Het boekje heeft als ondertitel ‘Londense notities’, wat nogal treffend verwijst naar de anekdotische en hippe blogjournalistieke stijl van het ik-personage. Want vergis u niet, dit is tevens een roman over ontsnappen aan duistere gedachten. En dus fictief?
Hans Declercq pedaleert er in 53 hoofdstukjes lustig op los, zonder vooropgesteld doel, ondertussen allerlei krantenweetjes en ironische observaties over Londen op de lezer loslatend. Niet echt het ‘kopje thee’ voor wie naar ‘klassieke’ diepgang zoekt.
Fietsliteratuur is sowieso erg hip. Talking Heads-frontman David Byrne schreef zijn fietsescapades in New York met succes neer in Bicycle Diaries. Hans Declercq lijkt dit artistieke project nog eens over te willen doen, maar dan in het oude West-Europa.
Als de filosoof Walter Benjamin zijn observaties van het straatleven in Parijs (met de ‘flaneur’ als romantische held) met de fiets had gedaan, in plaats van te voet, had hij een voorloper kunnen zijn van dit relatief nieuwe genre. Nu is hij slechts één van de vele referenties naar ‘nomadische’ filosofen (Deleuze, Foucault, De Certeau) in dit boek.
Eigen tempo
Het passieve en lusteloze hoofdpersonage vlucht na een slapeloze nacht weg uit Brussel. Op aanraden kiest hij voor het hippe Londen. Ook zijn fiets gaat mee – weeral na suggestie van een vriend. En dat blijkt de juiste beslissing te zijn. Op de Eurostar ontmoet hij een Nederlander (‘Louis Van Gaal’ gedoopt vanwege het arrogante toontje) in businessclass die hem meteen een ‘leidmotief’ meegeeft voor zijn verblijf in de Britse hoofdstad. (“Denk eraan, altijd op je eigen tempo”).
Eenmaal in Londen verkent hij op die manier het nachtleven, het toeristische centrum en de buitenwijken in deze immense en uitdijende stad. Het oriënteren gebeurt met de gps of via wegwijzers en ook wel plantrekkerij. De mensen die hij op zijn fietstochtjes ontmoet, worden steevast gevraagd naar hun visie op Londen.
Eén iemand beziet Londen als een soort valstrik waar je wel elk moment kan uitstappen. Voor nog iemand verbaast de hang naar succes en grenzeloze ambitie van de Londenaars. Nog een ander vindt de Londenaars hautain, gereserveerd, en “zo kosmopolitisch als de Cosmopolitan”.
Het hoofdpersonage citeert liever andere mensen dan er zelf een mening op na te houden. Hij is dan ook een hippe burgerjournalist die het échte Londen vanaf zijn tweewieler probeert te ontdekken als een soort bewogen ‘observator’, zonder te moeten participeren en zonder daadwerkelijk engagement.
Een voorbeeld: wanneer ons personage zijn goedbetaalde en creatieve job verliest door een ‘hervorming’, bedankt hij zonder de geringste ontgoocheling de verbaasde manager. Is dit de strategie van een dynamische jobhopper of de mentale weerbaarheid van de getrainde stadsfietser?
Vrijheidsdenken
De sterke overeenkomst tussen het leven van de auteur en het hoofdpersonage is onderdeel van de postmoderne strategie. Toch weten we inmiddels dat Hans Declercq wel degelijk werkt aan een vervolg van zijn ‘literaire’ fietsproject in Berlijn.
Het hoofdpersonage en de auteur vallen dus wel degelijk grotendeels samen. Maar toch is er een subtiel verschil en behoorlijk wat afstand tussen beiden. Zo zijn de verwijzingen naar de Franse vrijheidsfilosoof Michel De Certeau op zijn minst ironisch te noemen.
Het ik-personage dweept met diens theorie van ‘microvrijheden’ en ontwikkelt een heuse obsessie voor deze filosoof, wat hem zelfs in Parijs doet belanden bij de biograaf van zijn filosofische held. Dit zorgt uiteindelijk voor een grote ontgoocheling voor de (filosofische) fan in het personage.
Vederlichte flow
‘Een filosofie van de fiets’ is een interessante stijloefening en leest – gelieve ons te verontschuldigen voor de foute metafoor – als een trein. Maar de vederlichte toon en het opdreunen van honderden weetjes over van alles en nog wat, kunnen makkelijk gaan irriteren voor wie een klassiek opgebouwde roman verwacht.
Toch bezorgde deze ode aan het ‘fietsen als antidepressivum’ ons alvast een aangename ‘flow’ tijdens het lezen. Nu nog die fiets uit de kelder krijgen!
Hans Declercq, Een filosofie van de fiets. Londense notities, De Bezige Bij, 183 blz.
