Vrije tribune “Van Lenin naar de klimaatopwarming”, geschreven door Ronnie De Fossé, verschenen in Aktief, ledenblad Masereelfonds, jrg.4/2017

De Russische Revolutie eindigt met de dood van Lenin in 1924. De daaropvolgende periodes van het stalinisme, waarin alle socialistische aanzetten werden teruggedraaid, en van de nomenclatura tijdens de Koude Oorlog, zijn immers negaties van het oorspronkelijke socialistische project. De uiteindelijke geluidloze implosie van de Sovjet Unie in 1991 veroorzaakte een fundamentele terugval in het geloof in de mogelijkheid van socialistische omwentelingen. De Russische Revolutie werd gaandeweg als een eenmalige historische gebeurtenis beschouwd, een beeld waaraan de burgerlijke media uiteraard vlijtig meewerkt door ze te herleiden tot haar stalinistische periode. Van een socialistische wereldrevolutie – het verdwijnen van het wereldkapitalisme – waarop Lenin en zijn partij rekenden, is al helemaal geen sprake meer. Maar wat als het uitblijven ervan een regelrechte nachtmerrie zou zijn?

Zoals vaak gebeurt in de geschiedenis geeft het kapitalisme, dat objectief gezien historisch voorbijgestreefd is, zichzelf al vechtend voor zijn instandhouding en juist daardoor de doodsteek: het is vanuit zijn ideologie niet bereid de zelf veroorzaakte klimaatopwarming te keren. Het natuurkundig ongeluk wil echter dat een opwarmende atmosfeer op relatief korte termijn overgaat in een oncontroleerbare zelfopwarming, die het einde betekent van alle leven op de planeet. Dit is het eerste mogelijke scenario voor het einde van het kapitalisme: het gaat mee met de mensheid ten onder, blind als het is voor de urgente dreiging van de klimaatopwarming.

Het tweede denkbare, en wenselijke, scenario verloopt in zekere zin omgekeerd. Daarin moet voorafgaandelijk de historische opdracht die de revolutionair socialisten zich honderd jaar geleden stelden, opnieuw op de agenda geplaatst worden: de socialistische wereldrevolutie. Aan de vooravond van de Russische Revolutie was er ook sprake van een urgente dreiging in de vorm van oorlogsmoeheid, na drie jaren van een uitzichtloze oorlog tegen Duitsland, en niet aflatende hongersnoden. “Vrede” en “verdeling van de landbouwgronden” waren dan ook de voornaamste ordewoorden van Lenin en de bolsjewieken om aan de dramatische toestand een eind te maken. De realisering van deze eisen kon gebeuren na de overwinning, dankzij de massale steun van de boeren, de soldaten en de arbeiders aan de revolutie. Vertaald naar onze tijden en de geest van Lenin volgend, dringt zich vandaag zonder de minste twijfel slechts één ordewoord op: “radicale strijd tegen de klimaatopwarming door de uitstoot van broeikasgassen onmiddellijk te stoppen”, met als onderliggende strategie dat, indien de omstandigheden worden gecreëerd om dit ordewoord effectief uit te voeren, automatisch de macht van het kapitalisme wordt gebroken. Op die wijze voltrekt zich het tweede mogelijke scenario: de installatie van de socialistische wereldrevolutie als rechtstreeks gevolg van de strijd tegen de klimaatopwarming. Welk scenario zich ook voltrekt, het kapitalisme verdwijnt…

Het is aan de mensheid ervoor te ijveren dat het tweede scenario zich voltrekt. Het idee lijkt misschien vergezocht, maar de hoop op een wereldrevolutie lag aan de basis van de Russische Revolutie. Lenin rekende er op dat ze zich na 1917 in snel tempo via Duitsland, Frankrijk, Engeland en vele andere landen, zou voltrekken en een steun zou zijn voor het achterlijke en onderontwikkelde Rusland. Sinds Marx’ “proletariërs aller landen, verenigt u” was socialisme in één land nooit denkbaar. Het uitblijven van de wereldrevolutie heeft vanaf het begin de ontwikkeling van de Sovjet-Unie gehypothekeerd, maar heeft ook de opdracht doorgeschoven naar onze generaties. Vandaag is het echter alsof de natuur de mensheid tot acties dwingt op wereldschaal. Men kan argumenteren dat de “strijd voor wereldsocialisme” vervangen is door, of zelfs synoniem is van de “strijd tegen de klimaatopwarming”.

De vraag stelt zich vervolgens naar de strategie om het ordewoord – beteugeling van de CO2-uitstoot – waar te maken. Ook hier kan de situatie van de jonge Sovjetstaat tussen 1918 en 1922 ons inspireren, toen alle Westerse bourgeoisregeringen besloten tot een economische blokkade en een rechtstreekse militaire agressie. Om hieraan het hoofd te bieden, besloot de politieke realist Lenin tot het instellen van een oorlogseconomie, die er moest voor zorgen dat alle beschikbare middelen en voorraden werden afgeleid naar het Rode Leger, de ultieme verdediger van de revolutie. Deze drastische beslissing vroeg zware opofferingen van de bevolking. Voor de tweede maal was het voor de Sovjet-Unie een kwestie van overleven.

Toegepast op onze tijd betekent dit de instelling van een mondiale noodeconomie, die moet beantwoorden aan het stopzetten van alle CO2-genererende industriële processen, zolang als nodig om ze om te bouwen naar de energiebronnen zon, water, wind of getijden. Voor de westerse burgers die zo gewoon zijn in overvloedige consumptie te leven volgens het loon-voor-arbeid paradigma, zullen de vraagstukken rond levensonderhoud niet te overzien zijn, tenzij men bedenkt dat het controleren van de industrieën uiteraard hun publieke overname impliceert door de instelling van controlerende en uitvoerende burgercomités. Deze laatsten – equivalent van de sovjets tot aan 1918 – zullen moeten instaan om alle vervuilende sectoren te selecteren en minstens tijdelijk stil te leggen. Het zal een hele opgave zijn om de macroscopisch gezien chaotische economie die het kapitalisme heeft  achtergelaten voortaan rationeel te organiseren. Maar rekening houdend met de algemene hoge opleidingsgraad van de burgers in de westerse landen, omringd door internet en haar Whatsapps mag men verwachten dat dit veel gemakkelijker te realiseren valt dan men op het eerste gezicht denkt.

Kortom, de hachelijke toestand waarin onze planeet terechtgekomen is, schreeuwt om een bolsjewistische aanpak. Het zal ieders solidaire inzet vragen om onze beschadigde wereld te herstellen tot een humanistische wereldgemeenschap, die andere uitspraak van de Franse rattenvanger van dienst parafraserend: “let’s make the world socialist at last”.