Ik werk voor één van de 34 gesubsidieerde sociaal-culturele bewegingen in Vlaanderen. Welke beweging dat precies is, doet er niet toe. Het gaat om een kleine beweging. Of, laat me het duidelijker stellen: een beweging die steeds kleiner gemaakt werd. Want besparingen zijn niks nieuws in deze sector. Ik heb niks anders gekend dan besparingen. De boodschap dat we met minder zoveel meer en zoveel efficiënter kunnen doen, is al jarenlang het mantra dat door beleidsmakers wordt gepreveld.

Door politici wordt besparen voorgesteld als een uitzonderingsmaatregel. Een keer door “de zure appel” heen bijten. Even “de broeksriem aanhalen”. Tot we de budgetten weer op orde hebben en we weer met zijn allen kunnen ademhalen. Maar er komt nooit een punt waarop je weer vrijelijk kan ademen. Besparingen zijn geen middel, maar een doel op zich geworden.

Ik weet ondertussen wat dat betekent, met minder meer doen. Het wil zeggen dat je personeel moet laten gaan en met het resterende personeel gewoon hetzelfde werk moet verrichten. “Maar dat lukt toch, met minder meer doen”, zeggen ze dan, de dames en heren politici. Jullie doen het toch nog? Ja, het lukt omdat het niet anders kan. Omdat het enige alternatief is: de boeken toedoen. Maar het gebrek aan middelen leidt tot steeds meer vermoeidheid, frustraties, rekkertjes die knakken, conflicten en mensen die het finaal opgeven. Het zijn stuk voor stuk drama’s waar niemand buiten de betrokkenen zelf van wakker ligt.

Het zou verkeerd zijn om te denken dat het terugschroeven van besparingen deze sector zou redden. Zo eenvoudig is het niet. Net door de angst voor verdere besparingen werd al te lang gezwegen en geknikt. We hebben toegelaten dat zich in ruil voor subsidies een enorm administratief controle-apparaat mocht ontrollen dat ons dwingt om enorm veel tijd te steken in het verantwoorden van de luttele subsidies die we krijgen.

Die verantwoording is een job op zich geworden. Voortgangsrapporten, beleidsplannen, bezoeken van visitatiecommissies, … Er wordt gigantisch veel tijd, en dus geld, aan opgeofferd. Bedenk even hoe absurd dat is. Wij krijgen geld van de overheid maar een substantieel deel van dat geld moeten we besteden aan de verantwoording waarom we het geld krijgen. Dat gaat eigenlijk om puur weggesmeten geld. Dit heeft niks meer met efficiëntie te maken, maar met een ziekelijke controledrang. Een controledrang vanwege de overheid die wij geslikt hebben en die ervoor zorgt dat onze kerntaken worden bedreigd.

Maar het zit ook principieel fout. Het is logisch dat de subsidiërende overheid op enige wijze zicht wil krijgen of haar geld goed besteed wordt en het is verantwoord dat wie subsidies ontvangt ook controle krijgt. Maar de last van die controle wordt jaar na jaar verschoven naar de ontvangers door de voorwaarden voor het schrijven van beleidsplannen en voortgangsrapporten steeds strenger te maken.

Nog zoiets absurd trouwens: de verantwoording die je moet afleggen is dikwijls zo complex dat er cursussen en vormingen moeten gevolgd worden om ze te kunnen opstellen. Die cursussen en vormingen worden aangeboden door gesubsidieerde organisaties die op hun beurt vaak nog eens geld vragen ook aan de bewegingen die de vorming volgen. Of hoe maniakale controledwang leidt tot tonnen weggesmeten belastinggeld. Iemand zou het eens moeten berekenen, maar wellicht is het hele controle-apparaat dat op bewegingen en andere gesubsidieerde organisaties wordt losgelaten bijna even duur als de subsidiëring zelf.

En toen moest de nieuwe Vlaamse regering dus nog aantreden. Dat aantreden kwam net op het moment dat sociaal-culturele bewegingen hun beleidsplan aan het afwerken waren. Voor wie niet vertrouwd is met het jargon uit de sector: een beleidsplan is zoiets als een vijfjarenplan. Als beweging schrijf je uit waar je de komende vijf jaar wil op inzetten, hoe je dat gaat doen en met welke middelen. Zo’n beleidsplan is geen A4’tje, maar een heus boek waar dikwijls een jaar of langer op gewerkt wordt.

In zo’n beleidsplan schrijf je niet zomaar om het even wat. Wat je neerpent in het beleidsplan moet afgestemd worden op het decreet. Wat doet deze nieuwe Vlaamse regering? Op een maand van de deadline voor het indienen van de beleidsplannen, wordt voorgesteld om het decreet even te wijzigen. Die wijziging van decreet is nu gelukkig even tegengehouden door Sp.a, Groen en PVDA, maar het feit blijft dat deze regering het advies van de commissies wil opzijschuiven en autonoom wil gaan beslissen over wie subsidies krijgt en wie niet. Het betekent dat die beleidsplannen op louter arbitraire basis kunnen beoordeeld worden.

Soms vraag ik me echt af: waarom doen we het eigenlijk nog? Als besparingen, willekeur en controle zo verstikkend worden, wat is het nut dan eigenlijk nog van subsidies krijgen. Maar dan, opnieuw: hoe kunnen we zonder subsidies overleven? Niet.

Het wordt tijd dat het middenveld zijn krachten bundelt en breekt met deze verstikkende politiek. Er zit niks anders op dan die strijd aan te gaan de komende jaren.

Het is dat of verzuipen.

(naam is bekend bij de redactie)