Voor we het over Genève II hebben, kan je ons kort schetsen wat Genève I was en wie er bij betrokken was?
Lina Dibeh: “Genève I was een internationaal akkoord gesloten onder toezicht van de VN-Veiligheidsraad. De discussies werden geleid door toenmalig speciale VN-gezant voor Syrië, Kofi Annan. Samen met VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon, vertegenwoordigers van de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad (nvdr: VS, Rusland, China, Groot-Brittannië en Frankrijk) en verschillende leden van de Arabische Liga kwamen ze tot de conclusie dat de problemen in Syrië niet via militaire weg, maar enkel via politieke weg, kunnen worden opgelost.”
“De belangrijkste stappen in dat akkoord waren een staakt-het-vuren, de vrijlating van gevangenen en ontvoerden en de vorming van een overgangsregering waarbij alle Syrische spelers zouden betrokken zijn. Om de principes uit Genève I in de praktijk om te zetten, moeten er onderhandelingengehouden worden tussen de strijdende partijen. Die worden sinds midden 2012 ‘Genève II’ genoemd, maar zullen pas op 22 januari 2014 echt van start gaan (nvdr: niet in Genève zelf maar in Montreux).”
Waarom hebben we zolang op Genève II moeten wachten?
“De Syrische Nationale Coalitie (SNC), de door de VS gesteunde Syrische oppositie met thuisbasis in Turkije, heeft de conclusies van Genève I nooit aanvaard. Ze wilde geen onderhandelingen opstarten indien Bashar al-Assad president zou blijven. Saoedi-Arabië, Qatar en Turkije bleven de rebellengroepen en buitenlandse strijders bewapenen, wat ook het opstarten van onderhandelingen bemoeilijkte.”
“Vandaag is de situatie echter veranderd. In Syrië zelf is de positie van de regering militair versterkt en heeft het regeringsleger verschillende plaatsen in het land op de opstandelingen heroverd. Daarnaast hebben Rusland en de VS in de loop van 2013 op verschillende vlakken samengewerkt in de regio. Het belangrijkste is het akkoord over de nucleaire capaciteit van Iran en het vernietigen van de chemische wapens in Syrië.”
“Bovendien is er ook de toenemende invloed van de meest extreme islamistische groepen van de gewapende oppositie in Syrië. Deze vormen niet enkel een probleem in Syrië zelf, maar kunnen de hele regio beïnvloeden, zodat ook de VS (in Afghanistan), Rusland (in Tsjetsjenië) en Europa (door naar huis terugkerende Syrië-strijders) er problemen mee kunnen krijgen. Het zijn precies de verbeterde relaties tussen de VS en Rusland en de gezamenlijke belangen tegen dit extremisme, die tot het opstarten van Genève II hebben geleid.”
Wie zal er rond de tafel zitten bij Genève II?
“VN-bemiddelaar Lakhdar Brahimi heeft vier internationale organisaties en 30 landen uitgenodigd (De volledige lijst van deelnemers kan je hier vinden). Er was nog discussie over de aanwezigheid van Iran. De VS en de Syrische oppositie waren tegen, maar blijkbaar had VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon Iran toch uitgenodigd.” (nvdr: de uitnodiging werd maandag 20 januari ingetrokken onder druk van de SNC die daar zijn veto tegen stelde en dreigde met boycot van de onderhandelingen).
“Het belangrijkste is natuurlijk dat de Syrische overheid en de Syrische Nationale Coalitie hebben toegezegd. De SNC vertegenwoordigt echter slechts een klein deel van de oppositie die actief is in Syrië zelf. Enerzijds is er de gewapende oppositie. De rol van de SNC (via het Vrije Syrische Leger) op gewapend vlak is sterk verzwakt in 2013. De gewapende oppositie is zeer verdeeld en vecht de laatste maanden meer onderling dan met het Syrische regeringsleger.”
“Naast de SNC zijn er allerlei jihadistische groepen die door Saoedi-Arabië en Turkije gesteund worden, groepen die gelinkt kunnen worden aan Al-Qaeda en lokale extremisten en criminelen die er een eigen agenda op na houden.”
“Maar ook binnen de SNC zelf is er grote verdeeldheid. Dat kwam de voorbije dagen duidelijk naar voren. De VS heeft de SNC in Turkije onder druk gezet om deel te nemen aan Genève II. Dit leidde tot een breuk in de SNC. Verschillende groepen stapten op. Uiteindelijk moest de interne stemprocedure worden aangepast (50 procent + 1 voor een geldige meerderheid in plaats van een tweederdemeerderheid) om de deelname aan Genève II alsnog goedgekeurd te krijgen.”
“Naast de gewapende oppositie is er ook de historische oppositie in Syrië die verandering wil afdwingen zonder naar de wapens te grijpen. Eén van de meest bekende groepen van deze vreedzame oppositie is het Syrische Nationale Coördinatiecomité voor Democratische Verandering, dat in het buitenland vertegenwoordigd wordt door Haytham Manna.”
“Onder druk van de VS kreeg het comité geen aparte uitnodiging om deel te nemen aan Genève II. Het comité zou zich moeten aansluiten bij de SNC. Vermits de SNC echter naar de pijpen danst van de VS en niet de belangen van de Syriërs verdedigt, is dit echter onaanvaardbaar voor het Syrische Nationale Coördinatiecomité voor Democratische Verandering. Het comité zal dan ook niet aanwezig zijn bij Genève II.”
Wat mogen we verwachten van Genève II?
“De verwachtingen zijn niet hoog gespannen. Vermits de belangrijkste gewapende oppositiegroepen niet aanwezig zullen zijn, zal Genève II niet tot een oplossing leiden voor de Syriërs.”
“Waar wel naar wordt uitgekeken, is of er een vorm van samenwerking kan ontstaan tussen de VS en Syrië in de strijd tegen de extremistische groepen. Indien dit gebeurt en de extremisten kunnen worden verslagen, kan een volgende stap misschien tot onderhandelingen leiden, die echt uitzicht bieden op het einde van de gevechten.”
Mario Franssen
Mario Franssen is stafmedewerker bij de NGO Intal. Lees ook het verslag van het bezoek van Haytham Manna: Enkel een onderhandelde oplossing kan Syrië redden.
