De jonge Tunesische zakenman Mohamed Sakhr El-Materi – die gehuwd is met Nesrine Ben Ali, de oudste dochter van het gevluchte presidentiële paar – en zijn groep Princesse Holdings hebben in 2006 op slinkse wijze de hand weten te leggen op veertig procent van de aandelen van het Tunesische filiaal van de Zwitserse voedingsmultinational Nestlé Tunisie SA, die toen in handen waren van de Banque Nationale Agricole (BNA) en de Société tunisienne des industries laitières (STIL), de nationale zuivelindustrie.

Het onderzoek van Le Monde en TSR beschrijft ook hoe deze reus van de voedingsindustrie, bij verrassing genomen, zich vervolgens heeft voorbereid om – twee jaar later – de stevig in prijs gestegen aandelen terug te kopen van deze beschamende aandeelhouder.

Onder leiding van CEO Peter Brabeck heeft de Zwitserse groep sindsdien zowat alles in het werk gesteld om zijn aandeelhouders in het ongewisse te laten over deze gebeurtenis. Meer zelfs: Nestlé bleef zaken doen in het land van ex-president Ben Ali.

In 2005 begint Nestlé Tunesië, dat in die periode werk biedt aan 300 werknemers in zijn in Tunis gelegen fabriek en een omzetcijfer van 50 miljoen Zwitserse frank heeft, de aandacht te trekken van de zakenman Mohamed Sakhr El-Materi. Materi, die geboren is in 1981, staat dan aan het hoofd van een holding die onophoudelijk groeit en actief is in de bank- en telecomsector en in de autohandel.

Kinderspel

Druk uitoefenen op de aandeelhouders van Nestlé Tunesië, de BNA en de STIL, opdat ze afstand zouden doen van hun participatie – respectievelijk 26,6 en 14 procent – is vervolgens bijna kinderspel. Op die manier kon El-Materi hun aandelen overnemen tegen de nominale waarde van ongeveer 4,5 miljoen dinar (toen ongeveer 3 miljoen euro waard).

Geïnterviewd door Yves Steiner, een journalist van Télévision Suisse Romande (TSR), wilde de persdienst van Nestlé niet ingaan op dat cijfer, maar wel bevestigen dat deze aanwinst illegaal was. “Deze transactie is gebeurd zonder voorafgaand overleg met Nestlé en schond het recht van voorverkoop van het bedrijf. Verder vond deze aankoop plaats buiten de officiële transacties van de Tunesische beurs”, zo antwoordde woordvoerster Mélanie Kholi van Nestlé in Zwitserland.

Nestlé en zijn Tunesisch filiaal, dat op dat moment geleid werd door de Fransman Jean-Marie Mauduit, hebben geprobeerd om de aanval van de clan-Ben Ali door El-Materi af te slaan. Juridische stappen werden genomen, tevergeefs.

“We werden voor voldongen feiten gesteld”

“We werden voor voldongen feiten gesteld. De opdracht kwam van het presidentieel paleis”, verduidelijkt een inmiddels gepensioneerd kaderlid van Nestlé Maghreb. “Bij Nestlé waren ze razend! Er werd gevreesd voor de toekomst en voor het imago van het bedrijf. Laten we beleefd blijven en stellen dat Mohamed Sakhr El-Materi handelde als een gangster”, zo herinnert een Europees diplomaat die toen in Tunis in functie was zich.

De benoeming van Monclef El-Materi, de vader van Mohamed Sakhr, als voorzitter van de raad van bestuur van het lokale Nestlé-filiaal was de laatste vernedering die Peter Brabeck en zijn multinationale groep moest slikken. Deze Tunesische zakenman, een oud-officier die verwikkeld was in een poging tot staatsgreep in 1962, is actief in de farmaceutische industrie.

Brabeck zou zijn woede aan het adres van de nieuwe aandeelhouder geventileerd hebben in 2006. Dat deed hij door na te laten om langs te gaan in Tunis tijdens een bedrijfsbezoek aan Noord-Afrika, aldus een partner van Nestlé Tunesië. Rond diezelfde periode werd op het hoofdkwartier in Vevey de beslissing genomen om koste wat het kost deze lastige aandeelhouder buiten te werken.

Beurstransactie van 23 miljoen euro

De situatie lijkt op te klaren tot wanneer er in mei 2008 een laatste plotselinge ommekeer volgt. Volgens de persdienst van Nestlé in Vevey beslist Princesse Holdings “in volle overeenstemming” zijn participatie in Nestlé te verkopen.

Maar uit de financiële rekeningen van de groep-Nestlé valt op te maken dat de eigenlijke transactie pas een jaar later plaatsgevonden zou hebben. In het jaarrapport van de Tunesische beurs vindt Télévision Suisse Romande (TSR) in juni 2009 het spoor terug van een beurstransactie ter waarde van 23 miljoen euro ten gunste van Nestlé Tunesië.

Volgens de schattingen van TSR en Le Monde zou zowat 19 miljoen euro in de zakken van Mohamed Sakhr El-Materi’s holding verdwenen zijn. Deze geldsom zou, zo geeft een Tunesische bron aan, op een off-shore bankrekening gestort zijn. Gevraagd naar deze meerwaarde, blijft Nestlé zwijgen – het bedrijf wil bevestigen, noch ontkennen.

Ander heikel punt: hoewel de El-Materi-clan zijn participatie verkocht aan Nestlé, bleef het voorzitterschap van het Tunesisch filiaal in de handen van vader Moncef El-Materi.

Commissie moet corruptie onderzoeken

Hij werd pas op 29 januari 2011 vervangen door Atef Zehani, nadat zijn naam en die van zijn zoon verschenen waren op de zwarte lijst van de Zwitserse Bondsraad, de federale regering van het land. Die blokkeerde bovendien voorlopig 621 miljoen Zwitserse frank aan Tunesische tegoeden op Zwitserse bankrekeningen.

De zaak-Nestlé is in ieder geval belangrijk genoeg om de Commissie te interesseren die drie weken geleden in Tunis werd opgericht om de corruptiezaken van de gevluchte president Ben Ali en zijn familie te onderzoeken.

Agathe Duparc

Agathe Duparc is journaliste bij de Franse krant Le Monde. Zij voerde dit onderzoek samen met collega Yves Steiner van de Zwitserse televisie TSR.

Gepubliceerd in de Franse krant ‘Le Monde’ op 7 februari 2011:
http://www.lemonde.fr/imprimer/article/2011/02/07/1476577.html

(Vertaling uit het Frans door Michael Van Roosbroeck)