Op 17 april 2023 sloten Milo Rau, artistiek directeur van NTGent, en zijn team in nauwe samenwerking met de Braziliaanse activisten van de Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra (MST) een deel van de Transamazonica in de Braziliaanse staat Pará af voor de heropvoering van een nationaal Braziliaans trauma. Op 17 april 1996 opende de Braziliaanse politie in Eldorado dos Carajás het vuur op verarmde boeren die de bewuste snelweg dwars door het Amazonewoud uit protest hadden bezet. Negentien mensen werden afgemaakt. Twee mensen stierven later aan hun verwondingen.
Honderden activisten, waaronder overlevenden van het bloedbad namen deel aan de heropvoering op 17 april. “Je ondergaat het trauma opnieuw om het te herinneren,” zei Milo Rau ter plaatse aan het Franse persagentschap AFP, “maar ook om een stap verder te gaan.”
De beelden van de heropvoering worden gebruikt in de nieuwe voorstelling van Milo Rau en NTGent, Antigone in de Amazone, die op 13 mei in wereldpremière gaat in Gent. De MST, die honderdduizenden families verenigt en al decennia ijvert voor een eerlijke herverdeling van het land en duurzame landbouw, postte de beelden ook op sociale media. Niet veel later verschenen dezelfde beelden op andere, niet-gelinkte accounts die de MST betichtten van fake news.
“Onze actie is opgepikt door extreemrechtse media in Brazilië”, zegt Rau vandaag in Het Laatste Nieuws. “Het verhaal is volledig verdraaid.” Dat de heropvoering een artistieke performance was, wordt verzwegen. De beelden zouden enkel gemaakt zijn om de politie te beschuldigen van valse aanvallen en de Braziliaanse staat en agro-industrie te beschadigen. Incorrect, concludeert persagentschap Reuters in een fact-check. Desalniettemin zijn de beelden met de valse beschuldigingen intussen al meer dan 40 miljoen keer bekeken.
Op 25 april diende kolonel Antônio Araúja in het parlement van Pará zelfs een nota in waarin hij eist dat zijn collega-politici afstand nemen van de heropvoering, die hij zelf “vertekend” en “kwaadaardig” noemt. “De Braziliaanse staat beweert tot op de dag van vandaag dat de politie op 17 april 1996 werd aangevallen”, zegt Rau. maar Amnesty International spreekt dat formeel tegen.”
“De reacties verraden hoe de militaire politie en de agro-industrie verweven zijn met elkaar in dit verdeelde land”, zegt Milo Rau vandaag in De Gentenaar. “En hoewel MST de eerste ongewapende beweging is in Latijns-Amerika worden die miljoenen boeren nog altijd afgeschilderd als terroristen. De vorige president Bolsonaro zei over hen: ‘We verwelkomen de landlozen…met een geweer’. De nieuwe president Lula is een verbetering en er is nu zelfs een eerste inheemse, vrouwelijke minister, maar een nieuwe regering kan niet zomaar 600 jaar oneerlijke verdeling van grond wegvagen.”
“De hevige reacties tonen aan dat de machtige landeigenaars dit stuk niet willen zien. Maar hoe meer hierover wordt gediscussieerd, hoe meer de problemen van de landlozen en het Amazonewoud onder de aandacht worden gebracht.”
Antigone in de Amazone is van 13 mei tot 10 juni te zien bij NTGent en vertrekt daarna op tournee door Europa. De voorstelling is ook te zien op twee van de belangrijkste podiumkunstenfestivals van Europa: Festival d’Avignon en Wiener Festwochen.
