Deze neoliberale ethiek kan volgens Riccardo Petrella samengevat worden in de volgende geboden:

1. Je kan geen weerstand bieden tegen de globalisering van het kapitaal, de markten, de financiën en de ondernemingen. Je moet je er aan aanpassen zonder verweer.

2. Je kan geen weerstand bieden ??aan de technologische innovatie. Je moet voortdurend innoveren om de kosten en de arbeid te verminderen en de resultaten te verbeteren.

3. je moet de markten volledig liberaliseren en de bescherming van de nationale economieën opgeven.

4. Je moet de macht helemaal overdragen aan de markt en de beleidsmakers zullen loutere uitvoerders van de orders van de markt worden.

5. Je hebt de neiging om elke vorm van publieke eigendom te elimineren, waardoor het beheer van de maatschappij in handen van particuliere bedrijven komt.

6. Je moet de sterkste worden als je wilt overleven te midden van de huidige brutale concurrentie.

7. Je moet afzien van het verdedigen van de sociale rechtvaardigheid (een steriel bijgeloof) en van het altruïsme (een even steriele bijna religieuze houding).

8. Je zal de individuele vrijheid verdedigen als een absolute waarde zonder verwijzing naar de gemeenschap of een sociale dimensie.

9. In alle menselijke handelingen zal je de prioriteit van de economie verdedigen boven de ethiek en de politiek.

10. Je zal de religie van de markt beoefenen met al haar rituelen, haar sacramenten, haar heilige boeken, haar heilige tijden, haar heilige personen.

11. Je zal geen rekening houden met de behoeften van de gemarginaliseerde en uitgesloten armen. Zij zijn overtollige bevolking en genereren geen rijkdom. Praktiseer het sociaal darwinisme.

12. Je zal de Aarde overheersen alsof ze je privé-eigendom is. Je mag ze gebruiken en misbruiken, want ze heeft geen rechten. Alleen mensen hebben rechten.

13. Je zal de Natuur ten dienste stellen van het Kapitaal. Je mag er het hoogste rendement uit halen zonder rekening te houden met ecologische overwegingen, die alleen maar de menselijke vooruitgang vertragen.

Een bevrijdende ethiek als utopie

Het alternatief is een bevrijdende ethiek die ik samenvat in de volgende geboden die gericht zijn op de opbouw van de utopie van een alternatieve samenleving:

1. Ethiek van de bevrijding in een wereld die gedomineerd wordt door veelvuldige verdrukking. Moreel imperatief: bevrijd de arme, de onderdrukte!

2. Ethiek van rechtvaardigheid in een wereld die structureel onrechtvaardig is. Moreel imperatief: handel steeds rechtvaardig in de relaties met je gelijken en werk aan de opbouw van een rechtvaardige internationale orde!

3. Ethiek van de gratuiteit in een wereld die geregeerd wordt door berekening, rente, winst, zaken. Moreel imperatief: wees genereus! Alles wat je hebt, heb je gratis ontvangen. Doe geen zaken met het gratuite.

4. Ethiek van het mededogen in een wereld waarin het principe heerst van ongevoeligheid voor menselijk lijden en milieuschade. Moreel imperatief: wees barmhartig! Beoefen oprecht medeleven met hen die lijden. Lever een bijdrage om hun lijden te verlichten.

5. Ethiek van het anders-zijn, van het welkom-heten van en de gastvrijheid voor vreemdelingen, vluchtelingen en mensen-zonder-papieren. Moreel imperatief: erken, respecteer en verwelkom de andere als andere, als verschillend! Het verschil verrijkt je.

6. Ethiek van solidariteit in een wereld die geregeerd wordt door ‘de eigen groep eerst’. Moreel imperatief: wees een burger van de wereld! Werk aan een wereld waarin iedereen thuis hoort!

7. Ethiek van een broederlijke-zusterlijke gemeenschap in een patriarchale wereld waar discriminatie naar geslacht heerst op alle gebieden van het leven. Moreel imperatief: werk aan een gemeenschap waarin mannen en vrouwen gelijk zijn en niet gekloond!

8. Ethiek van de vrede, onafscheidelijk van rechtvaardigheid, in een wereld van structureel geweld veroorzaakt door de onrechtvaardigheid van het systeem. Moreel imperatief: als je vrede wilt, werk dan aan gerechtigheid en vrede door middel van actieve geweldloosheid!

9. Ethiek van het leven, van alle leven, van de mens en de natuur, die hetzelfde recht op leven heeft als de mens; ethiek van het leven van de armen en onderdrukten die voortdurend bedreigd worden. Moreel imperatief: verdedig het leven van elk levend wezen. Leef en help leven!

10. Ethiek van de onverenigbaarheid tussen God en geld in een wereld waarin het geloof in God en het geloof in afgoden te gemakkelijk verzoend wordt en ook het aanbidden van de godheid en het gouden kalf. Moreel imperatief: deel je goederen! Uw accumulatie creëert verarming van de mensen die om je heen leven.

11. Ethiek van de zwakte in een wereld waar de wet van de sterkste en van het ‘ieder voor zich’ heerst, moet het morele imperatief zijn: werk aan de integratie van de uitgeslotenen, het zijn uw broeders! Je bent verantwoordelijk voor hun uitsluiting en ook voor hun integratie!

12. Ethiek van de rechten van de Aarde. Moreel imperatief: ook de Aarde heeft haar rechten. Respecteer ze net zo goed als je graag hebt dat ze de uwe respecteren!

13. Ethiek van de zorg voor de natuur. Moreel imperatief: de natuur is uw huis, mishandel haar niet en vernietig haar niet. Behandel haar met respect en tederheid.

Juan José Tamayo

Juan José Tamayo is een Spaanse theoloog. Hij is directeur van het departement Godgeleerdheid en godsdienstwetenschappen ‘Ellacuría’ aan de Universidad Carlos III van Madrid.

(bron: Adital)

[Bron: Cursus over ‘utopieën in tijden van crisis’ – San Carlos Borromeo (Entrevías, Madrid), vergadering van 22 april 2013 over ‘Ethiek en Utopia’].

(uit het Spaans vertaald door Toon Mondelaers)