Herinner je je laatste jaar in het secundair onderwijs nog? Naast het vieren van de honderd laatste dagen in het secundair, een eindejaarsbal en een laatstejaarsreis stond dat jaar ook in het teken van de studiekeuze. Een belangrijke beslissing, waarvoor we gelukkig op begeleiding konden rekenen op school. Maar ook de verschillende instellingen voor hoger onderwijs informeerden ons uitgebreid. Een heel jaar lang werden we overspoeld met allerlei brochures vol informatie over studierichting, studentensteden en verschillende onderwijsinstellingen. Het deed denken aan de vele sinterklaasboekjes die je als kind overal meekreeg en waarin je uren kon bladeren op zoek naar het ideale sinterklaasgeschenk. Deze keer geen cadeau maar een studiekeuze waar je aandacht op getrokken werd. En dat het niet gemakkelijk was, je weg vinden tussen die tientallen of misschien wel honderden studierichtingen! Alle brochures zagen er ook zo aantrekkelijk uit en ze bevatten stuk voor stuk hopen argumenten om aan te tonen dat die studierichting of die instelling toch net dat ietsje meer had.
Het is een heuse concurrentiestrijd geworden, de manier waarop de verschillende onderwijsinstellingen ons proberen te overtuigen om toch voor hen te kiezen. Ons onderwijslandschap lijkt ingenomen te zijn door een marktdenken waarbij noch geld noch moeite gespaard wordt. Want naast de vele brochures duiken er in het straatbeeld ook vele posters of zelfs immens grote banners op, rijden bussen rond met reclame voor infobeurzen, zijn op de radio tussen alle andere commerciële spots reclamespots voor infodagen hoorbaar, …. En dat allemaal om zoveel mogelijk studenten binnen te halen. Want hoe meer studenten, hoe meer geld de onderwijsinstelling ontvangt. Ook middelbare scholen geven langzaamaan maar zeker toe aan de marketing verleiding en brengen ook hoe langer hoe meer allerlei magazines uit om leerlingen van het laatste jaar in het basisonderwijs te overtuigen om voor hun school te kiezen.
Ook op andere vlakken sluipt het marktdenken ons onderwijs binnen. Alles opbrengen, er wordt gedacht in termen van meerwaarde en winst. Er wordt voortdurend gemeten, geëvalueerd, gerangschikt, vergeleken, …. En dat allemaal om te achterhalen wat de positie in de markt is en waar het beter kan. Hoe hoger de positie en hoe meer concurrenten men achter zich kan laten, hoe beter. Daarnaast heeft het invoeren van het Europees systeem voor de overdracht en de accumulatie van studiepunten (ECTS) ervoor gezorgd dat er niet enkel op nationaal maar ook op internationaal niveau vergeleken kan worden binnen het hoger onderwijs. We kunnen voortaan ook op internationaal niveau de concurrentiestrijd aangaan.
Waar zal al die concurrentie, al dat meten en vergelijken toe leiden? Staren we ons niet blind op de concurrerende onderwijsinstelling en lopen we niet het risico dat we op den duur meer bezig zijn met wat de ander doet dan met hetgeen waarmee we zelf bezig zijn? Verdwalen toekomstige studenten niet tussen de vele brochures en andere reclame die ze krijgen voorgeschoteld? Verdwijnt de inhoud en de essentie van een opvoedingsproject niet naar de achtergrond door al deze marketing? Spreken we binnenkort niet langer over leerlingen en studenten maar over klanten? Dreigen we in deze concurrentiestrijd niet allemaal oppervlakkige copycats te worden van elkaar? In het streven naar de beste positie proberen we wat de ander doet net iets beter te doen, waardoor we uiteindelijk allemaal hetzelfde gaan doen. En vooral, lijdt de kwaliteit van ons onderwijs niet onder dit marktdenken?
Een dalende kwaliteit van het onderwijs, dat is alles behalve wat we voor ogen hebben, maar met de focus op vergaande concurrentiestrijd is dit misschien dichter bij dan we denken. In plaats van elkaar continu te willen overtreffen met spectaculaire campagnes kunnen onderwijsinstellingen hun krachten bundelen om samen voor een sterk onderwijs te gaan. In plaats van energie en geld in vernieuwende en originele reclame te pompen zouden ze zich beter focussen op hun eigen sterktes en deze verder uitbouwen. Zodat we vele sterke onderwijsinstellingen naast elkaar hebben, die elk hun specialisatie hebben. Die elkaar niet voortdurend beconcurreren maar samen een geheel van sterk onderwijs vormen. Het heeft geen zin om elkaar voortdurend te willen na-apen en zo te eindigen als elkaars kopieën. Dit draagt op termijn maar weinig bij aan ons onderwijs en maakt het alleen nog maar moeilijker om onze weg te vinden doorheen de jungle die ons onderwijs nu ook al is.
Laten we dus allemaal de krachten bundelen en samen gaan voor een sterk en uitgebreid onderwijs, want samen staan we sterk!
