Beste Valerie Van Peel,

Hopelijk gaat alles goed.

U vertelde zaterdag in het programma Nachtwacht onomwonden uw mening: u vindt dat sommige mensen het recht hebben verspeeld op een kind. Zo sprak u over drugsverslaafde moeders die zich niet willen laten begeleiden. Hun kinderen zijn drugsbaby’s die fysiek en mentaal enorme schade hebben geleden. De moeders weigeren hun gedrag aan te passen. Een paar maanden geleden hebt u machteloos moeten toezien hoe zo’n moeder zwanger van haar vijfde kind het OCMW binnen wandelde. Dat zijn schrijnende toestanden. Ik begrijp dat u dan de slaap niet kan vatten. Die vrouwen en hun (ongeboren) kinderen hebben hulp nodig.

Maar ze verbieden om hun kind te zien of ze zelfs het recht op een kind afnemen, dat is echt geen optie. Het helpt u misschien even om beter de slaap te vatten. Maar het helpt hen niet. Trouwens, zou het misschien kunnen dat ze zich niet willen laten begeleiden, omdat ze bang zijn dat hun kind wordt afgepakt? Ik begrijp niet dat u in de sociale zorg hebt gezeten en dan met deze ‘oplossing’ komt. Sorry, maar dan zat u daar niet op uw plek.

Dat begint al met uw mensbeeld. Een paar keer haalde u zaterdag uw mensbeeld aan, maar u legde het niet uit. Wat is dat mensbeeld dan? Dat mensen niet kunnen veranderen? Of is uw mensbeeld dat sommige mensen niet kunnen veranderen? In dat geval houdt uw mensbeeld geen steek: een mensbeeld geldt voor alle mensen.

Elke mens kan veranderen. Dat is het mensbeeld waarop de ware zorg is gebaseerd: het geloof dat mensen met de nodige ondersteuning stappen kunnen zetten die het voor hen en hun omgeving leefbaarder maken. Daar zijn wel voorwaarden aan verbonden. Ware zorg kan enkel plaatsvinden in een kader van vertrouwen. En dat vertrouwen opbouwen kost veel tijd en geduld.

Pas als dat vertrouwen bevochten is, kan er tussen hulpbehoevende en zorgverstrekker een dialoog worden opgestart in de zuiverste zin van het woord. Door oprecht te luisteren naar de woorden van de ander kom je tot een gemeenschappelijke beslissing of een diagnose. Dat zijn de stappen die moeten worden gezet. In die volgorde. Anders werkt het niet.

U keert de rollen om

Wat u doet is die volgorde omdraaien. U wijst de verkeerde oorzaak aan. Het probleem is niet de drugsverslaafde moeder of dat mishandelde kind, maar het feit dat onze zorg geen kans meer krijgt om in die verandering te blijven geloven, om dat mensbeeld in praktijk te brengen. Diagnoses worden gesteld zonder te luisteren. Er wordt dagelijks bespaard op geduld voor mensen, omdat de zorg geen tijd meer krijgt om hen echt te leren kennen. Natuurlijk heeft dat een averechts effect.

Sommige mensen kregen genoeg kansen en hebben het verprutst, dat lijkt u te beweren. Alleen waren het geen kansen, het was oplapwerk. ‘De draaimolen in de psychiatrie’ hoor je dan, ‘de zorgcarrousel’, ‘dweilen met de kraan open’ en blablabla. Het hoeft niet zo te zijn. Dat is niet eigen aan de mens. Het zorgbeleid faalt omdat het niet mag zorgen.

En wat u nu doet, is dat falende zorgbeleid doorrekenen aan wie het eigenlijk zou moeten helpen. In plaats van die mensen kracht te geven, neemt u hen alles af wat hen kracht geeft: liefde en vertrouwen. Want dat is wat er gebeurt wanneer mensen hun kinderen niet meer mogen zien. Ze worden gestraft in plaats van geholpen. In sommige gevallen vindt u zelfs dat het beroepsgeheim vervangen mag worden door spreekrecht. U zei dat u het persoonlijk zelfs misdadig vindt om dan te zwijgen. Dat zei u echt. Als u dat doet, is het vertrouwen helemaal zoek. Daarom is het beter dat u nu luistert naar de zorgvraag.

In de aflevering werd er gesproken over kwetsbare mensen ‘aanklampen’ om ze te beschermen. Dat woord nam u een paar keer over, met bijpassende grijpgebaren. ‘Aanklampen’, zelfs goedbedoeld, is verstikkend. Als ze mij zouden aanklampen, word ik bang. Een aanklampend beleid is geen zorgbeleid. Ik begrijp uw gevoel van machteloosheid als u op die schrijnende situatie staat te kijken. Maar u zit nu in de positie om daar daadwerkelijk iets aan te doen. U spreekt vanuit uw hart, zegt u. Als politici moet u denken vanuit uw hart, spreken met uw hoofd en dan handelen. Nu handelt u niet: u neemt wat kansen af. U klampt wat aan. U prutst wat met zwaarbevochten rechten.

Waarom handelt u niet vanuit de hoop? Uw woorden zeggen veel over uw politieke visie, en misschien ook wel over die van uw partij. Weg met het zwakke, weg met het onbekende. Als u beslist wie kinderen mag krijgen, dan splitst u een volk. Dat is de tacktiek van verdeel en heers. De aanhouder wint. De zwakkere delft het onderspit. Hij of zij wordt aanzien als verdachte omdat hij of zij niet mee kan of wil. Die zijn we liever kwijt dan rijk. Die ‘lossen we op’. Eigenlijk lijkt uw mensbeeld vooral ‘de homo lupus’: de mens als wolf voor zijn medemens. U zaait angst in plaats van hoop te geven.

Dat is best verhelderend. Uw partij verdedigt voortdurend de hechte cultuurgemeenschap, maar staat eigenlijk voor een cultuur van het individu. De cultuur van een petieterig clubje geslaagde mensen. Wie niet kan bewijzen dat hij of zij sterk genoeg is om het zelf te maken en binnen de lijnen te passen, mag meedoen, en de rest heeft geen rechten. Zelfs niet op het meest menselijke recht: het recht op kinderen.

Dát is wat me zo kwaad maakte bij het aanhoren van uw verhaal. U misbruikt de stem van het onmondige kind om een neoliberale koers te varen. Uw kortzichtige oplossing is een gruwelijke bezuinigingsmaatregel onder het mom van solidariteit. Middelen die bedoeld zijn om de samenleving te veranderen blijken slecht besteed als ze niet meteen opbrengen.

Ik kan u zeggen: de zorg, de cultuur of het onderwijs zullen nooit geld opbrengen. Ze zijn een verliespost. Dat is hun marktwaarde. Elke dag opnieuw dealen deze drie sectoren met verlies en pijn. In het onderwijs leert een kind dat fouten maken erbij hoort. In de cultuur experimenteert men met andere mogelijkheden om te leven: een leven waar het niet gaat  om aanklampen, maar om zorgen. Waar het niet gaat om slagen, maar om vallen én opstaan. Waar het niet gaat om presteren, maar om spelen. Het zijn geen producten.

Deze drie branches staan stil en dat is net hun rijkdom. Deze bodemloze verliesposten zijn gevuld met onvoorwaardelijke liefde voor hun vak en voor de medemens, en met hoop voor de toekomst. Deze drie kanjers zijn de longen van een vitale maatschappij: zij houden een hele gemeenschap op de been, in goede en slechte tijden.

U staat niet aan de kant van het leven

En zo komen we tot de kern. Wat onze zorg nodig heeft, is een visie op die gemeenschap, niet op individueel falen. U zegt dat we de biologische band overschatten. Mij lijkt het veeleer dat u iets heel erg onderschat: dat er heel veel soorten moeder- en vaderfiguren zijn in deze wereld.

Elke zorgverstrekker, elke pedagoog, elke psycholoog, elke leraar, elke dokter gelooft in het leven en de toekomst. Net zoals een ouder gelooft in zijn of haar kind. Met de juiste mensen om zich heen die liefde en vertrouwen geven, kan elke mens, elk kind veranderen en groeien. It takes a village to raise a child. U negeert een heel zorgend netwerk, een gigantische familie, die zich nu een burn-out werkt, omdat ze wel degelijk gelooft in groei en herstel van de mens. Wie bent u om voorwaarden te stellen als het over liefde gaat?

De kracht van verandering. Denken durven doen. Verandering werkt. Prachtige slogans gebruikt uw partij. Ook het jargon van uw partijgenoot Bart De Wever bevat heel progressieve woorden. Hij heeft boeken geschreven met titels zoals: ‘Het kostbare weefsel’ en ‘Werkbare waarden’. Dat zijn moedige woorden waar de daadkracht vanaf spat.

Maar wat zijn die daden dan, wat is jullie kracht van verandering? Hoe gaan jullie een samenleving veranderen als u niet gelooft dat mensen zelf kunnen veranderen? Misschien kan u doen wat Bertolt Brecht in het verleden zijn politici voorstelde: ‘U kunt nog altijd het volk afschaffen om het volk nog beter te beschermen.’

Beste mevrouw Van Peel: sociale duurzaamheid is onze reddding, niet het probleem. We moeten iedereen aan boord houden door kansen te blijven geven. Een maatschappij is zo sterk als zijn zwakste schakel. En geen enkele toekomst ligt vast. Waarom wil u er dan niet in investeren? U staat niet aan de kant van het leven. Als u niet in de mens gelooft, hoort u niet in de zorg thuis en ook niet in de politiek.

Het draait niet om slagen in het leven. Het leven draait niet om succes. Het leven is een verhaal. Ieder mens heeft een verhaal. Een verhaal dat de kans moet krijgen om verteld en geschreven te worden. Laat de verandering werken, dan komt alles goed.

Nele Vereecken, ergotherapeut, docent, theatermaker, moeder