Stel je voor dat er iemand langskomt die zegt: ‘Ik heb een geweldig idee voor het internettijdperk. Laten we wat bomen omhakken, peperdure drukpersen kopen en een colonne vrachtwagens om al die stukjes papier aan huis te brengen bij mensen zodat ze het nieuws van gisteren kunnen lezen.’

Het is een grapje dat investeerder en rijkste mens Warren Buffet wel eens vertelt over het business model van kranten. Het belette hem niet om 342 miljoen dollar te investeren in 80 verschillende kranten. Buffet staat bekend om zijn liefdadigheid, moet je dan maar denken.

Donald Graham, het hoofd van de familie die al sinds 1933 The Washington Post in handen heeft, houdt er dezelfde pessimistische visie op na. “De enige keuze was geld verliezen of de kosten drukken. Het is zeker een optie om drie of vier jaar lang geld te verliezen. De vraag is wat er na die drie of vier jaar gebeurt”, zei hij naar aanleiding van de verkoop van de krant aan Amazon-oprichter Jeff Bezos.

Bezos – wiens fortuin op 25 miljard dollar wordt geschat – betaalde 250 miljoen dollar voor The Washington Post. Voor één procent van zijn vermogen verkreeg hij een prestigieuze krant die in de hele wereld bekend is. Een krant ook die hem invloed geeft in de politieke kringen in Washington.

Voetbalploeg

De overname van The Washington Post door een rijke ‘filantroop’ is geen alleenstaand geval. Een week geleden betaalde de zakenman John W. Henry, ook al eigenaar van baseballploeg Boston Red Sox en voetbalploeg Liverpool, 70 miljoen dollar voor The Boston Globe. De vorige eigenaar – de groep rond The New York Times – legde in 1993 nog 1,1 miljard euro op tafel voor de krant.

De toen al stokoude zakenman Sidney Harman kocht in 2010 het tijdschrift Newsweek voor één dollar. De Russische oligarch Alexander Lebedev verwierf aanzien in Londen door eigenaar te worden van de Britse kranten The Independent en The Evening Standard.

Wapenproducent Serge Dassault kocht in 2004 de Franse krant Le Figaro. De krant verloor sindsdien 30.000 lezers, maar dat deert Dassault niet. “Een krant laat toe een aantal gezonde ideeën te verspreiden”, zei de wapenfabrikant en rechtse politicus Dassault ooit. “Linkse ideeën zijn niet gezond”, voegde hij er voor de duidelijkheid aan toe.

Nog in Frankrijk heeft Edouard de Rothschild een flinke vinger in de pap bij Libération, de krant die ooit werd opgericht door Jean-Paul Sartre.

In de VS is er nogal wat onrust sinds bekend raakte dat de broertjes Koch, financiers van de radicaalrechtse Tea Party, graag de groep rond de noodlijdende Los Angeles Times zouden kopen. Zij zouden zich niet meteen inhouden om gezonde ideeën te verspreiden via die krant.

Het is vreemd om te zien dat sommigen hoopvol reageren op de overname van The Washington Post. Bezos heeft zijn sporen verdiend door een nieuw internetbedrijf uit de grond te stampen en de hele traditionele boekensector op haar grondvesten te doen daveren. Die stunt zou hij wel eens kunnen overdoen in de krantensector, klinkt het dan.

Vooral in de commentaren van journalisten lees je die hoop. Het moet vreemd zijn om te werken in een sector die afhankelijk is van het genie van één schatrijk individu. Het 20ste eeuwse succes van de krantensector was gebaseerd op een toevallige constellatie: kranten hadden het monopolie over de toegang tot een geïnteresseerd publiek en deelden die toegang met adverteerders die daar heel veel geld voor over hadden.

Vandaag vinden die adverteerders dat publiek op tal van andere plaatsen en bovendien kalven de verkoopcijfers van kranten af doordat ze lezers verliezen aan het gratis internet.

Hopeloos

We moeten een nieuw business model vinden, zeggen uitgevers al vijf jaar op elk colloquium. Geen enkele uitgever in de hele wereld heeft het al gevonden. The Guardian, de meest succesvolle krant ter wereld op het net die nu al weken het wereldnieuws beheerst met de onthullingen van Snowden, boekt enorme verliezen. Rupert Murdoch trok eind vorig jaar de stekker uit The Daily, de eerste krant voor tablets. Meer dan 30 miljoen dollar verlies per jaar was zelfs voor Murdoch te veel.

Stel nu eens dat die zoektocht naar een nieuw zakelijk model hopeloos is? Zou het niet kunnen dat kranten op papier of online – behalve hier en daar een uitzondering zoals het Franse Médiaparts – nooit meer een winstgevend product zullen zijn?

Misschien hebben kranten alleen nog een toekomst als hobby van rijkelui. Of, dan toch liever, als maatschappelijk waardevol project dat gefinancierd wordt door stichtingen, bewegingen en betrokken lezers. En waarom niet, door overheden. In België is het al zo. Zonder de 300 miljoen euro subsidies geen kranten in de bus. Gebruik dat geld op een slimme manier en je hebt weer een toekomst. Liefhebbers van gezonde ideeën als Albert Frère, Jan de Nul en Fernand Huts mogen dan – nadat ze eerlijk hun belastingen betaald hebben – hun geld op zak houden.