Het Russische Ministerie van Defensie kondigde onlangs aan dat de strijdkrachten oefeningen zouden houden met tactische kernwapens. Deze aankondiging veroorzaakte enige roering in het Westen, en commentaren in de media zinspeelden al op mogelijke beperkte nucleaire aanvallen op tactisch niveau.

Dit is geen nieuw verhaal – de Westerse media ‘berekenden’ al de mogelijkheid dat Rusland tactische kernwapens zou gebruiken in een poging om de ‘zegevierende’ Oekraïense opmars in de tweede helft van 2022 te stoppen. Idem om het Oekraïense offensief in 2023 te stoppen.

In beide gevallen werd de Oekraïense opmars gestopt zonder het gebruik van tactische kernwapens.

Nu de veel aangekondigde Westerse hulp eraan komt en de kans op openlijke betrokkenheid van de Westerse militairen ter plaatse reëel is, besloot Rusland een waarschuwing te geven.

Wat zijn tactische kernwapens?

In tegenstelling tot nucleaire intercontinentale ballistische raketten zijn tactische kernwapens voor gebruik tegen troepen op het slagveld. Ze zijn minder krachtig en worden ingezet op verschillende platforms en manieren: bommen vanuit de lucht, kernkoppen voor tactische korteafstandsraketten of artilleriemunitie.

Het belangrijkste kenmerk is compactheid, wat betekent dat ze door hun kleine formaat verborgen kunnen worden gehouden, vooral tijdens het transport naar het front.

Door hun kleine formaat kunnen tactische kernwapens verborgen worden gehouden, vooral tijdens het transport naar het front

In tegenstelling tot strategische wapens zijn tactische wapens nooit beperkt geweest door verdragen. Tactische kernwapens zijn aanwezig in de arsenalen van alle kernwapenstaten, maar hun aantal wordt zelden bekend gemaakt. Er zijn zowel ‘klassieke’ kernkoppen als ‘neutronenbommen’.

De grootte kan variëren van enkele honderden kilo’s tot draagbare bommen voor één persoon, zoals nucleaire sloopmunitie die enkele tientallen kilo’s weegt.

Wat is de Russische aanpak?

Volgens de Russische nucleaire doctrine is de rol van kernwapens een afschrikmiddel tegen agressie. Belangrijk daarbij is een no-first-use (NFU) beleid: Rusland heeft verklaard geen kernwapens in te zetten tenzij het eerst aangevallen wordt met kernwapens of andere massavernietigingswapens.

De Russische nucleaire doctrine staat verschillende niveaus van nucleair gebruik in conflicten toe, wat zorgen baart over het risico van escalatie in regionale conflicten.

Rusland moderniseert zijn nucleaire draagsystemen voortdurend. Westerse inlichtingendiensten schatten dat het ontwerp van de Russische kernkoppen vereist dat ze vaker worden onderhouden en ongeveer elke 10 jaar volledig worden herbouwd.

In tegenstelling tot strategische wapens zijn tactische wapens nooit beperkt geweest door verdragen

Russische bedrijven beschikken over volledige productiefaciliteiten voor kernkoppen, wat betekent dat ze nieuwe kernkoppen kunnen maken, onderhoud kunnen doen aan de bestaande voorraden en de oude kunnen opknappen. Deze bedrijven staan onder directe controle van de overheid, dus de autoriteiten kunnen prioriteiten stellen.

Waarom werden tactische kernwapens geplaatst in Wit-Rusland?

Vorig jaar verplaatste Rusland enkele van zijn tactische kernwapens naar Wit-Rusland. President Loekasjenko drong er al lange tijd bij Moskou op aan om kernwapens te stationeren in zijn land, dat nauwe militaire banden heeft met Rusland.

Geen van beide presidenten zei hoeveel kernkoppen er werden verplaatst, maar alleen dat faciliteiten uit het Sovjettijdperk in Wit-Rusland werden klaargemaakt om ze te huisvesten en dat Wit-Russische piloten en raketoperators voor Iskander-systemen werden oopgeleid.

Alle verdere ‘informatie’ is speculatief. Tot op heden zijn de kernkoppen onder Russische militaire controle gebleven.

De 9K720 Iskander is een Russisch mobiel ballistisch raketsysteem dat o.a. tactische nucleaire ladingen kan afvuren. Foto: Wikipedia

Beide presidenten zegden dat de opslag van kernwapens in Wit-Rusland bedoeld was om de vermeende westerse dreiging tegen te gaan.

Het is geweten dat Oekraïne over wapens beschikt met nucleair materiaal. In 2023 wees president Poetin specifiek op de levering door het VK van 120 mm pantser doorborende granaten met verarmd uranium. Het merendeel van deze munitie werd vernietigd door precieze Russische aanvallen en de sporen van radioactiviteit na die aanvallen werden gedetecteerd tot in Duitsland.

Het is geweten dat Oekraïne over wapens beschikt met nucleair materiaal

Door tactische kernwapens in te zetten in Wit-Rusland, dat een grens van meer dan 1000 km heeft met Oekraïne en de Baltische staten, kunnen Russische raketten potentiële doelen daar, gemakkelijker en sneller bereiken.

Verschillende platforms voor tactische kernwapens. Grafisch ontwerp: Black Mountain Analysis

De plaatsing in Wit-Rusland heeft Moskou ook meer mogelijkheden gegeven om verschillende NAVO-bondgenoten in Oost- en Centraal-Europa aan te vallen.

Volgens Igor Korotchenko, hoofdredacteur van het tijdschrift National Defense zijn dergelijke oefeningen sinds de Koude Oorlog niet meer gehouden.

Hoeveel kernwapens heeft Rusland?

De totale inventaris van Russische kernkoppen bedraagt bijna 5.600 tegenover 5.200 in de VS. Daarvan zijn er zo’n 4.380 operationeel.

Volgens Oleg Bukharin zou Rusland een totale productiecapaciteit hebben van (maximaal) 7.000 kernkoppen per jaar. Realistisch gezien kunnen we echter aannemen dat Rusland slechts 2.000 plutoniumkernen per jaar kan produceren.

Grafiek: International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN)

Maar, zelfs met dit aantal en het opknappen van de oudere kernkoppen is het potentiële aantal tactische kernkoppen formidabel. Het is meer dan genoeg om meerdere brigades volledig uit te rusten met tactische kernwapens die het tij op het slagveld radicaal kunnen keren.

Wat zijn de belangrijkste tactische systemen van Rusland?

Het belangrijkste mobiel raketsysteem waarvan de Russische grondtroepen gebruik maken is 9K720 Iskander systeem (zie foto hierboven). Dat kan worden uitgerust met kernkoppen. De voorbije twee jaar hebben bewezen dat het een niet te stoppen ballistisch raketsysteem is.

In deze oorlog heeft Rusland al wapens gebruikt die kernkoppen kunnen vervoeren, zoals hypersonische raketten[1] en de KH-22 lucht-grondraketten. De raketkoppen kunnen zowel conventioneel als nucleair zijn.

De Kh-22 lucht-grondraket. De kernkop kan conventioneel of nucleair zijn. Grafisch ontwerp: Black Mountain Analysis

Als er kernkoppen worden toegevoegd aan de Kinzhal super wendbare raket, neemt het verhaal een andere wending, simpelweg omdat er tot nu toe geen Westers systeem is dat deze raket kan onderscheppen. In het geval van tactisch gebruik zullen Iskander en Kinzhal waarschijnlijk de belangrijkste wapensystemen zijn.

Een MiG een super wendbare Kinzhal raket. Foto: Russisch Ministerie van Defensie, Wikimedia Commons / CC BY 4.0 DEED

Het Iskander-systeem is een ideaal medium voor tactische kernwapens. Een Iskander brigade bestaat meestal uit 12 lanceerinrichtingen die elk twee raketten bevatten. Dat maakt een salvo van 24 raketten op elk moment mogelijk. Een salvo dat groot genoeg is om elke tegenstander van enige omvang tegen te houden. Als een Westerse troepenmacht Oekraïne binnentrekt, kunnen ongeveer 100.000 troepen gemakkelijk worden vernietigd.

Als een Westerse troepenmacht Oekraïne binnentrekt, kunnen ongeveer 100.000 troepen gemakkelijk worden vernietigd

Welk zijn de mogelijke scenario’s?

In een van de scenario’s is het Oekraïense leger in staat om door de Russische verdedigingslinies heen te breken en snel op te rukken naar de Krim. In dat geval voorspelden veel Westerse analisten dat Rusland gedwongen zou zijn om tactische kernwapens te gebruiken om de oprukkende Oekraïners tegen te houden.

De kans dat zoiets ooit gebeurt is echter minimaal. Het vaak aangekondigde Oekraïense offensief mislukte jammerlijk, ging gepaard met enorme verliezen en liet de strijdkrachten in een belabberde situatie achter.

Een meer realistisch scenario is een antwoord op de levering van westers wapens. De westerse geallieerden zijn namelijk begonnen met de levering van ATACMS raketten[2] met een bereik van 300 km en de F-16 komt eraan.

Het is de moeite waard om te vermelden dat Rusland al heeft verklaard dat elke F-16 , of elk ander Westers vliegtuig kan worden beschouwd als een potentiële kernwapendrager en dat het daarnaar zal handelen.

Het is niet uitgesloten dat F-16 ’s ‘vuile’ bommen aan boord hebben die technisch gezien niet nucleair zijn, maar toch uitgerust zijn met radioactief materiaal. Zo kunnen mogelijke F-16 bases in Oekraïne en daarbuiten (vooral Roemenië en Polen) het doelwit worden van intensieve aanvallen.

Rusland zal niet als eerste aanvallen met tactische kernwapens, maar zal aanvallen als het vaststelt dat er een kans is dat er ‘vuile’ (kern)wapens worden ingezet. Alleszins kan zelfs in één aanval een basis of vliegveld permanent uitgeschakeld worden.

De rol van Oekraïne is alleen om Rusland te bestrijden namens de westerse bondgenoten

Nu het Verenigd Koninkrijk Kiev de toestemming heeft gegeven om Rusland aan te vallen met Britse wapens en de Franse president het heeft over de inzet van Franse militairen in Oekraïne, wordt het politieke spel op een hoger niveau gebracht. Het Russisch ministerie van Buitenlandse Zaken waarschuwde de Britten en de Fransen voor mogelijke escalatie.

Hoe dan ook heeft Rusland genoeg middelen om zowel Oekraïne als hun zogenaamde westerse partners zware klappen toe te brengen zonder het gebruik van tactische kernwapens, maar de waarschuwingen zijn gegeven en nu ligt de bal in het westerse kamp.

In dit kamp wordt Oekraïne niet om een mening gevraagd, noch heeft het een beslissende stem. De rol van Oekraïne is alleen om Rusland te bestrijden namens de westerse bondgenoten.

Dit is een Ingekorte vertaling van een artikel dat verscheen op Black Mountain Analysis.

Lees ook: Oorlog in Oekraïne: hoe gevaarlijk is de dreiging met nucleaire wapens?

Nvdr: Michel Collon schreef een uitstekend boek over de oorlog in Oekraïne en de mediamanipulatie. Het boek kost 25 euro en kan je hier bestellen.

En wie meer wil weten over de context en geschiedenis van dit conflict, vindt alle informatie in het E-boek: Hoe het Westen Oorlog Bracht naar Oekraïne, 59 pagina’s, volledig geschreven door Amerikaanse analisten, met lovende woorden van Noam Chomsky en een eigen voorwoord van UA-professor Tom Sauer. Je kan het bestellen met de link onderaan dit artikel. Bestellen kan door storting van 10 euro met vermelding ‘e-boek Abelow’ op BE20 5230 4277 5156  (stuur na betaling een e-mail naar redactie@dewereldmorgen.be).

Notes:

[1] Hypersonische raketten zijn zeer moeilijk te detecteren en te onderscheppen vanwege hun zeer hoge snelheid, wendbaarheid en lage vluchthoogte. Omwille van hun hoge snelheid hebben ze ook een grotere vernietigende kracht. (nvdr)

[2] De ATACMS (Army Tactical Missile System) raket is een tactische ballistische raket. (nvdr)