Eind vorige week leek oud-president Abdullah Gül terug te zullen
keren naar de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling
(AKP). Zelf was hij er vaag over, maar toen president Erdogan hem
uitnodigde om zich verkiesbaar te stellen bij de verkiezingen in juni
laaide het vuurtje op.

Verrassing

Het kwam als een verrassing. Omdat Gül zich uitsprak tegen de
invulling die Erdogan aan het door hem nagestreefde presidentieel
systeem wil geven. Bovendien ligt de venijnige campagne die Erdogans
mediavrienden vorig jaar tegen Gül ondernamen nog vers in het
geheugen.

Over Erdogans beweegredenen om Gül te paaien werd lustig
gespeculeerd. Het was een manoeuvre om de dwarse
premier Davutoglu onder druk te zetten. Het kon echter
ook een handreiking zijn naar de oudere garde van de AKP, die zich
vervreemd voelt door nieuwkomers in de partijleiding. Anderen meenden
dat Gül stemmen moest trekken, nu het percentage van de AKP in
peilingen iets, tot iets meer, terugloopt.

Nog geen week nadat Erdogan aanleiding had gegeven tot het rumoer
maakte Gül daar een einde aan door te verklaren dat hij zich niet
verkiesbaar stelde.

Fidan

Een tweede anticlimax voltrok zich rond Hakan Fidan, het voormalige
hoofd van inlichtingendienst MIT. Een maand geleden zei Fidan namens
de AKP aan de verkiezingen deel te gaan nemen. Davutoglu was
verheugd, terwijl Erdogan in een rouwstemming belandde. Waarnemers
meenden dat Fidan naar het Davutoglu-kamp was overgelopen.

Tijdens zijn staatsbezoek aan Saoedi-Arabië maakte Erdogan zijn
zorgen kenbaar aan Fidan over diens vertrek bij MIT. Kennelijk deed
hij dat overtuigend, want op 9 maart, de dag waarop Erdogan voor de
tweede keer de ministerraad voorzat (ongebruikelijk voor een Turkse
president en vernederend voor Davutoglu) trok Fidan zijn kandidatuur
in.

Fidan zal naar het schijnt terugkeren naar MIT. De oppositie is daar
zeer verbolgen over, omdat hij ondertussen niet meer als neutraal zou
kunnen worden beschouwd. Alsof hij dat eerder wel was als baas van
Erdogans keurkorps.

Fuat Avni

Ondertussen stroomt een bizar complex van samenzweringstheorieën over
Turkije, waarin voortdurend het Twitteraccount ‘Fuat Avni’
opduikt.

Fuat Avni voorspelde eerder de arrestatie van politieagenten en
journalisten
die sympathiseren met de bij Erdogan in ongenade gevallen imam
Fethullah Gülen. Daardoor kunnen Avni’s beweringen niet zomaar in
de wind worden geslagen.

Volgens regeringsgezinde kranten gaat achter het pseudoniem Fuat Avni
de columnist Emre Uslu schuil. Uslu is columnist bij Gülens
Engelstalige krant Today’s Zaman, maar werkte eerder bij de
politie, waar hij veel informatieve contacten aan overhield. Daardoor
kan hij iets met Avni te maken hebben. Ook al omdat niemand twijfelt
over een verband tussen de Gülenbeweging en dit Twitteraccount.

Uslu ontkende, uitte beschuldigingen richting MIT, maar werd hoe dan
ook na Gülen de meest gezochte man in Turkije. Hij week uit naar de
veilige VS, waar hij columns voor Today’s Zaman blijft schrijven.

Sümeyye

Vorige maand verschenen berichten dat Erdogans dochter Sümeyye zich
kandidaat zou stellen bij de verkiezingen. Kort daarop beweerden de
kranten Star, Aksam en Günes dat de oppositievoerende Republikeinse
Volkspartij (CHP) en de Gülenbeweging in een samenzwering betrokken
zouden zijn om Sümeyye te vermoorden.

Genoemde kranten behoren toe aan Ethem Sancak, een nauw aan Erdogan
verbonden zakenman, dus is het duidelijk uit welke hoek de wind
waait.

Het geleverde bewijs bestond uit Twittercommunicatie tussen Fuat
Avni en Umut Oran, een volksvertegenwoordiger van de CHP, over
plannen om Sümeyye Erdogan te vermoorden. Mijn eerste gedachte was
dat een samenzweerder zaagsel in het hoofd moet hebben om een
moordcomplot via een sociaal netwerk te bespreken.

Gülen ontkende, via zijn advocaat Nurullay Albayrak, die de
berichtgeving in Star, Aksam en Günes als ‘immorele laster’
verwierp. Dat de onderlinge berichten van Avni en Oran niet
authentiek konden zijn bleek volgens Albayrak alleen al uit het feit
dat ze langer waren dan 140 aanslagen, de maximale lengte van een
tweet.

Oran ontkende eveneens. Op 6 maart presenteerde hij een lijst van
zijn berichten, waar hij Twitter eerder om had verzocht. De
beschuldigingen in de pro-Erdogan media wist hij zo te weerleggen,
althans zo stelde Today’s Zaman het.

Volgens Oran worden Star, Aksam en Günes door MIT ingefluisterd.
Emre Uslu voegde daaraan toe dat MIT de ‘Fuat Avni-samenzwering’
gebruikt om de CHP klem te zetten. Dat wil zeggen, door de indruk te
wekken dat de Gülenbeweging over ‘sekstapes’ van
CHP-parlementariërs beschikt en daarmee de partijleiding chanteert.

Is-bank

Ondertussen wist Fuat Avni dat de regering de aan de CHP verbonden
Is-bank wil confisceren, zoals dat eerder dit jaar gebeurde met
Gülens Bank Asya. De Is-bank is de grootste bank van Turkije en
ontstond in 1924 op initiatief van Mustafa Kemal Atatürk, die niet
alleen de Turkse Republiek stichtte, maar ook de CHP oprichtte.

Volgens Avni vormt het confisceren van de Is-bank de opmaat tot het
verbieden van de CHP. Dat zou Erdogan zeker goed uitkomen, want
zonder de CHP is hij voor de verkiezingen al zo goed als zeker van
een presidentieel systeem in Turkije.

CHP-leider Kemal Kilidaroglu stelt dat MIT voorbereidingen treft voor
een procedure bij het Constitutioneel Hof tegen de CHP. Een centrale
rol is daarbij volgens hem weggelegd voor een nog te verschijnen
boek, geschreven door de zonen van Ülkü Adatepe, de adoptiedochter
van Atatürk. De gebroeders Adatepe eisen de erfenis van Atatürk en
begonnen daartoe twee jaar geleden een rechtszaak tegen de CHP en de
Is-bank.

Volgens Kilicdaroglu zal de regering zwendel aanhangig maken bij het
overmaken van geld van de Is-bank naar de CHP. Kilidaroglu spreekt
enig illegaal handelen tegen, maar meent dat hier een argument wordt
gezocht om de Is-bank in te lijven en de CHP te verbieden.

Grondwetswijziging

Nu was de AKP aan de beurt om te ontkennen. Verschillende kopstukken
van de partij deden dat, waaronder Davutoglu, die volgens
Kilicdaroglu echter onwetend was gehouden over het complot bij MIT.

Davutoglu riep Kilicdaroglu op om mee te werken aan een
grondwetswijziging waardoor het parlement het laatste woord krijgt
bij het verbieden van partijen. Klinkt sympathiek, maar in het
parlement heeft de AKP de meerderheid, wat de deur op een kier laat
staan.

Davutoglu zal zich er echter bewust van zijn dat een verbod op de CHP
verstrekkende gevolgen kan krijgen. Aanhangers van die partij zullen
in dat geval massaal de straat op gaan, met geweld als waarschijnlijk
gevolg. Zeker als de nieuwe veiligheidswet van kracht wordt, die de
politie machtigt om onder bepaalde omstandigheden vuurwapens te
gebruiken bij demonstraties, valt een bloedbad niet uit te sluiten.

Wanneer veel buitenlandse investeerders vervolgens geschrokken door
de ontstane chaos besluiten om zich terug te trekken, wordt de reeds
fragiele Turkse economie een zware slag toegebracht. Niemand wil het
toch zover laten komen? Alhoewel, Fuat Avni kent wel iemand.

Dollars

Volgens een van Avni’s laatste berichten stimuleert Erdogan
doelbewust de devaluatie van de Turkse lira ten opzichte van de
dollar, door de reputatie van de Centrale Bank aan te tasten. Om zo
zijn in het buitenland gestalde illegale dollars meer waard te laten
worden in Turkije.

Bij een financiële crisis als gevolg van sterk teruggelopen
buitenlandse investeringen zal dit vermogen, zo stelt Avni, in de
Turkse economie gepompt worden. Omdat ‘in tijden van crisis niemand
naar de herkomst van vermogen vraagt.’ Erdogan zal dan volgens Avni
ondernemingen opkopen die schuld in dollars hebben, om zo zijn
illegale kapitaal wit te wassen.

Avni heeft het eerder bij het rechte eind gehad, maar is dat ook in
dit geval zo? Natuurlijk, er zit een revanchegedachte achter dit
Twitteraccount, maar los daarvan ontbreekt de logica. Als Avni de
geheime plannen van Erdogan kent, kan het bijvoorbeeld niet anders dan
dat de gewetensvolle vicepremiers Babacan en Arinc er ook lucht van
kregen. Waarom trekken zij dan niet aan de bel? Of laten ze dat aan
Avni over…?

De enige conclusie die vooralsnog met zekerheid aan Avni’s
complottheorieën verbonden kan worden is dat de oorlog tussen
Erdogan en Gülen nog in volle gang is. De beweging van de imam in
Pennsylvania kan dan in veel opzichten teruggedrongen zijn, maar
geeft zich niet gewonnen. Dat belooft nog wat voor de drie maanden
die Turkije van de verkiezingen scheiden.

1.
http://www.turksnieuws.nl/2015/02/20/het-rommelt-in-de-turkse-regeringspartij-column/

2.
http://www.turksnieuws.nl/2014/12/15/media-van-de-gulenbeweging-staan-onder-druk-in-turkije-column/

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een
politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)