Het Kinderrechtencommissariaat praatte met jongeren met complexe problematieken en hun ouders en organiseerde rondetafelgesprekken met professionals uit de jeugdhulp en de kinder- en jeugdpsychiatrie. Alle inzichten werden gebundeld in het dossier Gewoon complex met ideeën voor verbeteringen, met talrijke getuigenissen en voorbeelden die worden toegelicht tijdens de Webinar Gewoon Complex.

“Het Kinderrechtencommissariaat krijgt elk jaar zorgwekkende meldingen over kinderen en jongeren met complexe problematieken. Nu wordt er met die kinderen en jongeren vaak ‘geleurd’. Ze verhuizen van de ene voorziening naar de andere. Van psychiatrie over jeugdhulp naar een voorziening voor kinderen met gedragsproblemen en soms terug naar huis na een crisis in een voorziening.”

“24 voorzieningen in één kinderleven is geen uitzondering. Terwijl ze vooral behoefte hebben aan een veilige plek, een ‘thuis’ met gezichten die ze elke dag zien, met de nodige zorg die niet loslaat, maar blijft vasthouden.”

“Het zijn gewoon jongeren die jong willen zijn, die fouten mogen willen maken en zot willen doen. Zoals alle kinderen hebben zij recht op een ‘thuis’, op onderwijs, spel en inspraak.’”

“Maar het zijn ook gewone kinderen en jongeren. Ze luisteren graag naar muziek, zingen en dansen graag. Houden van hun familie en maken zich zorgen als het thuis niet goed gaat. Ze willen zorg dragen voor dieren. Hebben toekomstwensen en -dromen.”

Jarenlange alarmkreet

“In al onze jaarverslagen slaan we opnieuw alarmkreten. Ouders en belangenbehartigers zeggen ons dat het water ze aan de lippen staat. Telkens weer krijgen ze te horen dat de problemen van die kinderen ‘te complex’ zijn, en niet ‘matchen’ met het hulpaanbod.”

Foto: Koen Broos/Kinderrechtencommissariaat

“Die jongeren dreigen elke keer opnieuw uit de boot te vallen, omdat sommige voorzieningen al op voorhand zeggen dat het ‘gene voor ons’ is. Hun problematiek heeft zoveel facetten dat altijd wel één element niet in de werking past.”

“Andere voorzieningen proberen het toch, zolang ze het volhouden, maar dat legt stevig beslag op hun werking en ontwricht soms de leefgroep waarin de jongere terechtkomt. Waarna die weer naar een volgende voorziening gaat.”

“Ze hebben aparte zorg nodig maar stuiten op wachtlijsten. Of de zorg die ze nodig hebben, bestaat niet. Ze wachten soms maanden of jaren op hulp, thuis of op de verkeerde plek. Vaak moeten ze verhuizen en voelen ze zich van het kastje naar de muur gestuurd, zonder te weten waar ze zullen uitkomen.”

Foto: Koen Broos/Kinderrechtencommissariaat

“Telkens weer afscheid nemen – als dat kan, want de verhuizing is vaak niet of nauwelijks aangekondigd. Nieuwe begeleiders, nieuwe leefgroepgenoten, nieuwe regels. Ouders die plots verder weg wonen. Hobby’s die niet kunnen omdat de verplaatsing te veel tijd vraagt.”

“Het resultaat is een verbrokkeld parcours met breuken in hun netwerk en vriendenkring, hobby’s en school. En een rugzak die steeds zwaarder wordt.”

“Niet alleen het Kinderrechtencommissariaat maakt zich zorgen om het lot van kinderen en jongeren met een complexe problematiek en hun ouders. Ook kinderpsychiaters en hulpverleners willen dat er eindelijk een oplossing komt.”

Een thuis

“Kinderen en jongeren met complexe problematieken zoeken structuur en de nabijheid van een vertrouwenspersoon. Ze hebben een veilige, stabiele plek nodig, een ‘thuis’ die blijft vasthouden. Met gezichten die ze elke dag zien. Een thuis waar een crisis geen eindpunt betekent – of verhuizen naar de zoveelste plek. Een ‘thuis’ met veel zorg die verder reikt dan wat uurtjes een-op-een-begeleiding. Ze verdienen een voorziening die zich engageert. Met veel individuele aandacht, ondersteuning en opvoeders die naast hen blijven staan, ook als ze ze ‘uitdagen’ – dat is vaak hun manier van contact zoeken.”

“Zo’n ‘thuis’ kan het eigen gezin zijn, een pleeggezin, een voorziening of een kleinschalige opvang, zolang die gezinnen of voorzieningen maar genoeg externe ondersteuning en expertise in huis kunnen halen uit andere sectoren. Want ook professionals stellen vast dat één voorziening nooit alles alleen kan dragen voor deze kinderen en jongeren met een complexe problematiek.”

Zie gewone jongeren met toekomstwensen en rechten

“Een sterke focus op het verleden, op de stoornis, op extreme gedragsproblemen of agressie en geweld of op de beperking: het verhindert soms om de jongere zelf te zien en te horen. Maar die jongeren zijn ook gewone jongens en meisjes. Ze hebben een liefje, sporten graag, houden van dieren, paardrijden, muziek, fitness, zingen graag of hebben een passie voor koken.”

“De meeste jongeren weten wat ze willen realiseren en wat ze later willen worden. Danseres, tuinman, marinier of postbode bijvoorbeeld.”

“Het is belangrijk te kijken en te luisteren naar wat de jongeren zelf belangrijk vinden, wat hun wensen, behoeften en dromen zijn of wat ze met hun gedrag willen vertellen. Zo breng je verschillende toekomstdoelen aan het licht om mee aan de slag te gaan.”

Maak kinderen en hun ouders mee eigenaar van hun zorgtraject

“Jongeren en ouders bij hun eigen zorgtraject betrekken gaat verder dan alleen maar een zitje reserveren aan de overlegtafel.”

“Ouders en jongeren hebben nog vaak het gevoel dat de regie over hun leven en hun hulptraject bij anderen ligt en dat ze geen eigen keuzes kunnen maken. Ouders willen graag mee zoeken naar oplossingen maar ervaren soms dat hun kennis over hun kind niet naar waarde geschat wordt. Jongeren hebben soms het gevoel dat hun mening niet gevraagd en niet gewaardeerd wordt of dat toch al vaststaat wat er gaat gebeuren.”

“Laat jongeren en ouders meedenken over hoe een voorziening zorg draagt voor de jongere. Dat is een continu proces waarin bemiddeling kan helpen als het spaak loopt. Ook de vertrouwenspersoon kan steun bieden door op tijd te signaleren en de kaart van de jongere te trekken.”