In 1971 was Daniel Ellsberg een 40-jarige strategische analist die voor de conservatieve denktank Rand Corporation werkte en vanaf 1964 door zijn werkgever gedetacheerd naar het Pentagon, het VS-ministerie van defensie. Voor zijn werk verbleef hij twee jaar in Zuid-Vietnam, het door de VS bezette deel van Vietnam, de voormalige Franse kolonie.

De Vietnamese bevolking had zich na de Tweede Wereldoorlog weten te bevrijden van de Franse kolonisator die kost wat kost zijn oude kolonies wilde behouden, met de steun van de nieuwe wereldmacht in de VS, ogenschijnlijk in de strijd tegen het oprukkend communisme. In werkelijkheid ging het om een strijd voor onafhankelijkheid van westerse economische, postkoloniale dominantie.

Op zoek naar een drogreden om het land te kunnen binnenvallen werd een heel arsenaal van leugens en sabotage-operaties opgezet, zodat het naar de buitenwereld leek alsof Vietnam de VS-zeemacht voor hun kusten had aangevallen, die daar officieel enkel aanwezig was om de vrijheid van het maritiem verkeer te vrijwaren. Klinkt bekend.

Daniel Ellsberg (l), Howard Zinn, Noam Chomsky (en twee onbekenden) op 1 mei 1971 in Washington DC. Zinn en Chomsky werkten mee aan de redactie van de Pentagon Papers. Foto: umass.edu

Ellsberg geraakte meer en meer ontzet door de leugens in de rapporten en documenten die hij analyseerde. Er klopte niets van wat de officiële woordvoerders over de oorlog in Vietnam zeiden. Bovendien wisten de militairen vanaf de eerste dag van de invasie dat zij in werkelijkheid een volk gingen bezetten dat volledig achter de strijd voor onafhankelijkheid stond. De mythe van de guerrilla als een kracht die los stond van de Vietnamese bevolking was een van de centrale argumenten voor de VS om Vietnam te ‘bevrijden’.

Aanvankelijk poogde Ellsberg zijn vaststellingen door te geven aan leden van de federale Senaat. Daar ving hij echter bot, geen enkele senator wilde zijn gegevens bekijken. Op 13 juni 1971 publiceerde de New York Times negen uittreksels uit de 7000 pagina’s die Ellsberg en een kompaan blad per blad hadden gekopieerd. President Nixon eiste een verbod op volledige publicatie. Terwijl Ellsberg dertien dagen lang op de vlucht was voor de FBI, publiceerde de Washington Post eveneens delen van de documenten.

115 jaar gevangenisstraf, zoals Assange

Daniel Ellsberg wist dat hij tot 115 jaar gevangenisstraf riskeerde toen hij op een persconferentie kort voor zijn aanhouding bevestigde dat hij de persoon was die de documenten had gelekt. Uiteindelijk kwam het nooit tot een rechtszaak omdat de overheid zo had geklungeld met de procedures dat de klacht tegen hem werd verworpen. Later is bekend geworden dat adviseurs van de president overleg hadden gepleegd om hem te laten vermoorden door de Cubaanse maffia in Florida.

Daniel Ellsberg in 2020. Foto: Cmichel 67/CC BY-SA 4:0

Ellsberg bleef sindsdien politiek activist die het bedrog en de leugens van het Amerikaanse buitenlandse beleid van zijn land bleef aanklagen. Hij was een groot verdediger van andere klokkenluiders als Chelsea Manning en Edward Snowden, en in het bijzonder van Julian Assange. Die laatste riskeert binnenkort uitgeleverd te worden aan de VS nadat een Britse rechter zijn laatste mogelijkheid tot beroep heeft verworpen.

In 2022 eiste hij nog dat de politie hem, zou aanhouden op basis van dezelfde beschuldiging als tegen Assange, omdat hij de documenten die Assange had openbaar gemaakt ook in zijn bezit had.

Ellsberg veroordeelde de Russische invasie in Oekraïne, maar wees met de vinger op zijn land en op de NAVO voor de medeverantwoordelijkheid dat het zover was gekomen: “Wij zijn geen Europees land en we hebben geen bijzondere rol in de EU. Maar in de NAVO, zoals de Italiaanse maffia zegt, ons ding (cosa nostra), controleren wij ongeveer alles. En de NAVO geeft ons een excuus en een reden om enorme wapenvoorraden te verkopen aan al die voormalige lidstaten van het Warschau-pact. Rusland is een onmisbare vijand.”

Onderaan dit artikel staat de open afscheidsbrief die Daniel Ellsberg schreef toen hij op 17 februari 2023 de diagnose van ongeneeslijke pancreaskanker kreeg: Remembering The Legend: Indispensable Truth Seeker Daniel Ellsberg.