Resport.nl

Op 15 augustus lanceerde Mediahuis Nederland resport.nl, een site met sportberichten van het Nederlandse persbureau ANP. ChatGPT zorgt voor een nieuwe en pakkende titel die goed werkt op sociale media en zet de stukken ook in de juiste categorie. Terwijl internationaal de noodzaak aan journalistieke verificatie voorafgaand aan de publicatie benadrukt wordt is Resport.nl zo ontwikkeld dat artikelen automatisch gepost worden zonder tussenkomst van de mens. Dagelijks voeren ervaren redacteurs wel checks uit. In een volgende fase zal ChatGPT de artikelen verrijken met biografieën over sporters, klassementen en achtergrondinfo.  

Hoofdredacteur Karel Verhoeven van De Standaard, dat eveneens tot Mediahuis behoort, is niet onverdeeld gelukkig met de nieuwe site. “Dat de controle door een redacteur pas achteraf gebeurt hoort niet als je betrouwbaarheid nastreeft. Zo werken is in elk geval uitgesloten bij De Standaard”, aldus Verhoeven, die er ook op wijst dat het hier geen initiatief van een nieuwsredactie betreft, maar van Nederland Digital Platforms, die advertentie gedreven publicaties uitgeeft. Mediahuis heeft zowel voor redacties als ontwikkelaars interne richtlijnen over hoe om te gaan met AI. “We bekijken hoe AI het journalistieke werk kan versterken en ondersteunen en het publieke bereik ervan kan vergroten. Ons vak is betrouwbaar zijn. Dat vervang je niet door AI. Er moet voor publicatie dus altijd een journalist aan te pas komen”

Kritische stemmen

Volgens Hannes Cools, postdoctoraal onderzoeker aan de Amsterdam School of Communication Research (UA), loopt er in de professionele journalistiek nog meer fout. Hij analyseerde richtlijnen voor het gebruik van AI in 21 redacties wereldwijd. “Een aantal redacties gaven aan dat men de tool niet zal gebruiken bij het schrijven van teksten, maar anderen doen dat voor een stuk wel en gebruiken het bijvoorbeeld voor de keuze van titels, schrijven van een pittige inleiding, opstellen van vragen voor interviews… Men is er daar over het algemeen niet transparant over. In interviews die ik momenteel afneem van journalisten in België, Nederland en Denemarken merk ik bovendien in een aantal gevallen een discrepantie tussen het negatieve dat men naar buiten uit vertelt over AI en de praktijk. Ik merk dat door AI vertaalde teksten soms snel gepubliceerd worden zonder grondige controle. Het gebruik lijkt vooral toe te nemen bij de eindredactie van websites, digitale nieuwsbrieven, teksten die verspreid worden via sociale media… Als de teksten die men ontvangt via AI min of meer ok lijken is de verleiding groot om ze snel te publiceren”, aldus Cools.

Alhoewel Cools meent dat AI eerder het journalistiek proces zal beïnvloeden dan het eindresultaat, acht hij het cruciaal dat naast de vele hoeraberichten over het gebruik er ook kritisch over bericht wordt. “Journalisten moeten zich houden aan essentiële zaken die men tijdens de mediaopleiding meekreeg zoals bronverificatie, woord en wederwoord… AI in de journalistiek is een blijver. We moeten echter goed inzien dat de tool enorme beperkingen heeft vanwege onduidelijkheid van de bronnen en de fouten. Journalisten moeten er heel voorzichtig mee omspringen. Als men AI echt gaat aanwenden voor het schrijven van teksten zou dit wel eens het begin van het einde kunnen inluiden voor de professionele journalistiek”.

Ook Dominique Deckmyn, die voor De Standaard AI opvolgt, waarschuwt voor ontsporingen. “AI heeft vele fantastische toepassingen in de nieuwsmedia. De meeste hebben geen invloed op de geloofwaardigheid van het medium zoals het uitschrijven van interviewopnames, het samenvatten van officiële documenten, doorlichten van grote databases… De lijn tussen AI als hulpinstrument en overname van essentiële journalistieke taken is vaak echter dun en dit impliceert dat je er als nieuwsmedium alle belang bij hebt om ver van die lijn te blijven. En heiliger dan de paus bijvoorbeeld beslissen dat je géén titels zult laten schrijven door AI ook al is dat in wezen vrij onschuldig. Want hoeveel tijdwinst levert dat in de praktijk op en wat kost het je inzake vertrouwen van lezers, motivatie van het personeel…? Laat ons dus concentreren op de vermelde nuttige toepassingen en wegblijven van taken die dicht bij het schrijven en redigeren van teksten zitten. Ik vrees echter dat uitgevers zoals Axel Springer baas Mathias Döpfner en Rupert Murdoch overtuigd zijn dat de echte winst, lees kostenbesparing, te halen valt bij het automatiseren van de kerntaken van journalisten”.

Experimenteren 

Uit een bevraging bij de Vlaamse mediabedrijven blijkt dat het gebruik van AI zich momenteel beperkt tot weerberichten en sportuitslagen her en der. Nieuwe mogelijkheden worden op tal van plaatsen uitgetest. Hoe zit het bij DPG Media? “We bekijken of AI een rol kan spelen bij het bedenken van alternatieve titels, inkorten van artikels of feedback geven aan redacteurs over de helderheid van een tekst.  De opties voor de toekomst zijn allicht aanzienlijk. Er zijn immers nog mogelijkheden zoals vertalingen voor anderstaligen of het toegankelijker maken van nieuws voor laaggeletterden. Maar alles moet eerst uitgebreid getest, gecheckt en gedubbelcheckt worden omdat betrouwbaarheid ons hoogste goed is en blijft. Steeds zal een laatste controle uitgevoerd moeten worden door een journalist”, aldus Jo Buggenhout, chef deontologie van DPG Media.

DPG Media investeert zwaar in academische expertise naar AI. Het participeert in Nederland in het Innovation Center for Artificial Intelligence. In het Responsible Media Lab van ICAI werkt DPG Media samen met de Jheronimus Academy of Data Science en de Universiteit van Amsterdam (UvA) aan een onderzoek van de mogelijkheden van AI-gedreven oplossingen voor de media. “Denk onder meer aan academisch ondersteunde professionalisering en nieuwe manieren om interactie aan te gaan met het publiek. DPG Media werft in deze context vijf PhD’s aan met AI-expertise in verschillende disciplines. Hoe verder een en ander journalistiek verantwoord is; zal nog moeten blijken na relevant en gericht wetenschappelijk onderzoek”, aldus Buggenhout.

Ook het persagentschap Belga voert momenteel testen uit. In samenwerking met de Group 39, de alliantie van onafhankelijke persagentschappen in Europa, zoekt men naar technologie die de kwaliteit van de teksten kan verbeteren.  “De inzet van AI in de journalistiek brengt wegens mogelijke fouten als gevolg van ‘hallucinaties’ zonder enige twijfel risico’s met zich mee, maar biedt ook talloze mogelijkheden als de technologie op de juiste manier wordt gebruikt. AI kan helpen bij het vertalen, complexe teksten vereenvoudigd samenvatten, geluidsopnames omzetten naar tekst, data analyseren, titels suggereren…”, aldus hoofdredacteur Hans Vandendriessche in een mail aan het personeel. Op het congres van Group 39 begin september in Parijs zullen de ‘best practices’ worden besproken. “Nadat we de nodige knoppen hebben doorgehakt en iedereen met de technologie vertrouwd is via trainingen, kunnen we er mee aan de slag”.

Uitdaging 

Buitenlandse signalen over misbruik van AI zijn ondertussen niet geruststellend.

Newsguard ontmaskerde recent in de VS 37 websites die door AI herschreven teksten publiceerde die eerder door grote Amerikaanse media zoals The New York Times verspreid waren. In Duitsland pakte het magazine Die Aktuelle in april uit met een fake interview met de in coma verkerende Michael Schumacher dat gemaakt werd met behulp van AI. Eind juli werd bekend dat Google een AI-technologie test om nieuwsverhalen te schrijven en hierover een aantal grote mediabedrijven inlichten. Omdat ze vrezen voor aantasting van het vertrouwen in media pleitte een groep van internationale media zoals AFP recent in een open brief voor meer regulering over het gebruik. 

Volgens Karel Verhoeven impliceert AI een enorme uitdaging voor media. Het gebruik van AI in de professionele journalistiek is niet meer tegen te houden. “Dat wil je ook niet. AI wordt een belangrijk werkinstrument. Het zal media die door hun lezers betaald worden, kwalitatief vooruit stuwen. Want wat AI kan, wordt gratis. De lezer dreigt te worden overspoeld door AI-teksten. Wij, professionele journalisten, moeten dus systematisch beter doen. AI gaat echter niet op pad, praat niet met mensen en maakt geen scoops. AI recycleert. Ons werk moet dus origineler en nieuwer zijn, menselijker, zowel qua gevoel als qua intelligentie, en natuurlijk betrouwbaarder. Wie nu maakt wat AI evengoed kan produceren, de snelle stukjes op basis van enkele digitale bronnen, moet zich inderdaad zorgen maken. Misschien valt er een medium mee te componeren, maar veel journalisten zullen er niet werken.”

Ook de Vlaamse Vereniging voor Journalisten roept tot ‘grote voorzichtigheid’. “Nog meer dan bij de opkomst van zoekmachines, internetencyclopedieën en sociale media staan klassieke nieuwsmedia voor de loodzware uitdaging om hun eigen positie in de informatiesamenleving te vrijwaren. Dat kunnen ze enkel door te blijven inzetten op onafhankelijk, betrouwbaar, authentiek, origineel en menselijk doorvoeld nieuws, gekoppeld aan duiding en opinie. De oerklassieke kernwaarden van goeie journalistiek dus. Voor de garing en verwerking van informatie opent AI superinteressante mogelijkheden. Met het eigenlijke redactiewerk moet met de grootste voorzichtigheid bekeken worden welke mogelijkheden, beperkingen en risico’s er zijn”, aldus Pol Deltour. Met de steun van Vlaams Mediaminister Dalle heeft de VVJ zopas een Academy opgericht die de ontwikkelingen op vlak van journalistiek en AI op de voet volgt en constructieve pistes uitwerkt.