De huidige hittegolf in ons land kan de langste ooit worden. Als de temperatuur dit weekend niet onder de 25 graden zakt, is het zo ver. De iets ouderen onder ons vertellen heroïsche verhalen over de hittezomer van 1976. De vergelijking met dat magische jaar is echter misleidend. Die zomer was warm, heel warm zelfs, maar België en de ons omringende landen waren toen een uitzondering. In grote delen van de wereld was het toen zelfs kouder dan normaal.

Deze zomer is het plaatje helemaal anders. Griekenland noteert het warmste jaar ooit. Samen met de besparingen opgelegd door de EU is dat de verklaring voor het grote aantal slachtoffers door bosbranden. De voorbije week kwamen minstens 81 mensen om het leven in de regio rond de hoofdstad Athene. Brandweerlui vonden de verkoolde lichamen van mensen die elkaar in de laatste momenten van hun leven omarmden.

Ook aan de andere kant van de wereld, in Japan, zaaien extreme weersomstandigheden dood en vernieling. Nadat enkele weken geleden meer dan 200 mensen verdronken door overstromingen, sterven tientallen inwoners van steden als Tokio nu van de hitte. In Kumagaya nabij Tokio werd een recordtemperatuur van meer dan 41 graden opgetekend. Door de vochtigheid is de gevoelstemperatuur nog vele graden hoger. Ook in Afrika sneuvelde een record. In de Algerijnse stad Ouargla werd het 51,3 graden warm.

De poolcirkel brandt

Zelfs het hoge noorden blijft niet gespaard. Het is wellicht één van de meest verontrustende fenomenen van deze zomer. Zweden werd de voorbije week geteisterd door meer dan 80 bosbranden. Zelfs boven de poolcirkel stonden bossen in brand. Terwijl normaal ergens tussen 15 en 20 graden al een warme dag is, steeg de temperatuur in de poolcirkel nu boven de 32 graden.

Meer naar het oosten staat ook de taiga in Siberië in brand. Tien miljoen hectares werden vernietigd. De rookpluimen reiken tot in Canada dat zelf ook gebukt gaat onder een hittegolf. In de VS werd het het bekende natuurpark Yosemite gesloten voor het publiek omdat bosbranden het gebied gevaarlijk maken.

Wat moet je nu met dergelijke records en rampen? De onderzoekers van Media Matters bekeken 127 nieuwsfragmenten van Amerikaanse zenders over de globale hittegolf en slechts één keer vonden ze een verwijzing naar de klimaatverandering.

Klimaatwijziging?

Ook de VRT-weerman Frank Deboosere mijdt het k-woord. “Als we altijd bij alle extreem weer een klimaatverandering-paragraaf toevoegen, dreigen we dezelfde fout te maken als Trump die enkele maanden geleden een koudegolf gebruikte om de klimaatverandering onderuit te halen”, schreef hij in een tweet.

Deboosere maakt hier een Belgo-centrische fout. Wat treffend is aan deze zomer zijn niet de reeks dagen dat Belgen zich met okselvijvers in het openbaar begeven. Wel dat het om een globaal fenomeen gaat. Dat het Vlaams Instituut voor de Zee de hoogste temperatuur ooit opmat voor de Belgische kust en dat de voorbije 45 jaar het water van de Noordzee 1,7 graden warmer werd, is geen toevalligheid.

The Economist schreef vorig jaar al dat het aantal gevallen van extreem weer sinds 1980 verdrievoudigde. Of zoals Andy Pitman, klimaatspecialist van de Universiteit van New South Wales in Sidney het zegt: “Je kan dergelijke gebeurtenissen op die ruimtelijke schaal, die intensiteit en stijgende frequentie niet hebben zonder dat er een significante bijdrage is van de globale opwarming.”

Klimaatwetenschapper Hendrik Wouters reageert op Twitter op de terughoudendheid van Deboosere: “Een systematische rapportering over de klimaatopwarming tijdens weerextremen zoals de huidige hittegolf is fundamenteel voor een grondig maatschappelijk debat over oplossingen tegen de klimaatopwarming en de negatieven gevolgen.” Ook hij wijst er op dat we naar het globale plaatje moeten kijken en niet enkel naar de hoge temperaturen in België.

Van 1 graad naar 4 graden of meer

Ook Stefan Rahmstorf van het Instituut voor Klimaatimpact in Potsdam wijst op het bredere plaatje. “Onze aarde wordt nog maar eens getroffen door extreem weer, met extreme hitte en bosbranden in California en verwoestende overstromingen in Japan. Gebaseerd op de wetten van de fysica moeten we, door de opwarming van de aarde, ons verwachten aan frequentere en ergere verschijnsels.”

Bunny Mcdiarmid, directeur van Greenpeace Internationaal, wijst nog op iets anders. Dit zijn de fenomenen die we krijgen bij 1 graad opwarming. “Aan het vooruitzicht wat we zullen meemaken als de temperatuur stijgt met 1,5 of 2 graden zoals voorzien in het klimaatakkoord van Parijs durven we niet eens te denken”, schrijft hij.

Bijna geen enkel land ter wereld heeft klimaatplannen die voldoende ambitieus zijn om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. De VS hebben zich onder Trump ondertussen teruggetrokken uit het akkoord. De Vlaamse regering ondernam in juni nog een verwoede poging om de Europese klimaatambities af te zwakken. Die beperkte wil om de klimaatverandering tegen te gaan blijkt ook uit het begrotingsakkoord dat de Vlaamse regering afsloot. Tegen 2030 mikt de regering op amper 13 procent hernieuwbare energie.

Dergelijke business as usual brengt ons in heel gevaarlijke wateren. Een studie in Nature stelde vorig jaar dat de kans op een stijging met meer dan 4 graden tegen het einde van de eeuw 93 procent bedraagt.

Hoe de wereld er zal uitzien met dergelijke temperatuursstijgingen kan niemand volledig voorspellen. Maar wat we wel weten is dat wat we nu meemaken slechts een voorspel zal blijken.