De Venezolaanse oppositie staat niet bekend om
haar respect voor de democratie. Op democratische wijze hebben ze het nooit
kunnen halen van de chavisten (aanhangers van Chávez en zijn ideeën). In een
periode van vijftien jaar werden alle verkiezingen gewonnen door Chávez en
Maduro, met uitzondering van één referendum. In 2002 zag de oppositie de bui al
hangen en ging ze, samen met ondernemers uit de privésector en
vertegenwoordigers van de Katholieke Kerk en met buitenlandse steun van onder
andere de Verenigde Staten en Spanje, over tot meer gewelddadige manieren om de
progressieven van de macht te verdringen: ze kozen drastisch voor een
staatsgreep. Die mislukte omdat het Venezolaanse volk President Chávez bleef
steunen en de golpisten verjoeg uit het Presidentieel Paleis. Daarna koos de
rechterzijde voor een patronale lock-out, waardoor het hele land gedurende
enkele maanden plat kwam te liggen. Opnieuw gingen het volk en de arbeiders
over tot actie en ze startten eigenhandig de fabrieken weer op. De tweede
poging om het land ten onder te brengen was bij deze gefaald. Maar de oppositie
kende nog wel andere ‘democratische’ strategieën: sabotage van de industrie en
het elektriciteitsnet, gewelddadige straatopstanden, het kunstmatige
veroorzaken van schaarste aan basisproducten, het niet erkennen van
verkiezingsresultaten of het niet deelnemen aan de verkiezingen. Wat er nu aan
de hand is in Venezuela is dus niet nieuw: het is al jaren aan de gang in meer
of mindere mate. Maar Venezuela bleef overeind dankzij de acties van het volk
en de gepaste maatregelen van Chávez, die een zeer hechte band had met het
volk, naar de grieven luisterde en voor oplossingen zorgde. Venezuela bleef
zeer grote vooruitgang boeken op vele vlakken: gratis onderwijs en medische zorgen,
vermindering van ongelijkheid, de bouw van waardige woningen voor iedereen…
Internationale organisaties zoals de Verenigde Naties bevestigden de cijfers.
Ook de economie bleef overeind en maakte zelfs vooruitgang terwijl heel de
wereld in een diepe crisis zat.
Toen Chávez eind 2012 meedeelde dat hij opnieuw
ernstig ziek was en een zware operatie zou moeten ondergaan, was het voor de
oppositie het moment om de destabilisatiestrategie nieuw leven in te blazen. Ze
hadden ook gehoord dat Chávez de opvolger van zijn keuze genoemd had, Nicolás
Maduro, en trokken daar hun conclusies uit. Het was niet toevallig dat tijdens
het verblijf van Chávez op Cuba voor zijn behandeling er plots weer veel meer
elektriciteitspannes waren. Er werden trouwens bewijzen van sabotage gevonden.
Ook het illegaal opslaan of achterhouden van basisproducten en voedingsmiddelen
werd intenser toegepast en er kwam meer schaarste.
In maart 2013 sterft Hugo Chávez. Het land en de
progressieven over ter wereld zijn in diepe rouw. De wet schrijft voor dat er
binnen de maand nieuwe presidentsverkiezingen gehouden moeten worden. Maduro
wint de verkiezingen, maar zeer nipt. De afwezigheid van Chávez laat zich
voelen en ook de destabilisatie van de oppositie had wel degelijk effect. De
oppositie maakt misbruik van het kleine verschil, beweert dat er fraude
gepleegd is en weigert de resultaten te erkennen, terwijl de rest van de
wereld, behalve de Verenigde Staten, dat wel doet. De Venezolaanse verkiezingen
staan immers bekend als de meest transparante en meest correcte ter wereld
(dixit Jimmy Carter). Het merkwaardige is dat men de oppositie nooit hoorde
klagen over de resultaten daar waar ze hier en daar in het verleden lokale
verkiezingen met een veel kleiner verschil wonnen, gebruik makend van dezelfde
stemcomputers. Ondertussen passen ze de gekende destabilisatiestrategie verder
en heviger toe met als gevolg dat er nog meer schaarste komt en de prijzen van
vele producten de pan uit rijzen.
Maar de regering-Maduro grijpt gepast in en
verplicht de speculanten hun prijzen te verlagen op straffe van zware boetes en
sluiting. De maatregel werkt en is zichtbaar in de resultaten van de
gemeenteraadsverkiezingen van december 2013. De chavisten en de PSUV (Verenigde
Socialistische Partij van Venezuela) behalen een klinkende overwinning. Ze
hebben het vertrouwen van het volk teruggewonnen door kordaat op te treden.
De recente gewelddadige protesten
Maar de oppositie
blijft niet bij de pakken zitten. Begin 2014 worden hun acties agressiever en
er worden bijzonder gewelddadige straatprotesten georganiseerd. Naar de
buitenwereld toe moet het lijken alsof het spontane, ‘democratische’ en
terechte studentenprotesten zijn als aanklacht tegen de inflatie en schaarste.
Maar niets is minder waar. De barricades worden opgesteld door een minderheid
van studenten, vaak tegen betaling, en enkel in de rijkere wijken. Wat ze
‘verdedigen’ zijn de belangen van een elitaire groep. Ze worden hierin
bijgestaan door huurlingen en paramilitairen, ook uit het buitenland. Er worden
sluipschutters, zelfgebouwde granaatwerpers en molotovcocktails ingezet. Regeringsgebouwen
en -voertuigen, openbare medische centra, universiteiten en voertuigen van het
openbaar vervoer worden aangevallen en in brand gestoken. Ze vergiftigen het
drinkwater. In Chacao, Caracas, moesten zelfs kinderen uit een kleuterschool
geëvacueerd worden, toen die na een aanval in vlammen opging. Aan de
versperringen worden dodelijke draden zo goed als onzichtbaar aangebracht
waardoor motorrijders sterven. Er vallen tientallen doden. De opposanten hangen
poppen die chavisten, Maduro en Cubaanse dokters voorstellen met een koord rond
de nek aan viaducten. Hierbij komt ook een racistisch element naar boven: de
Cubaanse dokters worden als zwarten voorgesteld.
Ondertussen is gebleken dat de protesten deel
uitmaakten van een breder plan om via een gewelddadige staatsgreep de regering
te doen vallen. De bewijzen hiervoor werden gevonden in e-mails van María
Corina Machado, extreem rechts oppositieleidster, met VS-diplomaten,
rechtse politici uit Colombia, de VS-ambassadeur in Colombia en Venezolaanse
ondernemers die het land ontvlucht waren voor aanklachten wegens fraude.
Maar opnieuw reageert het volk. Arbeiders en
volksbewegingen komen op straat in steun van de Revolutie, terwijl ze onder
vuur genomen worden door sluipschutters. In de wijken verwijdert het volk,
samen met afdelingen van het leger en politie de barricades van de opposanten.
De versperringen zijn nu dan ook zo goed als verdwenen, maar de ‘oorlog’ gaat
gewoon verder.
De economische oorlogsvoering en corruptie
De ondernemers blijven in samenwerking met de
oppositie voor enorme economische schade zorgen. Regelmatig worden er tonnen
basisproducten en voedingsmiddelen gevonden die achter gehouden worden of
bestemd zijn voor smokkel naar Colombia. De meeste distributienetwerken en
productie-eenheden zijn niet in handen van de staat en staan niet onder
publieke controle. Dat is voor de oppositie een zeer sterk wapen. Ondernemers
en handelaars blijven hun prijzen opdrijven. De boetes nemen ze er graag bij:
ze passen de prijzen dan tijdelijk aan om ze nadien weer op te drijven. Via de
regering kunnen ze nog steeds deviezen voor invoer verkrijgen aan gunstige
voorwaarden. Met die goedkope dollars kopen ze dan producten in het buitenland,
of ze doen gewoon andere dingen met de verkregen deviezen. Ze zijn bijzonder
vindingrijk. De ingevoerde producten worden dan verkocht aan de prijs van de
veel duurdere dollar (omgezet naar de Venezolaanse munt: Bolívares), tegen de
waarde van onofficiële en illegale parallelle wisselkoers. Pure speculaties
waar ze enorme winsten mee boeken. De slachtoffers zijn de Venezolaanse
economie en de consumenten.
De profiteurs en de corruptie duiken overal op,
ook op kleinere schaal. Zelfs marktkramers kopen grote hoeveelheden op in
warenhuizen, zetten hun kraampje dan buiten op de stoep neer en verkopen de
goederen aan een veelvoud van de normale prijs, terwijl de warenhuizen leeg
zijn. De eigenaar van het warenhuis zal het worst wezen: hij heeft zijn
producten verkocht en kan het personeel (zonder betaling) naar huis sturen.
Natuurlijk zou dit allemaal niet mogelijk zijn als alle warenhuizen onder
publieke controle stonden.
Ook binnen het staatsapparaat is er bijzonder
veel corruptie: voor een ‘prijsje’ zorgen ambtenaren ervoor dat je sneller in
aanmerking komt voor je pensioen, een lening enz. Naar schatting zou slechts
ongeveer de helft van de staatsgelden voor onder andere sociale projecten,
scholen, medicijnen, wijkwerking, coöperatieven, communes de bestemming
bereiken. De rest verdwijnt in de zakken van contrarevolutionaire dieven. En
het volk weet dat, maar is vaak bang om aanklacht in te dienen want de, vaak
georganiseerde, corrupte gangsters kunnen gewelddadig zijn. Hoewel de regering
ervoor zorgde dat deze aanklachten anoniem kunnen gebeuren, blijft men veel te
vaak lijdzaam toezien.
Ondertussen wordt het volk ongeduldig. De
inflatie is zeer hoog en er is steeds meer schaarste. De wachtrijen aan de
winkels worden steeds langer. Sommigen geloven de oppositiepropaganda en wijzen
met de vinger naar de regering. Deels is dat terecht. Het is niet zo dat de
regering rechtstreeks verantwoordelijk is voor de situatie, maar tot op heden
heeft ze de economische problemen niet kunnen oplossen. Sommige Venezolanen
zeggen dat ze ex-chavist zijn. Zij die dat beweren maken een grote fout. Het is
hun taak de regering-Maduro te blijven steunen, maar vooral niet kritiekloos, en
zich actief te blijven inzetten voor de Revolutie. Ze moeten beseffen dat de
oppositie de tijd met vele jaren zal terugdraaien, mocht ze ooit terug aan de
macht komen.
Halfzachte maatregelen
De regering tracht wel op te treden, maar doet
dat niet kordaat genoeg.
Zo koos men voor dialoog met de oppositie om ‘de
vrede’ in het land te bewaren. Nu is er natuurlijk niets mis met dialoog, maar
die mag niet dienen om toegevingen te doen aan een reactionaire oppositie,
integendeel: er moet hen gewezen worden op de wettelijke verplichtingen die ze
hebben ten opzichte van het land. Ze moeten aangemaand worden om enkel via een
democratische weg oppositie te voeren. Zo gingen dus afgevaardigden van de
regering, van de verenigde oppositiepartij MUD, van de gemeenschapsraden, van
werkgeversorganisatie Fedecamaras, van het grootste voedingsbedrijf POLAR en
zelfs van de Katholieke Kerk aan tafel zitten. Natuurlijk kon dit niet lukken:
de MUD verwerpt de democratische weg. Fedecamaras en Polar, samen met de
vazallen van Rome waren actief betrokken bij de staatsgreep tegen Chávez in
2002 en zijn ondertussen niet van strategie veranderd. Een van de eisen van de
MUD was dan ook dat amnestie verleend zou worden aan de gewelddadige
moordenaars die opgepakt werden tijdens de protesten. De regering weigerde dit,
de MUD stapte op en de dialoog liep dan ook vrij snel met een sisser af. Nog
tijdens de dialoog schuimde extreemrechts leidster María Corina Machado
trouwens de wereld af om op te roepen tot een internationale interventie tegen
Venezuela. Ze was ook in Brussel. De les die men hier uit moet trekken is dat
dialoog met contrarevolutionairen die de illegale, ondemocratische en
gewelddadige weg bewandelen, gewoonweg niet werkt.
Men probeert de inflatie op de te lossen door
loonsverhogingen, en past die regelmatig toe, en dat is een goed zaak op korte
termijn. Maar het is geen structurele oplossing, de oorzaak van de inflatie
wordt niet aangepakt. De belangrijkste reden voor deze inflatie is dat de
enorme geldhoeveelheid die de overheid in de economie pompt niet wordt gevolgd
door een evenredige effectieve groei van de productie. Kapitalisten investeren
nauwelijks of niet meer in de uitbouw van de productie of verminderden deze drastisch
sinds het begin van de Revolutie.
Bedrijven die de prijzenwet overtreden of
illegaal goederen stockeren worden bezet door het personeel en de arbeiders,
met behulp van de ordediensten. Maar na aanpassingen vanwege de eigenaars,
wordt de bezetting opgeheven en krijgen ze weer de vrije teugels. Men kan er
gif op innemen dat ze nadien gewoon opnieuw doorgaan met hun illegale praktijken.
Bedrijven die de wet overtreden moeten bezet worden en bezet blijven.
Dan probeert men via een ingewikkeld systeem
(Sicad) de privébedrijven te voorzien van deviezen aan gunstige voorwaarden om
goederen te importeren, om zo de schaarste op te lossen. Men vergeet daarbij
dat het overgrote deel van de privésector mee in het complot tegen de regering
zit en de schaarste helemaal niet wil oplossen. Ze zullen er alles aan doen om
via ingewikkelde systemen de verkregen dollars in te zetten voor speculatie en
winstbejag. Ondertussen wordt op deze manier de staatskas leeggezogen: het geld
dat het volk ten goede zou moeten komen verdwijnt in de zakken van de elite. De
staat moet de invoer en uitvoer van producten in eigen handen nemen. Dat is de
enige manier om er controle op uit te oefenen en om de hoognodige goederen in
de rekken te krijgen.
Er is ook nog de straffeloosheid. Er werden wel
heel wat arrestaties verricht tegen gewelddadige opposanten, ook tegen mensen
uit de eigen ordediensten die hun boekje te buiten gingen. Ze zullen voor de
rechter moeten verschijnen en dat is een goede zaak. Maar vele andere
criminelen, zoals Machado, waarvan bewezen is dat ze opriep tot geweld en
plannen heeft voor een staatsgreep, kunnen gewoon vrij rond blijven lopen. De
arrestatie van Machado zou voor bijzonder veel misplaatste verontwaardiging
zorgen in de reactionaire pers wereldwijd, maar dat mag geen reden zijn om
zwakte te tonen.
Wat ook de wenkbrauwen doet fronsen is dat in deelstaat
Barinas enkele weken geleden vele hectares landbouwgrond teruggegeven werden
aan een privébedrijf in de agro-industrie. Dit land werd al twaalf jaar bewerkt
door plaatselijke boeren, die daarvoor de toestemming gekregen hadden van Hugo
Chávez. De boeren kwamen dan ook manifesteren in Caracas. Want als Chávez het
volk iets geleerd heeft, dan is het wel het opkomen voor hun rechten wanneer
die in gevaar komen.
Verontrustend is ook het feit dat consequent
socialistische personen uit verschillende regeringsorganen verwijderd werden.
Zo werd Eduardo Samán uit zijn functie ontheven. Samán had met succes INDEPABIS
geleid, het instituut dat de consumentenrechten verdedigde en achtergehouden
goederen en overtreders tegen de prijzenwet opspoorde. Ook economisch ‘architect’
Jorge Giordani werd onlangs uit de regering gezet. Giordani beroept zich op het
marxisme en wil meer socialisme maar tegelijkertijd is hij ook voorstander van
een ‘gemengde’ economie, waarin de overheid het kapitalisme kan sturen zonder
de grote hefbomen van de economie te nationaliseren. Dit is echter niet
mogelijk zoals de aanhoudende economische sabotage aantoont. Merill Lynch van
de Bank Of America vindt naar aanleiding van dit gebeuren dat “de afbouw
van de marxistische vleugel in de Venezolaanse regering en economie een goede
zaak is”. Als Lynch dit zegt, is dat een voldoende reden om ons zorgen te
maken. Giordani was vanaf het begin een van de trouwe medewerkers van Hugo
Chávez en medegrondlegger van de Revolutie. Ook nu nog na zijn ontslag krijgt
hij steun van ministers, parlementsleden en PSUV-partijleden. Er is binnen
linkse kringen ook een hele discussie ontstaan rond zijn ontslag. President
Maduro reageerde eerst nogal bitsig op het feit en beweerde dat “Hij de zoon
van Chávez was en dat enkel hij zou beslissen over de economische politiek”,
wat natuurlijk volledig in tegenstelling is met de ideeën van Chávez, die
zichzelf wegcijferde en de macht bij het volk legde. Nadien zette Maduro zijn
uitschuiver recht door te stellen dat “voorstellen welkom zijn, dat hij bereid
is zijn beleid aan te passen, dat kritiek moet kunnen en dat ook hij aan
zelfkritiek wil doen en de verantwoordelijk op zal nemen voor eventuele
onvolkomenheden of mislukkingen.” Deze uitspraak moet natuurlijk toegejuicht
worden.
Of deze incidenten op een koerswijziging duiden,
zal in de komende periode duidelijk worden. Ondertussen blijven het
verontrustende gebeurtenissen.
Tegenstellingen binnen de PSUV en de te volgen
weg
Waarom twijfelt de regering en treedt ze niet
kordater op? Er zijn drie strekkingen binnen de PSUV die onderling bekvechten
over de te volgen strategie[i]:
1. De
reformisten: zij willen de petroleumdollars gebruiken om de massa’s te sussen
en de huidige structuren in stand te houden (met de nog steeds grote macht van
de privébedrijven) zonder de revolutie verder uit te bouwen. Het zijn de
sociaaldemocraten, de ‘bolibourgeoisie’, de geïnfiltreerden van de oppositie
(de vijfde kolonne).
2. De
stalinisten die denken dat de staat alles kan oplossen. Het zijn bureaucraten,
vaak leden van de bourgeoisie en ze beschermen hun eigen macht. Zij willen
echter niet verder gaan met het proces van de nodige nationalisaties en hebben
schrik van arbeiderscontrole van genationaliseerde bedrijven zoals duivels van
wijwater.
3. De
proletarische chavisten: het hart van de Revolutie. Zij moeten hun macht van
onderuit opbouwen, onafhankelijk van de staat. Hiertoe behoren onder andere de
revolutionaire boerenbewegingen die de tendens Corriente Revolucionaria
Bolívar y Zamora hebben opgericht en natuurlijk ook Lucha de Clases,
de sectie van de International Marxist Tendency in Venezuela.
Maduro balanceert tussen deze tendensen maar
helt nu over naar hen die economische toegevingen willen doen aan de eisen van
de ondernemers. Chávez daarentegen behoorde duidelijk tot de laatste strekking.
Socialisme betekende voor hem: de macht aan het volk. De Revolutie zal pas
verder uitgebouwd kunnen worden wanneer de invloed van de reformisten en de
stalinisten tot een minimum herleid is. Pas dan zal het kapitalisme volledig
vervangen kunnen worden door het socialisme, zoals Chávez het nog beschreef in
het beleidsprogramma voor 2013-2019. De belangrijkste sectoren van de
industrie, voedselproductie en distributie moeten in overheidshanden en onder
democratische arbeiderscontrole komen. Bedrijven die de wet overtreden moeten
kordaat onteigend worden. De industrie en landbouw moeten gediversifieerd
worden en de nationale productie moet opgevoerd worden. De in- en uitvoer mag
niet in handen zijn van privébedrijven. De olie-inkomsten moeten gebruikt
worden voor investeringen in de genationaliseerde industrie en voor verdere
uitbouw van de sociale projecten, en mogen niet in handen komen van ondernemers
die er mee speculeren.
Chávez had het voordeel dat hij een “chemische”
band had met het volk. Hij was een met het volk, de Venezolanen hadden blind
vertrouwen in hem. Hij reisde het hele land af en bezocht fabrieken en
gemeenschappen. Daarbij gaf hij direct gehoor aan de problemen van de bevolking
en bood de mogelijkheden om deze op te lossen. De manier waarop liet hij vaak
aan de plaatselijke gemeenschappen en arbeiders over. Hij geloofde sterk in
zelfbestuur en arbeiderscontrole. Ook Maduro doet zijn best, ook hij reist het land
af en startte het project ‘gobierno de la calle’ (de regering van in de
straat), maar door de tegenstellingen binnen de eigen partij twijfelt hij vaker
en treedt hij minder kordaat op dan Chávez. De band die Chávez met het volk had
was uniek en kan door niemand geëvenaard worden. Toch zal ook Maduro op meer
vertrouwen kunnen gaan rekenen door een meer rechtlijnig socialistisch project
te volgen en door hard op treden tegen de kapitalisten, de bureaucraten en de saboteurs.
Eind juli zal het Nationaal Partijcongres van de
PSUV plaatsvinden. Er werden al duizenden lokale debatten ter voorbereiding opgestart
waarin men duidelijk een oproep voor meer socialisme hoort. Laat ons hopen dat
de proletarische chavisten, de grassroots-bewegingen de bovenhand
halen en de reformisten en de bureaucraten in de vergeethoek kunnen duwen. Dit
zal niet van een leien dakje lopen, wetende dat de helft van de afgevaardigden
is samengesteld uit gouverneurs, burgemeesters en parlementairen. Zo hoopt de
bureaucratie haar greep te behouden op de beslissingen van het congres. Als de
tegenstellingen aanhouden is de kans niet ondenkbaar dat de PSUV zich opsplitst
in verschillende partijen met ieder zijn eigen kandidaten, en dat zou een ramp
zijn. Het moet gezegd worden dat binnen de MUD ook steeds gekibbeld wordt over
de te volgen strategie, en dat de eenheid daar al ernstige klappen kreeg.
Tot nu toe blijft Venezuela, ondanks de
economische oorlog, de schaarste en de inflatie, op vele vlakken nog
vooruitgang boeken. De werkloosheid en de armoede blijven dalen, de economie
stijgt zelfs lichtjes en de sociale verworvenheden zijn nog niet in verval.
Maar dat zal onherroepelijk gebeuren als de oppositie haar plan verder kan
zetten. De Revolutie trappelt ter plaatse en kent geen vooruitgang, en zolang
dit zo is kan de oppositie haar krachten versterken. Ook het geduld van de
Venezolanen raakt stilaan op, velen beginnen te twijfelen en verliezen het
vertrouwen in de regering. In 2015 zal de oppositie kunnen oproepen tot een
referendum om President Maduro af te kunnen zetten. Het vertrouwen in de
regering moet daartegen volledig hersteld zijn. Anders bestaat het risico dat
zij die ontgoocheld zijn niet zullen gaan stemmen, of in het slechtste geval
stemmen voor de afzetting van Maduro. En dat zou desastreus zijn: de kans is
dan groot dat de oppositie terug aan de macht komt, en die zullen terug willen
naar de tijd dat de elite en de ondernemers profiteerden van de olie-inkomsten
terwijl de meerderheid van het volk in armoede leefde en geen inspraak had. De
sociale verworvenheden zullen zeer snel afgebouwd worden. Natuurlijk zal het
Venezolaanse volk daartegen protesteren, ze zullen dat nooit toestaan. Chávez
leerde hen voor hun rechten op te komen en ze zullen dat doen. De repressie
vanwege de oppositie zal verpletterend zijn en er zal bloed in de straten
vloeien. Zelfs een burgeroorlog is dan niet uit te sluiten, want de kans is
groot dat de volksmilities en de Bolivariaanse Revolutionaire organisaties de
wapens opnemen, wat dan voor de oppositie weer een ‘reden’ zal zijn om
buitenlandse interventie te ‘rechtvaardigen’. Beter voorkomen dan genezen!
