Jezus vestigde zijn reputatie als Joodse econoom met heel stevige opinies over rijkdom en eigendom, over de verhouding tussen rijken en armen.

Hij was ook heel religieus en deed niets liever dan discussiëren over de betekenis van Gods wet of de Thora. In het evangelie van Lucas, bijvoorbeeld, wordt hij ten tonele gevoerd als een voorlijke jongen van 12 jaar die volop met religieuze leiders discussieert over de betekenis van de Thora.

Al vroeg in zijn kinderjaren moet hij verstaan hebben dat hij beschouwd werd als een levendig en zelfverzekerd kind uit een kleine stad in Noord-Palestina, een streek zonder religieus leiderschap en met een werkloosheidsgraad van meer dan 50 procent.

Gedreven door goddelijke wijsheid of geniaal inzicht, beschreef Jezus wat rijke en machtige lieden de armen, het ongeletterde volk waarbij hij leefde, aandeden. Vooral door zijn onderricht en zijn kunst om verhalen te vertellen, werd hij gepercipieerd als een volkse leraar met heel wat invloed. Hij was goed nieuws voor de armen en slecht nieuws voor degenen die aan hun rijkdommen vasthingen.

“Gedreven door goddelijke wijsheid of geniaal inzicht, beschreef Jezus wat rijke en machtige lieden de armen, het ongeletterde volk waarbij hij leefde, aandeden”

Jezus was duidelijk gefascineerd door de Thora en de toepassing ervan in het dagelijkse leven. Het evangelie van Lucas vertelt dat een geletterde leider van de religieuze gemeenschap naar Jezus toe kwam en hem vroeg hoe hij het eeuwige leven kon bereiken. Jezus beantwoordde zijn vraag met twee wedervragen: wat zegt de Thora? hoe lees je dat? De eerste vraag is gemakkelijk te beantwoorden. In de tweede vraag ligt de echte test besloten.

Jezus wist wat de Thora zei, en hij had ook duidelijke ideeën over de manier waarop die Thora gelezen moest worden. Jezus had zijn eigen opinie over de eigendomsregels, die hij vond in het boek Leviticus. Deze regels worden aan Mozes toegedicht, maar meer waarschijnlijk zijn ze afkomstig uit de grote herschrijving van de Israëlitische tradities tijdens en vooral na de Babylonische Ballingschap in de zesde en vijfde eeuw voor Christus.

De Thora is heel consequent. Land en uiteindelijk alle rijkdom behoort toe aan God. Hij vertrouwt die eigendom toe aan mensen, niet als eigenaars, maar als rentmeesters die het moeten delen en om de 49 jaar aan God moeten teruggeven voor herverdeling.

“De Thora is heel consequent. Land en uiteindelijk alle rijkdom behoort toe aan God. Hij vertrouwt die eigendom toe aan mensen, niet als eigenaars, maar als rentmeesters die het moeten delen en om de 49 jaar aan God moeten teruggeven voor herverdeling”

Voor de Israëlieten was de tijd verdeeld in blokken van zeven jaar. In het zevende jaar (het Sabbatjaar genoemd) werd het land niet bebouwd. Na een reeks van zeven zevenjaarsblokken, werd een Jubeljaar afgekondigd, al het land moest opnieuw onder controle van de priesters gebracht worden, die het dan, namens God, opnieuw moesten toewijzen aan de oorspronkelijke bewoners.

Met andere woorden, de rijken werden verondersteld hun rentmeesterschap over te dragen en de armsten van de armen werd land toegewezen met de aanmaning productief te zijn voor God en de mede-Israëlieten. Alle slaven werden vrijgelaten en alle schulden werden kwijtgescholden.

In de tijd dat het Israëlitisch systeem van Sabbat- en Jubeljaren tot stand kwam, is het best mogelijk dat de economische en politieke structuren zulke radicale economische en sociale veranderingen in één Jubeljaar konden implementeren.

Honderden jaren later, echter, toen Jezus leefde en onderwees, maakte de combinatie van Romeinse overheersing, welwillende welgestelden en religieuze elites de inachtneming van Sabbat- en Jubeljaar onmogelijk. Bijna iedere Israëliet wist nog wat de Thora zei, maar niemand herinnerde zich nog dat het voorschrift opgevolgd werd of tenminste kon worden. De armen hadden het idee van het Jubeljaar opgegeven, maar Jezus klaarblijkelijk niet.

Volgens het Lucas-evangelie, ging Jezus vroeg in zijn openbaar leven naar een bijeenkomst in de synagoge en las er een passage uit Jesaja voor: “De geest des Heren is over mij gekomen. God heeft mij gezonden om aan de armen goed nieuws te brengen, aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en onderdrukten hun vrijheid te geven. Dit is het genadejaar van de Heer”.

Al zijn toehoorders verstonden wat hij zei. Het was te lang geleden dat de Israëlieten nog een Jubeljaar hadden meegemaakt. Voor de rijken was het tijd om hetgeen ze geaccumuleerd hadden prijs te geven. Voor de armen was het tijd om hun volledig rentmeesterschap in ontvangst te nemen.

Maar de meeste arme mensen hadden de levensfilosofie en ideologie overgenomen die hun verdrukkers hen ingelepeld hadden. Dat was toen waar en dat is het vandaag nog steeds en wel meer dan ooit. Dus, het Jubeljaarvoorschrift werd als ondoenbaar beschouwd. Hoewel de principes van ‘eigendom is van God’, het einde van de slavernij en economische rechtvaardigheid nog steeds realiseerbaar waren.

De Israëlieten die rijkdom en macht bezaten, wisten wat er in de Thora stond, maar ze hadden geen interesse om dat met nieuwe ogen van mededogen en gerechtigheid te lezen.

“De Israëlieten die rijkdom en macht bezaten, wisten wat er in de Thora stond, maar ze hadden geen interesse om dat met nieuwe ogen van mededogen en gerechtigheid te lezen”

Toen Jezus ten slotte deze boodschap naar Jeruzalem bracht – hij zat op een ezel om de draak te steken met de rijken die paarden verkozen en gooide in de tempel de geldtafels om als protest tegen religieuze corruptie – werd hij als opstandeling gebrandmerkt en geëxecuteerd.

Jezus stierf bijna 2000 jaar geleden, maar de wetten in verband met Sabbat- en Jubeljaar staan vandaag nog altijd in de boeken. De Thora heeft nog steeds een krachtige boodschap, vooral nu de euvels van hebzucht en geestloos eigendomsrecht in steeds grotere mate onder ons zijn. Met als gevolg dat ongelijkheid en onrechtvaardigheden schering en inslag zijn.

Wij, Amerikanen, leven in een seculiere maatschappij. Maar christenen dragen verantwoordelijkheid om het geweten van onze medeburgers te beïnvloeden en te scholen. In dit verkiezingsjaar (2012) verschijnt Jezus op de scène en stelt ons dezelfde twee vragen: “Wat zegt de Thora? Hoe lees je dat?”

Howard Bess

Howard Bess is zoals ook Martin Luther King lid van de baptistische kerk. Hij schreef deze bijdrage in de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen van 2012. Hij woont momenteel in Palmer (Alaska).

(Vertaald uit het Engels. Oorspronkelijke titel: Jesus, the Radical Economist. Bron: Consortium News 13.06.2012).