Rechter María Servini heeft Spanje deze maand om informatie gevraagd over Spaanse militairen. Het gaat om nieuw onderzoek naar aanleiding van een zaak die in april 2010 werd ingediend door mensenrechtenactivisten in Argentinië, namens verwanten van slachtoffers van de Franco-dictatuur in Spanje.

De rechter wil de namen van militairen die betrokken waren bij het Franco-regime, lijsten van slachtoffers van gedwongen verdwijningen en standrechtelijke executies, lijsten van kinderen die van hun ouders zijn gestolen tijdens de dictatuur en de namen van bedrijven die geprofiteerd zouden hebben van dwangarbeid door politieke gevangenen.

Onwil

De zaak belandde aanvankelijk op de plank omdat er al een onderzoek liep in Spanje. In tweede instantie gaf een rechtbank echter alsnog opdracht om te onderzoeken of het Spaanse justitiesysteem effectief te werk gaat.

De zaak ligt nu dus weer bij Servini, die volgens het principe van universele jurisdictie voor misdaden tegen de menselijkheid, informatie heeft opgevraagd. 

De mensenrechtenadvocaten die de zaak indienden, benadrukken dat na 36 jaar dictatuur en 36 jaar democratie in Spanje, “er niet alleen geen waarheidscommissie is, maar dat ook nog geen enkel kind zijn identiteit heeft teruggekregen.”

“De zaak is geopend in Argentinië omdat alles erop wijst dat zelfs bij de socialistische regering de wil onbrak om hieraan mee te werken”, zegt een van de Argentijnse advocaten, Beinusz Szmukler, verwijzend naar de regering van premier José Luis Rodríguez Zapatero (2004-2011).

Baltasar Garzón

Hij wijst op de affaire rond de internationaal bekende rechter Baltasar Garzón, die in mei vorig jaar geschorst werd omdat hij zijn boekje te buiten zou zijn gegaan bij het onderzoek naar de tijdens de burgeroorlog en dictatuur gepleegde misdaden.

Garzón had eerder een beroep gedaan op het principe van universele jurisdictie om misdaden te onderzoeken die gepleegd waren tijdens de dictaturen in Argentinië (1976-1983) en Chili (1973-1990), terwijl amnestiewetten juridische actie in deze twee Latijns-Amerikaanse landen blokkeerden.

Maar toen hij een onderzoek begon naar mensenrechtenschendingen in zijn eigen land, waar in 1977 een amnestiewet werd aangenomen, “werd hij aan de kant geschoven en hij loopt nu het risico dat er een einde komt aan zijn carrière als rechter”, zegt Szmukler.

Spaanse fascisten

De Spaanse Vereniging voor het Herstel van de Historische Herinnering, die nabestaanden van slachtoffers helpt, en een aantal mensenrechtengroepen in Argentinië, maakten namens zes nabestaanden van de slachtoffers die in Argentinië wonen, de zaak aanhangig in dat land. De groep eisers zal in de komende maanden nog groeien, omdat er nieuwe zaken van nabestaanden bij komen, zegt Szmukler.

Een van de eisers is de 91-jarige Darío Rivas, die gerechtigheid zoekt voor de moord op zijn vader, Severino Rivas, die in 1936 vermoord zou zijn door leden van de Spaanse fascistische Falangebeweging.

Severino Rivas was burgemeester van de kuststad Castro de Rei in de noordwestelijke Spaanse provincie Galicië, toen hij werd doodgeschoten. Hij was tientallen jaren vermist, totdat zijn stoffelijke resten werden gevonden in een graf zonder naam. In 2005 kreeg Darío de stoffelijke resten van zijn vader.

Massagraven

Mensenrechtenorganisaties schatten het aantal slachtoffers van gedwongen verdwijningen tijdens de Spaanse burgeroorlog en het Franco-regime op 113.000. In de afgelopen jaren zijn zo’n 2500 massagraven ontdekt.

Ook zouden er naar schatting 30.000 kinderen van hun ouders gestolen zijn. Deze kinderen werden verkocht aan adoptiegezinnen. In Spanje is in al deze zaken geen juridische actie ondernomen en de inmiddels volwassen kinderen kennen nog steeds hun identiteit en hun biologische familie niet.