In de aanloop van de vorige verkiezingen in 2018 waren er de grote klimaatstakingen en stond de ecologische kwestie hoog op de agenda. Vandaag lijkt die bijna afwezig in de verkiezingsdebatten, maar onder de oppervlakte broeit er veel.

Meer dan genoeg bracht een heleboel sociale en ecologische middenveldorganisaties samen, van ACV-CSC tot Greenpeace, van Bond Beter Leefmilieu tot het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding. Samen schaarden zij zich achter een manifest dat oproept tot “diepgaande politieke veranderingen om de ongekende sociale en ecologische uitdagingen van vandaag aan te pakken.”

We ontvangen Lena Bulckaert en Sébastien Hendrickx, allebei vrijwilliger bij ‘Meer dan genoeg’, bij ons op de redactie. Wat is ‘Meer dan genoeg’ nu eigenlijk? Wat doen ze, wat willen ze bereiken en kunnen zij een perspectief bieden om de ecologische beweging te herlanceren?

‘Meer dan genoeg’, vanwaar die naam?

Lena Bulckaert

Lena: “Je kan die op verschillende manieren interpreteren.”

“Het is meer dan genoeg geweest met de vervuiling van de planeet, met de uitbuiting van mensen, het leegzuigen van onze zorgsector en ons openbaar vervoer.”

“Er is tegelijk ook meer dan genoeg om iedereen een mooi leven te geven binnen de planetaire grenzen.”

Sébastien: “We proberen ook een nieuwe verbeelding te creëren rond wat nu eigenlijk ‘genoeg’ is. Binnen een consumptielogica is er nooit genoeg. Er is altijd de mogelijkheid om meer te consumeren of te bezitten, maar we geloven niet dat dit mensen noodzakelijk gelukkiger maakt.”

“Wij denken dat er eigenlijk meer dan genoeg geld is om welzijn te garanderen voor iedereen, maar dat vergt wel een grote herverdeling van de welvaart. Er is genoeg kennis, er zijn genoeg mensen om het noodzakelijke werk te doen; maar heel veel van die kennis en werkkracht gaat nu naar sectoren die niet duurzaam zijn en weinig of niets bijdragen aan welzijn.”

“Heel veel mensen verlangen naar zinvol werk, maar zitten vandaag vast in bullshitjobs.”

Een grote cultuurshift

Hoe komt dat volgens jullie?

Sébastien Hendrickx (Foto: Yvan Mahieu)

Sébastien: “Omdat we leven in een samenleving waar een bepaalde groeilogica dominant is. Neem bijvoorbeeld producten die gemaakt zijn om snel kapot te gaan zodat we snel nieuwe producten zouden kopen. We denken dat er nood is aan een grote cultuurshift.”

Lena: “Tegelijkertijd proberen we die cultuurshift te vertalen naar heel concrete voorstellen die al op andere plaatsen in de praktijk zijn gebracht en hebben bewezen dat ze werken.”

Zoals?

Lena: Neem bijvoorbeeld een burgerparlement, dat is een van de oplossingen die we naar voren schuiven. In Ierland is er een heel succesvol burgerberaad geweest. Een heel diverse groep aan mensen is daar samengekomen en in gesprek getreden. Uiteindelijk is daardoor een abortuswet goedgekeurd, wat in het katholieke Ierland daarvoor ondenkbaar was.

Jullie hebben vast nog wel meer voorstellen.

Sébastien: “Ons manifest is eigenlijk opgebouwd rond acht verschillende beleidsrichtingen, met telkens concrete voorstellen. Een van die richtingen is bijvoorbeeld ‘een cultuur van duurzaamheid opbouwen’. Een concreet voorstel in dat kader is een publiciteitsban voor producten die sociaal en ecologisch niet duurzaam zijn, wat bijvoorbeeld in het verleden gebeurd is met de tabaksindustrie.”

“‘Meer dan genoeg’ staat voor een rechtvaardige transitie”

Lena: “Wat ik ook een belangrijke beleidsrichting vind, is de eerlijke verdeling van rijkdom. Met ‘Meer dan genoeg’ staan we echt voor een rechtvaardige transitie. Zo stellen we voor om een eerlijker belastingstelsel in te voeren waarbij de rijksten meer belast worden, zodat er ook middelen vrijkomen om te investeren in die basisdiensten voor iedereen, zoals een sterk openbaar vervoer.”

Vandaag gebeurt de transitie niet op een rechtvaardige manier?

Lena: “Neem de European Green Deal. Die focust op twee pijlers: groene groei en digitalisering. Binnen die groene groei is elektrificatie van wagens een hele belangrijke doelstelling.”

“Dat sijpelt ook door op Vlaams niveau. Mensen die heel dure elektrische wagens kunnen kopen, krijgen nu belastingvoordeel, terwijl anderzijds wordt bespaard op openbaar vervoer en bushaltes worden geschrapt.”

Een andere beleidsrichting die ik in jullie manifest terugvind, is veilig leven binnen planetaire grenzen.

Sébastien: “Een van de concrete voorstellen die we daar doen is om het grondstoffenverbruik met 65 procent te doen dalen tegen 2050.”

“Vaak wordt de ecologische kwestie herleid tot het klimaatprobleem en het klimaatprobleem tot een energievraagstuk. De realiteit is echter dat er negen planetaire grenzen zijn, waarvan we er zes aan het overschrijden zijn. Grondstoffenverbruik heeft een grote impact op een aantal van deze grenzen: landgebruik, chemische vervuiling, biodiversiteit, enzovoort.

65 procent minder grondstoffen gebruiken, is dat wel realistisch?

Sébastien: “De vraag is natuurlijk vanuit welk realiteitskader je vertrekt.”

“Wat wij voorstellen komt voort uit de ecologische en de sociale realiteit, zoals in wetenschappelijke rapporten wordt beschreven. Zo’n drastische daling van het grondstoffenverbruik, blijkt uit onderzoek, is niet enkel nodig, maar ook mogelijk.”

“Politieke debatten staan vaak mijlenver af van de ecologische en sociale realiteit”

“Alleen betekent het wel een fundamenteel andere economie en samenleving. We merken inderdaad op dat de politieke debatten daar vandaag vaak mijlenver vanaf staan. Het is net om dat te keren dat we deze campagne zijn gestart.”

Veel van wat jullie zeggen doet me denken aan wat nu degrowth wordt genoemd, maar het valt me op dat jullie dat woord niet gebruiken.

Lena: Het D-woord (lacht).

Sébastien: “We halen zeker veel inspiratie uit een brede categorie van post-groei denkers, maar het woord degrowth gebruiken we niet. Het schrikt veel mensen en organisaties af en levert een definitiediscussie op, die wij niet zo heel interessant vinden.”

“Het woord degrowth doet denken aan achteruitgang, aan inleveren. Terwijl veel zaken net vooruit moeten gaan. We hebben nood aan meer welzijn, meer zinvol werk, sociale verbinding, ecologische veiligheid, sociale rechtvaardigheid.”

“Eigenlijk zijn we groei-agnostisch. We willen een daling van het grondstoffenverbruik, we willen een economie waar welzijn centraal staat en of dat nu een stijging of een daling van het bbp (bruto binnenlands product, nvdr.) oplevert, is voor ons niet zozeer de kwestie.”

Lena: “Inderdaad. Het is wel al door menig wetenschapper aangetoond dat bbp geen goede welvaartsindicator is, terwijl al het beleid wel gericht is op een verhoging van dat bbp. Het manifest kijkt daarom ook meer naar sociale en ecologische indicatoren.”

Een brede coalitie

Jullie willen met jullie manifest het politiek debat beïnvloeden?

Lena: “Inderdaad. We hebben ons manifest natuurlijk geschreven in aanloop naar de verkiezingen. Onze hoop is om tussen nu en 9 juni zo veel mogelijk impact te hebben, maar het stopt daar niet. Het is echt een manifest dat kan groeien en bloeien.”

De ecologische kwestie lijkt momenteel niet heel centraal te staan in het politieke debat.

Sébastien: “Neen, maar de ecologische catastrofe trekt zich weinig aan van wat het centrale verkiezingsthema is.”

“De ecologische catastrofe strekt zich weinig aan van wat het centrale verkiezingsthema is”

“Een grote misvatting is ook dat je met ecologisch beleid geen verkiezingen kan winnen. Veel van de voorstellen uit ons manifest zijn zeer populair bij de bevolking, maar als geheel wordt onze visie op dit moment door geen enkele politieke partij uitgedragen.”

Lena: “Tegelijkertijd zie ik overal van onderuit wel alternatieven ontstaan door burgers die zelf in beweging komen. Woningtekort? OK, we gaan zelf een wooncoöperatie oprichten.”

Sébastien: “Inderdaad. Als nagedacht wordt over de toekomst, denken veel mensen aan Elon Musk. Terwijl ik net eerder denk aan mensen die experimenteren met andere, duurzamere manieren van samenleven.”

Ik denk dat ook veel mensen een negatief toekomstbeeld hebben. Misschien is een heel positief toekomstbeeld wat naïef?

Sébastien: “Dat is een goeie vraag. Eigenlijk nemen we daar een tussenpositie in.”

“Kijk naar de techno-optimisten, de Maarten Boudry’s van deze wereld: zij geloven dat we met wat technologische innovatie alles kunnen oplossen binnen het huidige systeem. Dat is een optimisme waar we echt niet in geloven.”

“Er is een fundamentele systeemverandering nodig. Wij geloven dat die haalbaar is en populair kan zijn.”

“Anderzijds kan louter doemdenken ook heel snel leiden tot een vorm van onverschilligheid. Wat wij zeggen is: zie de wetenschappelijke realiteit onder ogen. Als je dat doet, dan merk je dat er een heel fundamentele systeemverandering nodig is. Wel, wij geloven dat die haalbaar is en populair kan zijn onder de bevolking.”

Jullie hebben het over de noodzaak van een einde aan de groeilogica en de onhoudbaarheid van het huidige economisch systeem. Waarom gebruiken jullie niet gewoon het woord ‘kapitalisme’?

Sébastien: “We willen niet in een hoekje geduwd worden. Niet de subcultuur van de degrowth, niet de subcultuur van het anti-kapitalisme. Het is duidelijk dat onze visie op dit moment niet in het centrum van het maatschappelijk debat staat, maar dat is wel onze ambitie.”

Lena: “Dat andere organisaties het willen hebben over kapitalisme of degrowth is natuurlijk legitiem. Wat wij ook willen doen, is een brede coalitie bouwen en een taal spreken waar verschillende organisaties zich in kunnen vinden.”

Jullie zijn er in geslaagd om grote organisaties uit de sociale beweging en de ecologische beweging samen achter één manifest te krijgen.

Lena: “Dat was voor ons heel belangrijk. De markteconomie met haar groeilogica creëert zowel sociaal als ecologisch heel veel problemen. Vakbonden, armoede-organisaties en de ecologische bewegingen bestrijden eigenlijk verschillende symptomen van hetzelfde probleem dat we samen zouden moeten aanpakken.”

“Vakbonden, armoede-organisaties en ecologische bewegingen bestrijden verschillende symptomen van hetzelfde probleem”

“Het is eigenlijk een heel logische coalitie. Het probleem is misschien nog dat de milieu- en klimaatbeweging soms last heeft van een elitair imago, maar dat imago klopt echt niet. Ik denk dat de milieu- en klimaatbeweging ondertussen echt wel een heel sterke rechtvaardigheidsbeweging is.”

Sébastien: “De coalitiepartner waar we zelf het meest trots op zijn, is daarom ook het BAPN (Belgisch Netwerk Armoedebestrijding). Het feit dat zij ons manifest ondertekenen is het beste argument tegen het clichébeeld dat wat wij voorstellen verarming zou betekenen.”

Ideeën verspreiden

Jullie zijn allebei vrijwilliger bij ‘Meer dan genoeg’. Wat doen jullie eigenlijk?

Sébastien: “We willen de ideeën uit ons manifest breed verspreiden, onder de brede bevolking, in het sociale middenveld, in partijpolitieke middens.”

“We zijn met heel veel middenveldorganisaties het gesprek aangegaan. Nu willen we de stap zetten naar burgers. We willen zoveel mogelijk mensen aanzetten om ons manifest te lezen en het via onze handige mail-tool op te sturen naar kandidaten bij de komende verkiezingen.”

Lena: “Er komen ook een aantal evenementen aan. Op 17 mei organiseren we tijdens het festival les Goûts de Gand samen met De Centrale en de Buren Van De Abdij ons eerste evenement. In de supermooie refter van de Sint-Baafskathedraal in Gent zullen verschillende sprekers in gesprek gaan over hoe we concreet naar een economie kunnen gaan die zorgt voor mens en planeet.

Wie geïnteresseerd is in jullie boodschap kan dus op 17 mei naar Gent gaan.

Lena: “Of naar onze website surfen, zich inschrijven voor onze nieuwsbrief en onze sociale mediakanalen volgen.”

Laten we hopen dat veel mensen dat gaan doen. Bedankt voor het gesprek.

Sébastien & Lena: “Graag gedaan.”