Voetgangers hebben de straten van de stad overgenomen, mensen maken bijna geen vliegreizen meer, in vele steden is de lucht voor het eerst in tientallen jaren weer blauw, en de wereldwijde CO2-uitstoot daalt met … ongeveer 5,5 procent.

Wacht, wat? Zelfs nu de wereldeconomie bijna tot stilstand is gekomen ligt de wereld nog steeds op schema om 95 procent van de CO2 uitstoot van vorig jaar te bereiken, waardoor de planeet nog steeds opwarmt en de klimaatverandering onverminderd doorgaat, zelfs als we “in ons kot blijven”.

Een daling van de CO2-uitstoot met 5,5 procent is nog steeds de grootste jaarlijkse daling ooit, groter dan die van de financiële crisis van 2008 en die van de Tweede Wereldoorlog. Maar het is de moeite waard om je af te vragen: Waar komen al die emissies vandaan? En als het stoppen van de meeste reizen en vervoer niet genoeg is om de klimaatverandering te vertragen, wat moeten we dan wel doen ?

“Ik denk dat het belangrijkste probleem is dat mensen zich veel te veel richten op hun persoonlijke koolstofvoetafdruk, en of ze nu wel of niet vliegen, zonder zich bezig te houden met de structurele zaken die er echt voor zorgen dat het CO2 gehalte stijgt,” zegt Gavin Schmidt, klimatoloog en directeur van het NASA Goddard Institute for Space Studies in New York City.

Het vervoer is volgens het Internationaal Energieagentschap goed voor iets meer dan 20 procent van de wereldwijde CO2 uitstoot. Dat is een aanzienlijke brok, maar het betekent ook dat zelfs als alle reizen volledig koolstofneutraal zouden zijn (stel je een hernieuwbaar, geëlektrificeerd treinsysteem voor, gecombineerd met elektrische wagens en door batterijen aangedreven vliegtuigen), we nog steeds 80 procent van de huidige CO2 uitstoot zouden overhouden.

Waar komen al die emissies dan vandaan? Ten eerste genereren de elektriciteitsproducenten nog steeds ongeveer dezelfde hoeveelheid elektriciteit – ook al gaat er meer naar huizen in plaats van naar werkplekken. Elektriciteit en verwarming zijn samen goed voor meer dan 40 procent van de wereldwijde uitstoot. Veel mensen over de hele wereld zijn afhankelijk van hout, kolen en aardgas om hun huizen warm te houden en hun voedsel te koken – en op de meeste plaatsen is elektriciteit ook niet zo groen.

Zelfs als een groter deel van de wereld thuis werkt, hebben de mensen nog steeds elektriciteit nodig om het licht aan te houden en verbinding te maken met het internet. “Er is een verschuiving van kantoren naar woningen, maar de stroom is niet uitgeschakeld, en die stroom wordt nog steeds grotendeels opgewekt door fossiele brandstoffen,” zei Schmidt. In de Verenigde Staten komt 60 procent van de elektriciteitsproductie nog steeds uit steenkool, olie en aardgas.

De productie, de bouw en andere vormen van industrie zijn verantwoordelijk voor ongeveer 20 procent van de CO2-uitstoot. Bepaalde industriële processen zoals de productie van staal en het smelten van aluminium gebruiken enorme hoeveelheden fossiele brandstoffen – en tot nu toe, zegt Schmidt, is dat type productie meestal doorgegaan ondanks de pandemie.

De realiteit is dat de uitstoot elk jaar met 7,6 procent moet worden verminderd om te voorkomen dat de opwarming van de aarde meer dan 1,5 graden Celsius boven het pre-industriële niveau uitstijgt – de drempel die verbonden is met de gevaarlijkste klimaatbedreigingen – volgens een analyse van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties. Zelfs indien de wereldwijde lockdown en economische terugval de uitstoot dit jaar met 7,6 procent zouden verminderen, zou de uitstoot het jaar daarop opnieuw met 7,6 procent moeten dalen. En het jaar daarna. En zo verder.

In het midden van de pandemie is men geneigd om te wijzen naar de heldere hemel in Los Angeles en de schonere wateren van Venetië als bewijs dat mensen een verschil kunnen maken op het gebied van klimaatverandering. “De nieuwe iconische foto’s van een kristalheldere skyline van Los Angeles zonder de gebruikelijke smogmantel zijn een onbedoeld maar overtuigend bewijs van wat er kan gebeuren als mensen stoppen met rondrijden in vervuilende voertuigen,” schreef Michael Grunwald in POLITICO magazine.

Maar deze argumenten verwarren lucht- en watervervuiling – cruciale milieukwesties op zich! – met CO2-uitstoot. Koolstofdioxide is onzichtbaar en elektriciteitscentrales en olieraffinaderijen pompen het nog steeds in de atmosfeer. Ondertussen blijven aardgasbedrijven en de veehouderij (denk aan boerende koeien) ook het broeikasgas methaan uitstoten.

“Ik denk dat mensen zouden moeten fietsen in plaats van zich met de wagen te verplaatsen, en ze zouden de trein moeten nemen in plaats van vliegen,” zei Schmidt. “Maar deze veranderingen zijn klein, vergeleken met de echt grote structurele zaken die niet zijn veranderd.”

Het is belangrijk om te beseffen dat een dipje in de CO2 uitstoot niet zal leiden tot veranderingen in de opwarming van de aarde. Sommige wetenschappers vergelijken koolstofdioxide in de atmosfeer met water dat in een lekke badkuip stroomt. De lockdown heeft de kraan ietwat toegedraaid, niet volledig dicht. Totdat we de uitstoot terugbrengen tot netto nul – zodat de uitstoot die in de atmosfeer stroomt gelijk is aan de uitstoot die eruit stroomt – zal de aarde blijven opwarmen.

For those that thought the #COVID19 lockdowns would effect CO₂ concentrations, well, last week CO₂ had a big spike!

CO₂ is still being emitted, at a slightly lower rate, so CO₂ concentrations will continue to grow (with variability superimposed).https://t.co/kxzL219KMZ pic.twitter.com/XAePHcsHJ6

— Glen Peters (@Peters_Glen) March 30, 2020

Dat verklaart waarom 2020 reeds op weg is om het warmste jaar ooit te worden sinds het begin van de metingen, nog warmer dan het recordjaar 2016. Helaas kan de vermindering van de luchtvervuiling de opwarming nog verergeren. Veerabhadran Ramanathan, een professor aan het Scripps Institution of Oceanography van de Universiteit van Californië in San Diego, legde uit dat vervuilende deeltjes een ‘maskerend’ effect hebben op de opwarming van de aarde. Ze weerspiegelen de zonnestralen en doen een deel van de opwarming door de uitstoot van broeikasgassen teniet. “Doordat het schild van verontreiniging verdwenen is”, zei Ramanathan, “konden wij een verhoogde opwarming vaststellen.”

Geniet gerust van de blauwere hemel en de schonere lucht. Maar de daling van de CO2 uitstoot tijdens de pandemie moet een waarschuwing zijn, geen reden tot feestvieren: een wake-up call die duidelijk maakt hoeveel méér we moeten doen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Grist (link), en werd overgenomen en vertaald met toestemming van de schrijver, Shannon Osaka