Op 1 december was het Wereldaidsdag. Ook dit jaar stond het Nationale Centrum voor de Preventie van soa’s en hiv/aids (CNP SIDA), partner van FOS, voor de organisatie van de Wereldaidsdag in Cuba in. Op die dag klonk een positieve boodschap: de hiv/aids epidemie is in Cuba onder controle. Toch blijven preventie en de gratis behandeling van zieken heel belangrijk. 

Jaqueline Sánchez, directrice van CNP SIDA, lichtte tijdens de voorafgaande persconferentie de aanpak van dit jaar toe: “In afstemming met de algemene strategie ‘Getting to zero’ van UN/Aids is het thema van de Wereldaidsdag dit jaar “Closing the gap”, gericht op een meer proactieve deelname van de verschillende sociale sectoren in de opsporing van de ziekte. Het doel is “nul infecties”, “nul doden” en “nul discriminatie”. Samenwerken om de huidige koers van de epidemie om te buigen impliceert de bijdrage en het compromis van alle sectoren, niet enkel van de gezondheidssector, voor het verspreiden van educatieve berichten ter bevordering van een vroegtijdige diagnose en een snelle behandeling, alsook voor het aannemen van een verantwoordelijk gedrag.”

María Isela Lantero, hoofd van het Nationaal Programma ter Pre¬ventie en Controle van soa’s en hiv/aids van het ministerie van Publieke Gezondheid, gaf uitleg over de huidige situatie van de epidemie in Cuba: “Sinds het begin van de epidemie in Cuba werden 21.600 personen met hiv gediagnosticeerd. Jaarlijks worden er in Cuba tussen de 1.500 en 2.000 nieuwe gevallen van hiv gerapporteerd, wat een heel licht stijgende tendens betekent. De prevalentie van de infectie ligt op 0,12% voor de bevolkingsschijf tussen 15 en 49 jaar, daarbinnen wordt de leeftijdsgroep tussen 20 en 29 jaar het meest getroffen.”

Over het waarom van deze tendens verduidelijkte ze: “Het gebrek aan risicobesef blijft de fundamentele oorzaak van de infecties. Alhoewel het gebruik van het condoom onder de jongeren een positieve tendens vertoont, is het algemene verhaal van geïnfecteerde personen spijtig genoeg dat ze niet beschermde seksuele relaties hebben. Vandaar dat we vanuit het standpunt van de preventie blijven aandringen op het belang een gewoonte te maken van het gebruik van het condoom als preventiemiddel.”

Positief is dat de overdracht van hiv van moeder op kind in Cuba heel klein is. Sinds het begin van de epidemie werden slechts 47 kinderen getroffen, dankzij een ernstige inspanning qua preventie. “De internationale indicatoren van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bepalen dat wanneer op 100 seropositieven vrouwen die bevallen er slechts 2 pasgeborenen seropositief zijn, de overdracht moeder-kind als uitgeroeid mag beschouwd worden. Cuba haalt dit cijfer en we werken met de WHO samen om dit te certifiëren en Cuba vrij van overdracht van hiv van moeder op kind te verklaren.”, aldus María.

Volgens de WHO zijn de cijfers “uitzonderlijk laag”. In de regio is de prevalentie vijf of meer keer hoger dan in Cuba (0,12%): Dominicaanse Republiek 0,7%, Jamaica 1,7% en Haïti 2,1%. De situatie van de epidemie in Cuba leunt dichter aan bij de situatie in bijvoorbeeld België dan bij deze van de meeste ontwikkelingslanden.

Vroegtijdig testen

Op wereldniveau zijn de behandelingsrichtlijnen om vroegtijdig met hiv-remmerscombinatietherapie te starten gewijzigd. Momenteel raadt men een gemengde strategie aan, bestaande uit preventie en behandelingen. Met de nadruk op snel starten met de therapie, zonder te wachten op een daling van het afweermechanisme. De voordelen zijn een daling van het aantal dodelijke aflopen, de een verhoogde levensverwachting en een significante daling van de overdracht.

Gratis behandeling

María verwees eveneens naar de positieve invloed van de begeleidende diensten en de campagnes, zoals “Doe de test”. “Dit jaar werden ongeveer 2 miljoen testen uitgevoerd. Met als positief gevolg dat de meeste personen in een vroeg stadium van de ziekte gediagnosticeerd werden. Dit biedt de mogelijkheid hen snel in contact te brengen met de verschillende vormen van bijstand die we in het land hebben, te bepalen of ze onmiddellijk een behandeling nodig hebben en deze eventueel aan te reiken. Vandaag zijn in Cuba ongeveer 11.400 personen in behandeling —die krijgen ze helemaal gratis—, dit is een stijging van 1.600 in vergelijking met 2013.”

Wereldwijd krijgt slechts een derde van de 15 miljoen besmette personen een behandeling.

Aantal geïnfecteerde homomannen blijft hoog

In Cuba maken mannen 80% van het totaal aantal besmette personen uit. Dit cijfer wijkt duidelijk van het wereldgemiddelde van 47% af. Een opvallend gegeven is dat 85% van die mannen homoseksueel zijn. In tegenstrijd met de situatie op wereldniveau waar de overdracht hoofdzakelijk naar een heteroseksuele overdracht is geëvolueerd, blijft in Cuba de epidemie hoofdzakelijk onder de homomannen woeden. Ook hier is de situatie vergelijkbaar met die in België.

Juan Raúl Valdés Triguero, hoofd van de dienst kwetsbare groepen en nationale coördinator van de hulplijn voor personen met hiv, onderstreept de noodzaak van de deelname van risicogroepen bij de bestrijding van hiv/aids. Een aanpak die de Cubaanse strategie tegen de epidemie kenmerkt. In die zin vermeldt hij de activiteiten met homoseksuele mannen, met adolescenten en jongeren en de preventie in het milieu van de prostitutie. Dit alles met de inbreng van de gemeenschappen en met de hulp van een groep vrijwilligers. “Hun bijdrage is van levensbelang opdat de bijscholingen en vormingen zich de taal en gebruiken van deze groepen eigen maken. Ook bij de sensibilisering van de bevolking spelen ze een belangrijke rol om de stigmatisering en discriminatie van personen met hiv te verminderen”.

Ruime belangstelling tijdens Wereldaidsdag

In overeenstemming met het vooropgestelde thema voor dit jaar namen inderdaad meer dan 10 sociale sectoren aan de Wereldaidsdag in Cuba deel: de nationale vrouwenorganisatie, de vakbonden, niet minder dan 6 ministeries, het leger, de politie en de pers. De brede waaier aan activiteiten omvatte concerten, debatten, uitdeling van condooms, promotie van de hiv-test, mobilisatie van de gezondheidspromotoren van het MINSAP en FMC, informatieve gesprekken in de scholen, tentoonstellingen, sportwedstrijden, filmprojecties, enz. In Havana kwamen de openluchtactiviteiten in de gemeenschappen traag op gang wegens het slechte weer. Rond de middag klaarde het gelukkig op zodat de 150 promotoren verbonden aan het CNP SIDA alsnog van een ruime belangstelling konden genieten. De dag werd met afgesloten met een gala en de uitreiking van de nationale prijzen van de Hoop, ter erkenning van personen en organisaties die zich in de strijd tegen hiv/aids verdienstelijk maken.

Het was voor het personeel en de promotoren zonder meer een zware maar bevredigende dag. Het is duidelijk dat de voor de regio uitzonderlijke resultaten bij het bestrijden van de epidemie in Cuba niet het resultaat zijn van één intensieve en nationale actie. Het is het resultaat van een doelbewuste beleidskeuze binnen de Cubaanse politiek van universele toegang tot gezondheid, op het terrein door een toegewijde en enthousiaste groep deskundigen en vrijwilligers in de praktijk gebracht.

14 januari 2015 
Auteur: Yves Van Gijsel 
Contact: anke.leflere@fos-socsol.be