Vrijdag heeft de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch op basis van betrouwbare getuigenverklaringen een eerste voorlopig rapport gepubliceerd over de bloedige onderdrukking van de straatprotesten in diverse Libische steden van de voorbije dagen.

De teller zou voorlopig al op 24 doden staan, maar andere, niet bevestigde bronnen op Facebook en Twitter, maakten al melding van 100 doden. Vrijdag was het voor de vierde dag op rij erg onrustig in Al-Baïda, Benghazi, Zentan, Darnah, Ajdabiya en andere Libische steden. Vooral de begrafenissen van de doden van donderdag en woensdag groeiden telkens uit tot nieuwe uitingen van protest tegen het regime.

Controle over Al-Baïda overgenomen

In de loop van vrijdag zouden antiregeringsbetogers de controle hebben overgenomen van de stad Al-Baïda op meer dan 1000 km ten oosten van Tripoli. Een deel van de politiemensen die de betogers moesten tegenhouden, zouden verbroederd hebben met de betogers. Een oppositieleider in ballingschap, Gioumma el Omami, meldde dat aan het persagentschap Reuters. Ook de Franse krant Le Monde kon dit bericht bevestigen.

In Tripoli kwamen regeringsaanhangers op straat met foto’s van Muammar Khaddafi, al 41 jaar de Gids van de Revolutie. Libyana, een nationale mobiele telefoonmaatschappij, had massaal sms’jes verstuurd naar abonnees met de boodschap dat “jongeren op straat moesten komen om de revolutie te verdedigen tegen het tuig”.

Aangestuurde pro-betogers

Net als bij de uiterst gewelddadige pro-Moebarak-betogers op het Tahrir-plein in de Egyptische hoofdstad Caïro is het overduidelijk dat de Libische autoriteiten de pro-Khaddafi-betogingen aansturen en gebruik maken van de revolutionaire comités om elke dissidente stem de kop in te drukken. Vele berichten maken melding dat de hardhandige onderdrukking vaak komt van niet-geüniformeerde personen die blijkbaar wel beschikken over vuurwapens en traangasgranaten en die ook weten te gebruiken.

“Vandaag (nvdr: donderdag 17 februari) hebben de Libiërs hun angst overwonnen. Dit is een nieuwe dageraad voor ons land”, schreef Faiz Jibril, een bekende oppositieleider in ballingschap op zijn blog over de eerste berichten dat de oproepen tot de ‘dag van woede’ succesvol bleken te zijn.

Abdullah, een ooggetuige van de onderdrukking van het protest in de noordoostelijke stad Benghazi, verklaarde over de telefoon aan een journalist van Al Jazeera, dat hij zelf ten minste zes lijken had zien liggen op straat. 70 zwaargewonden zouden naar het lokale ziekenhuis zijn gebracht dat die toevloed duidelijk niet aan kon. De meeste gewonden vertoonden schotwonden. Hij verklaarde ook dat de regering 30 gevangenen uit de gevangenis van Benghazi had vrijgelaten op voorwaarde dat ze bereid zouden zijn “om de betogers tegen de revolutie af te tuigen”.

Sluipschutters schieten op betogers

De oppositiewebsite Libya Al-Youm wist te melden dat sluipschutters vanop de daken met scherp hebben geschoten op de mensen die zich hadden verzameld voor het politiehoofdkwartier om opheldering te vragen over gearresteerde familieleden.

Volgens de Libische krant Quryna, die in handen is van een nauwe medewerker van een zoon van Khaddafi, bedroeg de dodentol donderdagavond in Benghazi slechts twee mensen. Dit zou het gevolg geweest zijn van een uit de hand gelopen dispuut over de sluiting van een winkel door de politie.

Anderzijds heeft de minister van Binnenlandse Zaken wel het hoofd van de veiligheidsdienst voor de provincie Al-Jabal Al-Akhdar, waarin Benghazi ligt, de laan uitgestuurd omdat hij niet gepast zou hebben gereageerd op de straatprotesten. Enkele politiekantoren en poltievoertuigen werden in brand gestoken, al is het niet altijd duidelijk of de amateurfilmpjes die op YouTube circuleren over verschillende dan wel hetzelfde incident gaan.

In een reactie op de gebeurtenissen van donderdag in zijn vaderland zei Ali Suleiman Aujali, de Libische ambassadeur in de VS: “Libië is een vrij land. De mensen hebben het recht te zeggen wat ze willen zolang ze dat doen binnen de bepalingen voorzien in de wet en als het protest vreedzaam gebeurt, wat duidelijk niet het geval was.”

Regeringsgebouwen in brand

In Zentan, een stadje ten zuidwesten van de hoofdstad Tripoli, werden donderdag verschillende regeringsgebouwen in brand gestoken. Fathi al-Warfali, voorzitter van het Libyan Committee for Truth and Justice, dat vanuit Zwitserland opereert, zei dat ten minste twee mensen werden doodgeschoten in Zentan.

Een betoger zou zijn omgekomen in Rijban, een stadje op 120 km van Tripoli. Ook uit de kuststad Darnah kwamen beelden naar buiten van een volksmenigte die slogans riep “weg met de dictatuur van Khaddafi” en “het volk zal het regime verdrijven”, hetzelfde liedje dat de voorbije weken ook door betogers in Tunis en Caïro werd gezongen. Een andere video toont beelden van advocaten die in Benghazi grondige politieke en economische hervormingen eisen.

“Al Jazeera stookt bevolking op”

De Libische autoriteiten doen er ondertussen alles aan om het land af te schermen van de buitenwereld. Woensdagavond was er plotseling geen telefoonverkeer meer mogelijk vanuit Benghazi en ruime omgeving. Socialenetwerksites als Facebook en Twitter zijn soms niet bereikbaar. Vooral de pan-Arabische televisiezender Al Jazeera is de gebeten hond bij Libische autoriteiten. Journalisten van de populaire zender zijn niet meer welkom in Libië.

Al Jazeera zou de “Arabische volkeren tegen hun leiders opzetten en volop leugens verspreiden”, zei de minister van Informatie. De zender werd daarom ook van de kabeldistributie gehaald, maar via schotelantennes zijn de uitzendingen nog wel te volgen. De Libische staatstelevisie toont ondertussen alleen beelden van de pro-Khaddafi-betogers die schreeuwen “dat ze geen andere leider willen dan Khaddafi …”

Welvaart dankzij olie

Hoewel ook Libië de laatste jaren te kampen heeft met een licht stijgende werkloosheid en een toenemende kloof tussen diegenen die volop profiteerden van de olie-inkomsten en de rest van de bevolking, is de sociaal-economische situatie in het land niet te vergelijken met de uitzichtloosheid, de corruptie en de armoede in buurlanden als Tunesië en Egypte.

Het zeer dunbevolkte Libië heeft dankzij de inkomsten uit olie een relatief hoge levensstandaard weten te bereiken. Alleen dreigt het totale gebrek aan vrije meningsuiting en persvrijheid het 41-jarige regime van kolonel Khaddafi zuur op te breken. Afwachten of de Gids van de Revolutie de huidige Arabische vrijheidsstorm weet te bedwingen of de weg van Ben-Ali en Moebarak zal moeten volgen.