Het is ondertussen al een hele tijd geleden dat ik een recensie-exemplaar van het boek ‘Waarom het beste nog moet komen’ van Alexander De Croo besteld heb. De eerste keer dat ik er de brui aan gaf, was op pagina tweeëntwintig.
De Croo (of zijn ghostwriter) stelt op die pagina dat je het tweehonderd jaar oude België zou kunnen vergelijken met een tiener. “In mensenjaren is ons land slechts zestien jaar oud en worstelt het met zichzelf”, zo klinkt het. Die rekensleutel om het aantal jaren dat een land bestaat in mensenjaren om te zetten mag De Croo me weleens bezorgen, zo bedacht ik me.
Metaforen moeten een redenering aanschouwelijk maken, niet vervangen
Ik heb op zich niets tegen metaforen wanneer ze een redenering aanschouwelijk maken, maar het lijkt me niet de bedoeling dat ze een redenering vervangen. Ik zie niet in op welke manier het aantal jaren dat een land oud is iets te maken heeft met het optimisme waarmee de mensen in dat land naar de toekomst kijken. Het lijkt me nogal aannemelijk dat het ene niets met het andere te maken heeft en dat zou De Croo ook moeten weten.
Ik hoor graag politieke visies die ik niet deel. Ik lees graag argumenten voor standpunten die niet de mijne zijn. De reden dat ik het boek na slechts tweeëntwintig bladzijden weglegde was niet omdat ik het er niet mee eens was. De reden was dat ik het gevoel kreeg dat er nauwelijks een visie was om het oneens mee te zijn, dat er nauwelijks argumenten gegeven werden die me konden uitdagen om mijn eigen standpunten in vraag te stellen.
De banaliteit van optimisme
“Ik hoop de vaak eenzijdige negatieve benadering van ons land te counteren, door het, misschien wel voor het eerst, met een positieve blik te bekijken”, zo eindigt De Croo zijn inleiding op bladzijde zesentwintig. Ik heb dan toch verder gelezen. Dat De Croo verre van de eerste is die op het baanbrekende idee is gekomen dat het beter is om positief te zijn, probeer ik even naast me neer te leggen.
“Er kunnen veel redenen zijn om te geloven dat een situatie goed zal uitdraaien, maar dat je een optimist bent is niet één daarvan”
Eén zin blijft tijdens het lezen door mijn hoofd spoken: “Er kunnen veel redenen zijn om te geloven dat een situatie goed zal uitdraaien, maar dat je een optimist bent is niet één daarvan.” Het is de eerste zin van het boek ‘Hope without optimism’ van Terry Eagleton.
Die eerste zin staat in het eerste hoofdstuk dat ‘de banaliteit van optimisme’ titelt. Banaal is ook precies het juiste woord om het optimisme van De Croo te omschrijven. Natuurlijk is het mogelijk om het glas als halfvol in plaats van als halfleeg te beschouwen. Waar het om gaat is dat het moet worden bijgevuld, en dat zou best wel eens kunnen beginnen bij de vaststelling dat het aan het leeglopen is.
Oplossingen, geen problemen
Ik blader enkele bladzijden terug naar bladzijde negen en ik vind er in één zin samengevat wat er ontbreekt aan de hoofdstukken die zullen volgen. “Men wil oplossingen, geen problemen”, zo schrijft De Croo daar.
De mensen, zo lijkt De Croo te geloven, willen oplossingen zonder problemen en dus is dat ook wat hij hen zal aanbieden. In opeenvolgende hoofdstukken overloopt De Croo de oplossingen voor de coronacrisis, de oorlog in Oekraïne, de ecologische crisis en de sociale problemen in ons land. Op geen enkel moment krijgen we echter een analyse van de oorzaken van die problemen.
Het verband tussen de coronacrisis en de ecologische crisis komt niet aan bod. Een analyse van de geopolitieke situatie in de wereld? Neen, “Rusland scherpt er een duivels plezier in om het Westen te ondermijnen en schade toe te brengen”, en meer moet daar blijkbaar niet over gezegd worden.
Een blik achter de schermen
Wie dacht een politieke analyse voorgeschoteld te krijgen in het boek van De Croo, zal na het lezen ontgoocheld achterblijven. Wat staat er dan wel in die toch meer dan tweehonderd bladzijden? Wel, het biedt een interessante blik achter de schermen van waar de eerste minister zich mee bezighoudt om ons land door die verschillende crisissen heen te besturen. In dat opzicht ben ik dan toch blij dat ik heb doorgelezen.
De oplossingen voor de problemen die hij weigert te analyseren, komen volgens De Croo zowat allemaal van grote ondernemers en investeerders. Het land besturen, betekent dus vooral naar hen luisteren en het voor hen aantrekkelijker maken om in ons land te investeren. Was de coronacrisis voor De Croo vooral een kans voor de Belgische farmasector om ze “naar de cockpit van de internationale vaccinstrategie te navigeren, dan was de oorlog in Oekraïne de gelegenheid om de handel in diamanten meer in het voordeel van Belgische ondernemingen te proberen buigen.
In ‘Waarom het beste nog moet komen’ legt De Croo uit waarom hij veel tijd heeft geïnvesteerd in een goede relatie met de familie Mittal, eigenaars van Arcelor Mittal. Je leest over zijn ontmoeting met Elon Musk met wie hij blijkbaar Stella Artois dronk en een praatje sloeg met muziek van de Amerikaanse rapper 2PAC op de achtergrond, wat De Croo omschrijft als als “een samenkomst van twee volwassenen die de jongen in zich los lieten”.
Een beetje cringe allemaal, maar al bij al is het best interessant om te lezen hoe zo’n eerste minister in ons land zijn dagen vult.
‘Een goed rapport’
De Croo, zoveel is duidelijk, ziet zichzelf vooral als probleemoplosser. “Mij gaat het zelden om ideologie, altijd om resultaat”, zo verwoordt hij het in het laatste hoofdstuk.
Ik kan me voorstellen dat hij met die instelling een goede ondernemer zou kunnen zijn, maar als politicus vind ik die instelling een probleem. Als politicus moet je, vind ik, een visie hebben van waar je met het land naartoe wil. Het antwoord op die vraag kan niet zijn, zoals dat al te vaak gegeven wordt, dat je ‘vooruit’ wil.
Politiek is geen wiskunde-oefening op een middelbare school
De Croo’s boek staat vol met verwijzingen naar wat hij ‘de cijfers’ noemt, die zouden moeten bewijzen dat hij als eerste minister ‘een goed rapport’ kan voorleggen. Maar politiek is geen wiskunde-oefening op een middelbare school. Er is geen leerkracht die neutraal moet oordelen over het resultaat van het ingeleverde werk. De beoordeling van politici gebeurt door de kiezers. Dat is zo omdat we het er met z’n allen niet over eens zijn wat het juiste resultaat is. Democratie houdt nu net in dat het antwoord op die vraag altijd voorwerp van debat blijft.
Wat is en wat zou moeten
“We leven in een kapitalistische wereld en dus moeten we de instrumenten van het kapitalisme gebruiken om de snelle energietransitie te maken”, zo stelt De Croo. Maar het feit dat het kapitalisme er is kan net zomin een argument voor kapitalisme zijn als dat het feit dat een systeem corrupt is een argument zou kunnen zijn om corrupt te worden. Wat ‘is’ kan op zich nooit bepalen wat ‘zou moeten’.
Heb je geen duidelijke visie over welke belangen je verdedigt en tegen welke belangen je dus ook ingaat, dan dreig je jezelf te laten gebruiken door de gevestigde belangen. Heb je geen duidelijke visie van waar je naar toe wil, dan dreig je de bestaande orde enkel te bestendigen.
Wat ‘is’ kan nooit bepalen wat ‘zou moeten’
Het probleem van De Croo is dat ook hij merkt dat steeds meer mensen zich afzetten tegen die gevestigde belangen en tegen die bestaande orde. Volgens hem ligt dat aan de mensen. “Alle parameters tonen aan dat we het nog nooit zo goed hebben gehad”, houdt hij voet bij stuk. Bij momenten krijg je het gevoel dat De Croo liever had gehad dat hij en zijn ministers op 9 juni een nieuw volk mochten kiezen.
Alles kan erger
Heel even, toen ik er de tweede keer de brui aan gaf, heb ik overwogen om ‘Slechter dan dit wordt het niet’ als titel voor deze recensie te gebruiken. Het probleem is dat ik De Croo met die titel te veel gelijk zou geven. Het is niet omdat je een dieptepunt bereikt dat er daarna iets beter komt. Het kan altijd nog erger.
Als ik uiteindelijk toch heb besloten om door te zetten om het boek uit te lezen en deze recensie te schrijven, dan is het omdat één bezorgdheid wel met De Croo deel. Dat is de bezorgdheid omtrent de opkomst van het nationalisme en extreemrechts.
Een van de redenen van de groei van het nationalisme en extreemrechts lijkt me dat men vanuit die hoek erin slaagt om het ongenoegen ten opzichte van de gevestigde belangen en de heersende orde te capteren.
Visie
Migranten en woke als oorzaak van alle problemen en een onafhankelijk Vlaanderen als richting die men uit wil, dat is niet mijn politieke visie. Dat is een politieke visie die ik net als De Croo wil bestrijden. Maar het is wél een politieke visie.
Wil je die visie bestrijden dan kom je er niet door een leeg optimisme te prediken, te verwijzen naar de cijfers en te doen alsof iedereen die zichzelf niet herkent in de heersende orde het niet goed begrepen heeft. Wil je die visie bestrijden dan moet je er een andere visie tegenover stellen.
Bij momenten krijg je het gevoel dat De Croo liever had gehad dat hij en zijn ministers op 9 juni een nieuw volk mochten kiezen
Vanuit een liberale visie moet je nationalisme niet bestrijden omdat het niet wérkt of omdat de nationalisten niet goed weten wat ze met Brussel moeten doen. Vanuit een liberale visie moet je nationalisme bestrijden omdat het samenvallen met volk en natie niet strookt met de individuele vrijheid die liberalen centraal zouden moeten stellen.
Een noodkreet
Deze recensie is niet enkel gericht aan de liberalen. Ze is ook gericht aan de christendemocraten, de sociaaldemocraten, de ecologisten en de marxisten. Het boek van De Croo is slechts het toppunt van een probleem waar ons hele politieke debat van doordrongen is.
Beschouw deze recensie gerust als een noodkreet. Willen we de opkomst van het nationalisme en extreemrechts stoppen, dan gaan we er echt niet komen met holle slogans over problemen oplossen en positief denken. Willen we de opkomst van het nationalisme en extreemrechts stoppen, dan zal er opnieuw nood zijn aan ideologie in de politiek.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
