In februari van dit jaar ging de #JerusalemaDanceChallenge vira
Deze #JerusalemaDanceChallenge-
De magie van samen bewegen
“We zijn vereerd om het plezier van het dansen te tonen aan de hele wereld via dit fantastische lied”, meldt Fenómenos do Semba in het Portugees op hun Facebook-pagina. Wat zij “alegria da dança” (de vreugde van het dansen) noemen, kan ook gezien worden als “vreugdepolitiek” of de blijdschap die vrijkomt na trauma en ontmenselijking. Historisch gezien is de Afro-Atlantische expressieve cultuur voortgekomen uit de slavernij, het kolonialisme en de voortdurende bedreiging van zwarte mensenlevens.
Dat fenomeen is merkbaar tijdens traditonele carnavalvieringen maar ook in moderne vorm online. In de viraal gegane Don’t Rush Challenge bijvoorbeeld, dansen Afrikaanse vrouwen elk op een hip-hop nummer en gebruiken moderne technologie om een make-up borstel schijnbaar door te geven aan elkaar. Hun cadeau aan de wereld is de magie van het samen bewegen. Niet in standaard harmonie, maar door een individuele respons op polyritmische Afrikaanse esthetische principes die worden samengehouden door een overkoepelende structuur.
Zo dansen is een vorm van verzet, de belichaming van bewegingen en ritmes die hun oorsprong vinden in de landen rond de Atlantische Oceaan (zowel in Amerika, Europa, de Caraïben als in Afrika). Het verbindt en geeft energie, het herinnert aan het verzet tegen knechting en onderwerping.
De Jerusalema-dans-challenge toont hoe dansen ons samenbrengt. Het is een line dance die mensen opvrolijkt met een simpele choreografie en mensen samenbrengt, al dansend. Een onderdeel is in één richting te bewegen en dan 90 graden te draaien en dezelfde choreografie in de andere richting te herhalen. De ritmische stappen creëren een prettige spanning en steeds meer mensen kunnen eraan meedoen aangezien hetzelfde patroon zich herhaalt tot op het einde van de muziek.
Afrikaanse line dances gaan viraal
Er zijn wel meer line dances op het internet te zien op basis van songs zoals Jerusalema. Ze zijn vaak gecreëerd door populaire muziekproducers, met beperkte middelen en inspelend op nationale muziektrends, zoals de azonto in Ghana, de Afro-beat in Nigeria, de kuduro in Angola en de house in Zuid-Afrika.
Deze dansen starten lokaal maar verspreiden zich daarna al snel internationaal. Gedurende mijn jarenlang onderzoek naar West-Afrikaanse dansen merkte ik hoe dansleraars uit India choreografieën leerden van azonto-hits in Ghana wanneer ze dansclubs in Benin bezochten.
Die stedelijke dansstijlen steken ook de grenzen over wanneer de video’s gedeeld worden via WhatsApp. Zo kreeg een lid van Fenómenos do Semba de video Jerusalema van Zuid-Afrikaanse vrienden en deelde het met zijn team. Volgens de leider van het dansgezelschap, Adilson Maiza, waren ze meteen gek op het liedje. Bij het bedenken van een leuke choreografie hierop, putte het gezelschap spontaan inspiratie uit het reusachtige aanbod van verschillende Afrikaanse interpretaties van Afro-beat muziek.
Angola’s rijke danscultuur
In eigen land vonden ze al volop inspiratie. Angola’s rijke danscultuur ging de wereld rond dankzij de intieme dans kizomba en de vrolijke, upbeat semba-dans. Een Angolese deejay zal songs voor koppeltjes geregeld onderbreken met liedjes die alle aanwezigen samenbrengen met een line dance uit de Angolese kudurotraditie: overdreven, hoekig, behendig, spottend. De moeilijke kuduro-passen mixen ze met Afro-beat danspassen, zodat iedereen snel mee is.
Dansleider Maiza stelt dat hun Jerusalema-choreografie een mix is van kuduro en Afro-beat. Anderen wijzen in de richting van Zuid-Afrikaanse pantsula en kwaito, dansen met gelijkaardige passen. Volgens Master KG zelf ging hun dans viraal omdat het een Zuid-Afrikaanse dansstijl is die populair is op feesten, maar wel met een onmiskenbaar Angolese touch, de “ginga e banga Angolana.”
Ginga, banga, kizomba, semba, kuduro: het zijn allemaal Angolese woorden voor dansstijlen en attitudes die ontstaan zijn rond de Atlantische Oceaan. De line dance steekt meermaals de oceaan over, waardoor moeilijk te zeggen is waar precies dansvormen zijn ontstaan. Zo is de Danza Kuduro dance bedacht voor een Spaanstalig liedje naar een Portoricaanse hit. De Macarena dance floreerde in Spanje en Venezuela; de Electric Slide in de Verenigde Staten en in Jamaica.
Dansen schept een band
De Jerusalema dance challenge is geen louter Afrikaans fenomeen, het is een onderdeel van bestaande creoliseringsprocessen, en illustreert de algemene wisselwerking tussen culturen en wederzijdse beïnvloeding rond de Atlantische Oceaan. Deze creolisering is onvoorspelbaar en kan alle kanten uitgaan, maar ze is altijd vernieuwend en de motor achter de ‘vreugdepolitiek’ van Afrikaanse traditionele muziek en dans. Het feit dat een Angolese video een Zuid-Afrikaanse lied populair maakte, is duidelijk een fenomeen van creolisering en samenwerking.
Het dansgezelschap Fenómenos do Semba maakt moeiteloos de overgang van samen eten naar samen dansen, en put daarbij uit diepe klankarchieven van de Afro-Atlantische overleving door vreugde. De plek waar de jonge dansers samenkomen is een achtertuin, waar ze hun ding kunnen doen tijdens de lange nachten met avondklok, tijdens de eindeloze burgeroorlog. Ze eten cachupa, een typisch Kaapverdisch gerecht, het symbool bij uitstek van de creolisering.
Net zoals er een revival van line dances was gedurende de Black Lives Matter-protesten, is Jerusalema juist viraal gegaan tijdens de coronavirus-pandemie, omdat de dance challenge op een simpele manier een band schept en een gemeenschap vormt – net in een periode waarin mensen daar erg naar snakken.
De cachupa-etende Angolese dansgroep bewijst wat hun aanvoerder Maiza zegt: “Je kunt blij zijn met weinig: wij feesten met erg weinig.” Je lichaam laten bewegen volstaat. En zo feest de wereld in lockdown mee, een dans lang.
Oorspronkelijk verschenen op The Conversation.
