Door de Duitse schrijver Günter Grass de toegang tot het land te ontzeggen en voor te stellen dat hem de Nobelprijs zou worden afgenomen, toont Israël hoezeer het geraakt is door de kritiek en hoe onverstandig het zijn public relations aanpakt.

Discussie ontwijken

Het gedicht van Grass waarin hij de Duitse steun voor de Israëlische atoombewapening bekritiseert en Israël een gevaar voor de wereldvrede noemt, blijft reacties losmaken. Grass is tegen de levering van Duitse duikboten aan Israël, omdat die kunnen worden gebruikt als lanceerbasis voor raketten met kernkoppen. Hij vindt dat niet alleen de nucleaire activiteiten van Iran moeten worden gemonitord, maar ook die van Israël.

Dat is een nuchtere benadering van de spanningen in het Midden-Oosten en vanuit het standpunt van conflictbeheersing nogal evident. Maar de discussie hierover wordt omzeild door persoonlijke aanvallen op de auteur die gaan van cafépraat van een politiek incompetente schrijver tot een oude man die er niet meer toe doet, of die uit eigenbelang wat drukte creëert om nog wat boeken te verkopen.

Tot die persoonlijke aanvallen behoort ook de steeds terugkerende diskreditering van Grass omdat hij als jonge snaak gerekruteerd werd voor het Duitse leger en de Waffen-SS. Dat is niet relevant en een even boosaardige als gemakkelijke manier om de aan de orde gestelde problemen te ontwijken.

In Duitsland reageren politiek en pers globaal genomen zeer afwijzend, maar er zijn ook uitzonderingen. Er werd ook al gesuggereerd dat Grass een extra prijs voor de vrede verdient, en gesteld dat het debat dat hij opstart hoogst nodig is.

Israëlische reacties

De reacties van de politieke top in Israël getuigen van weinig gevoel voor public relations. Hem persona non grata verklaren is een slechte zet, die in Duitsland zelfs bij enkele tegenstanders van Grass slecht valt. Het doet ook het democratisch imago dat Israël probeert op te houden geen goed. Ook de suggestie om de schrijver zijn Nobelprijs te ontnemen is niet van aard om Israël internationaal sympathiek te maken. Maar misschien is het militante Grass-bashen van de politici vooral voor binnenlands gebruik bedoeld? Er wordt gesuggereerd dat premier Netanyahu geïnteresseerd is in verkiezingen op korte termijn…

In Israël zijn er ook andere stemmen te beluisteren dan die van de toppolitici en hun aanhang. De historicus Tom Segev die Grass’ gedicht sterk afwijst, merkt op dat kritiek op het idee van een Israëlische aanval op Iraanse nucleaire installaties ook in Israël geuit wordt. En wel door een oud-chef van de Mossad, Meir Dagan.

Het dagblad Haaretz bracht een editoriaal onder de titel ‘Israel has reacted with hysteria over Gunter Grass’ en publiceerde een genuanceerde stellingname waarin het antisemitisme-argument wordt afgewezen en opgeroepen wordt om te luisteren naar mensen als Grass, en wijlen Saramago:

‘Nadat we de overdrijving hebben aangeklaagd en het onterechte deel van de beschuldigingen hebben afgeschud, moeten we luisteren naar deze grote mensen. Zij zijn geen antisemieten, zij drukken de mening uit van veel mensen. In plaats van ze te beschuldigen zouden we erover moeten nadenken wat wij gedaan hebben om ze tot hun uitspraken te brengen.’ (Gideon Levy)