Wanneer het gaat over veiligheid en gezondheid op het werk, gaat het vaak over arbeidsongevallen, rugklachten en dergelijke. Psychosociale problemen, zoals stress en burn-out, vallen meestal buiten de schijnwerpers. Onterecht, zo blijkt uit cijfers. In 2019 ervaarde meer dan een op de drie werknemers in Vlaanderen problematisch veel stress op het werk.[1] Cijfers van het Riziv tonen aan dat bij de langdurig zieke werknemers 36,8 procent door mentale problemen (onder meer stress en burn-outs, maar ook depressies en verslavingen) meer dan 1 jaar arbeidsongeschikt is. Het gaat om een groep van 158.700 langdurig zieke werknemers in juni 2020.
Sedert 2017 registreert het Riziv echter ook in detail met welke problemen langdurig zieke werknemers kampen. Zo waren er in juni 2020 al 10 597 zieke werknemers waarvan de langdurige afwezigheid met zekerheid toegeschreven kan worden aan stress en burn-out. Dit is een stijging van 155% ten opzichte van eind 2017 (4 163). Kijken we meer in detail naar burn-out, een duidelijk werkgerelateerde aandoening, dan zien we een nog grote stijging: van 3 713 eind 2017 naar 9 708 in juni 2020, of een stijging van maar liefst 162 procent.
Belangrijk om aan te geven bij deze snel stijgende cijfers is dat de gedetailleerde registratie sedert 2017 enkel gebeurd is voor de nieuwe langdurig zieke werknemers en voor langdurige zieke werknemers die opnieuw geëvalueerd worden. Een grote groep van langdurig zieke werknemers met psychosociale problemen zit hier dus nog niet in. Bovendien houden deze cijfers geen rekening met werknemers die minder dan een jaar ziek zijn omwille van stress en burn-out. In de realiteit is de groep van zieke werknemers die out zijn omwille van stress en burn-out op het werk, dus zeker nog veel hoger.
Stress en burn-out bezorgen werknemer uiteraard heel wat leed. Maar ook voor de sociale zekerheid ligt de kostprijs hoog. Alleen al voor de groep van werknemers die langer dan een jaar afwezig waren op het werk omwille van stress en burn-out problemen (in juni 2020 10 597), lagen de kosten vorig jaar minstens op 490 000 euro per dag, dat wil zeggen bijna 155 miljoen euro per jaar [2].
Bovenstaande cijfers laten maar één conclusie toe: bedrijven hebben veel te weinig oog voor de stress en burn-out op het werk. Dat blijkt ook uit een rondvraag bij ACV vakbondsafgevaardigden. ‘Onze werkgever zet affichecampagnes op en doet risicoanalyses, maar de focus ligt bij die preventie veel meer op de veiligheidsnormen dan op de psychosociale risico’s’, zegt een militant uit de chemiesector*.
Bron: Riziv
Bron: Riziv
Stijgend aantal klachten over pesterijen, ongewenst seksueel gedrag en geweld op het werk, vaak zonder gevolg
Niet alleen stress en burn-out vormen een gevaar. Ook pesterijen, ongewenst seksueel gedrag en geweld op het werk komt steeds vaker voor. Eén op de drie werknemers was al slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag. Ook al wordt er vaak geen klacht ingediend, toch steeg het aantal werknemers dat ongewenst seksueel gedrag aangeeft in een jaar tijd met 28 procent. Voor pestgedrag gaat het om een toename van 14 procent, en voor (fysieke of verbale) agressie gaat het om een stijging van 13 procent[3]. Te vaak blijven klachten zonder gepast gevolg. Zo getuigt een ACV-afgevaardigde* uit de energiesector: ‘In mijn bedrijf werd een lijnmanager beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag door een collega. De collega moest naar een andere afdeling verhuizen, terwijl de lijnmanager nog steeds zijn baan heeft.’
Veel ruimte voor verbetering
Daarom vraagt het ACV op 28 april, de Werelddag voor veiligheid en gezondheid op het werk, extra aandacht voor de psychosociale risico’s en problemen op het werk. Hoewel ons land al een behoorlijke wetgeving heeft op dat vlak, blijven deze risico’s en problemen op het werk te vaak onder de radar en wordt er te vrijblijvend met de wetgeving omgegaan.
Er is dus nog veel ruimte voor verbetering:
• Het ACV wil dat in elk bedrijf om de drie jaar een meting van de psychosociale risico’s en problemen plaatsvindt, en dat bij problemen een concreet actieplan wordt opgesteld. De betrokkenheid van het personeel en zijn vertegenwoordigers is daarbij uiteraard belangrijk. Alleen zo zullen deze risico’s en problemen daadwerkelijk aangepakt kunnen worden. Nu is het beleid in onze bedrijven nog te vaak veel te vrijblijvend op dit vlak.
• Bij arbeidsongevallen moeten bedrijven die hoger scoren dan het gemiddeld aantal incidenten in hun sector, een hogere verzekeringspremie betalen. Financiële sancties en boetes moeten ook ingezet worden om de psychosociale risico’s en problemen te bestrijden. Een deel van deze middelen kan dan ingezet worden voor het oplossen van de problemen en de preventie van de risico’s.
*De getuigenissen in dit artikel zijn anoniem, om de slachtoffers van psychosociale risico’s te beschermen.
Notes:
[1] Cijfer van de Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2019 (www.werkbaarheid.be)
[2] Dit bedrag is een raming die wordt verkregen door 10.597 (aantal langdurig zieken wegens RPS in juni 2020) te vermenigvuldigen met het bedrag van de door het RIZIV aagegeven uitkering (daterend van 2017, bij gebrek aan recentere informatie), nl. 46,35 € per gecompenseerde dag. Merk op dat dit bedrag van 155.000.000 € onder de realiteit ligt om twee redenen: enerzijds dateert het aantal van 10.597 langdurig zieken wegens burn-out of stress van juni 2020, aangezien het RIZIV ons geen recentere cijfers kon bezorgen. Aangezien dit cijfer voortdurend toeneemt, zal het eind 2020 hoogstwaarschijnlijk hoger liggen. Anderzijds stijgt ook het bedrag van de RIZIV-uitkering elk jaar. Dit cijfer van 46,35 euro per gecompenseerde dag, verstrekt door het RIZIV, dateert echter van 2017.
