Het verdrag dateert al uit 1990 en trad in 2003 in werking. Het is geratificeerd door 44 landen. Dat zijn vooral landen die veel burgers overzee hebben: Egypte, Sri Lanka, de Filipijnen, Turkije, Ghana, Mexico, Algerije en Marokko.

Het verdrag, officieel “Het internationale convenant over de rechten van alle migranten en hun gezin”, moet helpen vermijden dat werkgevers buitenlandse werknemers uitbuiten, terwijl het overheden ertoe aanzet de mensenrechten van inwijkelingen te respecteren. Rijke landen, waar ongeveer 215 miljoen migranten leven, vrezen dat die extra bescherming illegale migranten zal aantrekken en hun uitzetting kan bemoeilijken. Ze argumenteren dat bestaande wetten genoeg garanties bieden.

Hard nodig

De voorstanders van het verdrag vinden dat internationale garanties harder dan ooit nodig zijn. In veel rijke landen worden migranten steeds schever bekeken, terwijl mensen zonder papieren klagen over een slechte behandeling. “Dat de wettelijke situatie van veel migranten niet regulier is, mag er niet toe leiden dat hun menselijke waardigheid of hun rechten worden geschonden”, waarschuwt de secretaris-generaal van de VN, Ban Ki-moon.

Veel rijke landen voeren een migratiebeleid dat discriminatie en misbruik in de hand werkt en het buitenlanders moeilijk maakt hulp te zoeken, zegt Nisha Varia van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. Naast uitbuiting zijn ook discriminatie, geweld en mensenhandel problemen waar veel migranten mee te maken krijgen. Migranten zonder papieren hebben veel minder mogelijkheden om daar langs juridische weg tegen in te gaan.

Vaak worden migranten ook onheus behandeld als ze aangehouden worden. In de VS zitten volgens Human Rights Watch honderdduizenden mensen voor maanden en zelfs jaren vast omdat hun papieren niet in orde zijn. Anders dan andere beklaagden, hebben ze geen recht op juridische bijstand. Varia vindt dat overheden ook meer moeten ondernemen tegen de vreemdelingenhaat die in nogal wat rijke landen toeneemt. “Die kan immers tot nog meer discriminatie en geweld leiden.”

Beter voor iedereen

Eigenlijk wordt iedereen beter van migratie. In de industrielanden willen vaak alleen migranten laagbetaald, gevaarlijk en informeel werk verrichten. Er zijn ook steeds meer buitenlanders nodig om de gaten te vullen die de vergrijzing slaat. Migranten betalen ook behoorlijk wat belastingen. Volgens een studie die dit jaar werd gepubliceerd door het University College in London, betaalden nieuwkomers uit Oost-Europa in 2008-2009 37 procent meer aan belastingen dan wat ze terugkregen via openbare dienstverlening.

De landen die veel migranten uitsturen, profiteren van het geld dat die aan hun achtergebleven familieleden overmaken. Volgens de Wereldbank zal dat dit jaar 325 miljard dollar (244 miljard euro) zijn. Tegen 2012 kan het bedrag oplopen tot 374 miljard dollar (281 miljard euro).