“Dat is strijdig met ons karakter… Wie weet wat er allemaal kan gebeuren”

Voor alle duidelijkheid: het gaat doorgaans om volwassen studenten die in de meeste landen zelf bepalen of zij in een gemengde, dan wel een gescheiden situatie wonen. Voor Erdogan zijn de grenzen van vrijheid echter snel bereikt.

Met niet nader aangetoonde wensen van ouders als alibi, wil hij de gemengde studentenhuizen sluiten. De premier suggereerde zelfs politie-invallen om een einde te maken aan de ‘daar heersende situatie’.

Oprukkend conservatisme

Erdogan windt er geen doekjes om. Zijn recente uitspraken staan in schril contrast met zijn zwijgen over het op het Turkse platteland nog altijd populaire gebruik om jonge kinderen uit te huwelijken. Dat vindt hij kennelijk prima, maar gemengde studentenhuizen kunnen niet door de beugel.

Het is tekenend voor het oprukkende conservatisme in Turkije, waar kussen in het openbaar verboden wordt en één religieuze malloot zelfs zo ver ging om te stellen dat zwangere vrouwen zich niet in het openbaar mogen vertonen. 

De kritiek kwam van alle kanten op Erdogan af. Niet alleen de oppositie, maar ook parlementsleden van zijn eigen Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) tekenden bezwaar aan. Zij menen dat de grondwettelijke basis ontbreekt voor politie-invallen in studentenhuizen, zolang daar geen stafbare feiten worden gepleegd. Het zou op huisvredebreuk neerkomen.

Muammer Güler

De zeer aan Erdogan getrouwe minister van Binnenlandse Zaken Muammer Güler, wist aan dat laatste een mouw te passen. Volgens hem zijn gemengde studentenhuizen een bakermat van terrorisme:

“Volgens onze laatste waarnemingen, trachten terroristische organisaties en andere marginale groeperingen jeugdorganisaties in te zetten voor hun doeleinden …

Uit ons onderzoek naar terrorisme blijkt dat terroristische organisaties relaties tussen mannelijke en vrouwelijke studenten gebruiken om meer steun te krijgen van jongeren op middelbare scholen en universiteiten.” Aldus Güler.

Hij voegde daaraan toe dat zich in gemengde studentenhuizen terrorismeverdachten schuilhouden. Daarom streeft hij naar een wet die politietoezicht op studentenhuizen mogelijk maakt. Wat Güler eigenlijk zegt, is dat de regering greep wil krijgen op de universiteiten in Turkijke, waar vaak opstandige gevoelens ten opzichte van het heersende gezag aanwezig zijn.

Dat was ook vroeger al zo, maar onder het AKP-regime is dat er niet minder op geworden. Het recente protest tegen het kappen van bomen op de campus van de Midden-Oosten (ÖDTÜ) Universiteit in Ankara is hiervan eens te meer een illustratie. Voor AKP-ministers zoals Güler valt dergelijk protest al snel onder de noemer terrorisme.

Zwembaden

Hoe Erdogans aversie tegen gemengde studentenhuizen te interpreteren? Kemal Kilicdaroglu van de oppositie voerende Republikeinse Volkspartij (CHP) meent het te weten. Hij beschouwt Erdogans uitspraken als de aanzet tot segregatie tussen mannen en vrouwen binnen het onderwijs. Niet onwaarschijnlijk, gezien de algemene tendens in Turkije om mannen en vrouwen van elkaar te scheiden.

Nu al zijn er restaurants in de meer religieuze wijken van Istanbul met aparte plaatsen voor mannen en vrouwen, zoals er ook gescheiden stranden zijn. Erdogan haakt hierop in. Toen hij een tijdje geleden de provincie Rize bezocht – waar hij zijn roots heeft – beloofde hij de plaatselijke bevolking niet een, maar twee Olympische zwembaden. Een voor mannen, en een voor vrouwen.

Zijn campagne tegen gemengde studentenhuizen valt binnen dezelfde categorie.

Polarisatie

Toch zijn ook andere verklaringen denkbaar. Zo valt op dat Erdogans nieuwe offensief kort volgt op de toestemming die vrouwelijke volksvertegenwoordigers onlangs kregen om zich met een hoofddoek in het parlement te vertonen. Oppositiepartijen onthielden zich daarbij van protest. Met andere woorden, een positieve ontwikkeling die de verschillende bevolkingsgroepen dichter bijeenbracht.

Zoveel harmonie was niet naar de zin van Erdogan, wiens beleid vaak tot polarisatie leidt en daar zelfs nogal eens op gericht lijkt te zijn. Verklaarbaar vanuit zijn optiek, want via polarisatie kan hij zijn aanspraak op het ultraconservatieve deel van de bevolking verstevigen, met het oog op de belangrijke lokale verkiezingen begin volgend jaar.

Heel goed mogelijk dus dat hij na het uitblijven van een confrontatie over de hoofddoekkwestie naar nieuwe wegen zoekt om de bevolking te polariseren.

Fethullah Gülen

Verder zal een einde van de gemengde studentenhuizen leiden tot minder woonruimte voor studenten, waar sowieso al een tekort aan bestaat. Het opent immers de weg naar de bouw van nieuwe, afzonderlijke studentenhuizen voor mannelijke en vrouwelijke studenten. Goed voor de werkgelegenheid, en de AKP-elite zal daar met haar belangen binnen de bouwsector goed garen bij spinnen. Veel van Erdogans familileden zitten in de top van bouwbedrijven. Zo wast de ene hand de andere.

Tenslotte valt op dat Erdogans veroordeling van gemengde studentenhuizen samenviel met de bevestiging van zijn voornemen om onderwijsinstituten te sluiten waar leerlingen worden voorbereid op universitair onderwijs; de zogenaamde ‘dershanes’.

Vooral de beweging rond de in de VS woonachtige prediker Fethullah Gülen is erg actief in deze onderwijssector. Niet vreemd dus dat de Turkse media Erdogans voornemen om de dershanes te sluiten in verband brengen met het al enige jaren spelende conflict tussen hem en Gülen.

De Gülenbeweging heeft ook studentenhuizen: de ‘isik evleri’, de ‘lichthuizen’. Scheiding tussen de seksen is daar gezien de conservatieve aard van de beweging een primair gegeven. De combinatie van nieuwe studentenhuizen onder controle van de staat, en verregaande segregatie tussen de seksen in de reeds bestaande, zou een alternatief kunnen vormen voor Gülens lichthuizen.

Dat komt Gülens ambitie om zijn beweging in Turkije uit te breiden niet ten goede, want de lichthuizen functioneren niet in de laatste plaats als kweekvijver voor nieuwe volgelingen.

Kortom: aan Erdogans aanval op de gemengde studentenhuizen zou wel eens complex aan overwegingen ten grondslag kunnen liggen. De vrijheid in Turkije is er echter hoe dan ook niet mee gediend.  

Peter Edel

Peter Edel is schrijver van ‘De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije’ (2012, uitgeverij EPO, Antwerpen).