Wereldwijd staan mensen en organisaties die zich inzetten voor mensenrechten onder druk. Bhavna is een van hen. Ze is advocaat bij de organisatie Casual Workers Advice Office (CWAO). Die steunt tijdelijke, interim- en informele arbeiders.

De Zuid-Afrikaanse overheid drukt protest weleens hardhandig de kop in. Tegelijkertijd worden arbeiders geïntimideerd. Daarnaast zijn er wettelijke beperkingen die activisme onder druk zetten. Bhavna trekt drie conclusies over de druk op activisme in Zuid-Afrika.

1. Het is steeds moeilijker om op te komen voor mensenrechten

“Ook in Zuid-Afrika hangt er een probleemsfeer rond sociaal protest, nochtans een van de basisrechten opgenomen in de grondwet van 1994. Veel rechters, advocaten en bemiddelaars zijn erg conservatief. Ze zijn bang van stakingen, want denken daarbij automatisch aan brandende autobanden, onrust en geweld. Ze zien protest automatisch als iets negatief, niet als een middel om op vreedzame manier onrecht aan te kaarten.

Het hele systeem is erop gericht om protest in de kiem te smoren. Arbeiders en organisaties worden voortdurend geïntimideerd en tegen elkaar opgezet. Ontslag is een krachtig wapen voor de bazen. Over het algemeen is de moraal onder werknemers dus ook laag en heerst er veel angst.

Grote bazen zijn bang van organisaties. Ze vrezen onrust en problemen. Daarom gaan ze meteen over tot repressie. Bijvoorbeeld bij het grote Zuid-Afrikaanse chipsbedrijf Simba waar we met arbeiders samenwerken. Daar mogen werknemers zelfs niet afspreken op het parkeerterrein. Alles wat lijkt op een vergadering of overleg wordt meteen de kop ingedrukt. Als ik de Simbaworkers wil ontmoeten, spreken we af langs de snelweg.

Het valt op dat er allerlei wettelijke barrières worden opgetrokken die het moeilijk maken om rechten op te eisen. De arbeidswetgeving in Zuid-Afrika is behoorlijk progressief. Het leek een evenwicht te creëren tussen werknemers en werkgevers. Maar dat was enkel zo op papier, de realiteit is anders. De balans helt duidelijk over in het voordeel van de werkgevers.”

2. Het recht op staken wordt ingeperkt

“De discussie over nieuwe aanpassingen in de wetgeving woedt volop. Wij zijn tegen de wijzigingen. Het zal moeilijker worden voor werknemers om te staken. Daarmee verliezen ze een belangrijk drukkingsmiddel en dus meteen ook hun macht.

Vakbonden zullen niet meer autonoom kunnen beslissen om te staken. Ze zullen eerst een stemming moeten organiseren onder de werknemers vooraleer ze een stakingsaanzegging kunnen doen. Dat maakt het voor ons moeilijk, zeker in bedrijven waar de meerderheid van de werknemers met tijdelijke contracten en in ploegen werkt. Bovendien wordt een collectieve beslissing zo overgelaten aan individuen.

Met de nieuwe wet wil men ook meer de nadruk leggen op de bemiddeling. Bedrijven kunnen na een stakingsaanzegging een verzoeningsprocedure aanvragen bij de de bemiddelings- en verzoeningscommissie voor arbeidsgeschillen. Hiermee stellen ze de staking alvast tot 35 dagen uit.

Dat biedt bedrijven alle mogelijkheden om arbeiders onder druk te zetten om niet te staken, hen te demobiliseren en te intimideren. En wanneer dat nog geen indruk nalaat, kunnen ze interimkrachten zoeken om de staking te breken. Het is legaal in Zuid-Afrika om stakende werknemers te vervangen. Dat is op zich al een grote zwakte in de huidige wetgeving en met de nieuwe wijzigingen wordt de macht van de arbeiders nog meer verzwakt.”

3. Organisaties en arbeiders worden tegengewerkt

“Procedures en vereisten bij bestaande wetgeving wordt steeds moeilijker gemaakt. Er veel administratieve vereisten en regeltjes om een klacht neer te leggen, een stakingsaanzegging te doen of een bemiddelingsprocedure op te starten.

Kwetsbare arbeiders hebben zelden alle juiste documenten en dat is in de meeste gevallen de schuld van de bedrijven. Veel arbeiders krijgen geen contracten of contracten die niet voldoen aan de wet. Onze organisatie probeert zoveel mogelijk aan de vereisten te voldoen. We bestrijden naast het onrecht, ook de procedures die zouden moeten dienen om onrecht aan te klagen.

Een ander nog groter probleem is de uitvoering van de wetgeving. Bijvoorbeeld de wet over interimarbeid en onderaanneming, die is progressief en stelt dat interimarbeiders na drie maanden een permanent contract moeten krijgen. Maar bedrijven zoeken en vinden allerlei manieren om de wetgeving te omzeilen en maken de toepassing ervan moeilijk. We horen dagelijks verhalen van arbeiders die aantonen dat de wet met de voeten wordt getreden.

We mogen dan een geweldige grondwet en heel wat andere progressieve wetten hebben, ze worden toegepast door conservatieve rechters en magistraten. Allemaal komen ze uit dezelfde sociale groep als de meeste bedrijfsleiders. Ze gaan graag in op vragen en eisen van werkgevers en laten de arbeiders aan hun lot over. Ze gooien rechten overboord om de bedrijfswereld in te dekken.

In maart zijn stakende arbeiders nog door private veiligheidsagenten beschoten met rubberkogels. Verschillende arbeiders raakten gewond en iemand verloor zelfs een oog. De arbeiders zongen, dansten en hielden borden met hun eisen in de lucht. Dat is toch verdorie hun recht.

We hebben we het bedrijf en de beveiligingsfirma aangeklaagd. Op papier, objectief bekeken, maken we een heel goede kans om de zaak te winnen. Maar ik weet niet wat er in de rechtbank zal gebeuren. Dat is mogelijk een heel ander verhaal.”

Weerwerk

Bhavna biedt weerwerk tegen de continue druk op arbeidersactivisme in Zuid-Afrika.

Ze steunt met Casual Workers Advice Office (CWAO) arbeiders die niet vertegenwoordigd zijn door de traditionele vakbonden. Steeds meer Zuid-Afrikanen hebben een tijdelijke job of werken via een onderaannemer. Slechts 24% van de Zuid-Afrikanen zijn aangesloten bij een vakbond. De arbeidswetgeving staat onvoldoende ten dienste van de werknemers die niet vertegenwoordigd zijn door de vakbond.

Bhavna en CWAO organiseren wekelijks het Simunye Workers Forum, waar honderden werknemers uit verschillende bedrijven samenkomen om actiemogelijkheden te bespreken. Ze gaan mee de straat op om te protesteren tegen de nieuwe arbeidswetgeving. Maar ze voeren de strijd niet alleen op straat, maar ook in parlementaire commissies, ministeries en rechtbanken.

Als advocaat van CWAO geeft Bhavna legaal advies aan organisaties en werknemers. Als een groep wil overgaan tot staken, zorgt zij voor alle nodige informatie. Zo zijn de stakers beschermd en voldoen ze aan alle voorschriften en procedures. “Er zijn heel wat risico’s verbonden aan staken in Zuid-Afrika. Maar werknemers zijn moedig. De druk op activisme geeft aan stakingen nog een luider signaal.” Bhavna verdedigt ook de zaak van individuele werknemers die onder druk staan. Bijvoorbeeld bij onrechtmatig ontslag, een arbeidsongeval of bij problemen tijdens stakingen.

Laat een solidariteitsboodschap na voor Bhavna Ramji op weerwerkmoet.be