Het gesprek vindt plaats tijdens een periode van protest tegen de pensioenhervorming in Frankrijk. De regering heeft daarbij het parlement buitenspel gezet. Ken Loach wil alles weten over die protesten.

De democratie in Frankrijk gaat steeds meer achteruit.

Ken Loach: “Maar Emmanuel Macron kan zich niet opnieuw kandidaat stellen, het is zijn tweede termijn en hij zal zijn ambt tenslotte moeten neerleggen.”

Hij zou erin kunnen slagen de grondwet te veranderen …

“Om te blijven voortbestaan ? Zoals God of hoe heette hij ook weer, de Zonnekoning? Lodewijk XIV! (lacht).”

Hij zou er heel goed toe in staat zijn. We wilden je ontmoeten omdat jouw film, The Old Oak, het verhaal vertelt van een gemeenschap van Syrische migranten die in een Engels dorp aankomen en met het standpunt van de lokale bevolking in aanraking komen. We vinden daar een echo van terug met een situatie die zich voordoet in de stad Saint-Brévin, waar de burgemeester moest aftreden en vluchten omdat extreemrechtse groeperingen besloten hem te beletten een opvangcentrum voor asielzoekers te openen, wat mij ertoe aanzet te vragen of ook u in Groot-Brittannië te maken kreeg met zulke sterke opkomst van het fascisme?

Ken Loach. Foto: Georges Biard, Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0

“Nou, dat is een interessante vraag. In Engeland presenteert extreemrechts zich op een andere manier. De rechtse partij, de Conservatieve Partij, neemt sinds het extreem hardvochtig rechts beleid van Margaret Thatcher, de plaats in die de fascisten politiek zouden kunnen uitbuiten. De rechtervleugel van de Conservatieve Partij is anti-immigratie. Er zijn daar racistische elementen, maar er is dus niet zoveel ruimte als in Frankrijk voor het fascisme om zich in Engeland te ontwikkelen.”

“Toen we voor de Brexit stemden, begon rechts, een nieuwe rechtse partij, gerund door een man genaamd Nigel Farage. Het was geen fascistische partij, maar er zaten extreemrechtse elementen in. We hebben nooit een sterke fascistische beweging gehad, omdat extreemrechts zich rond de rechtervleugel van de Conservatieve Partij verenigt. Omdat ze deel uitmaken van de rechtse partij, de traditionele rechtse partij, worden ze niet zo gevaarlijk geacht. Maar politiek gezien zijn ze dat wel degelijk. Zou het kunnen dat ze steeds extremer worden?”

“Ik denk dat het kapitalisme aan het instorten is. Weet je, hoe meer armoede toeneemt, hoe meer ongelijkheid toeneemt: de gezondheidszorg is ingestort. Absoluut ingestort, na een groot succes te zijn geweest. De gezondheidszorg was waar we allemaal trots op waren. Die valt nu uit elkaar. Er is een enorme woningcrisis en voedselarmoede. Ik bedoel, de voedselbanken en de voedselhulp zijn met 50% gestegen. Het was al enorm, vorig jaar al met 50% gestegen in twaalf maanden tijd, 50%. Er is dus een gevoel van fragmentatie van de samenleving en hoe bozer mensen worden, hoe meer ze zich bedrogen voelen. De sociaal-democratische partij, Labour, glijdt geleidelijk naar rechts af. De partij zegt dat we door zullen gaan met het privatiseren van openbare diensten, dat we harder zullen optreden tegen immigranten. En ze neemt een groot deel van het consensusbeleid over om de pers te sussen, die erg rechts is, zodat ze niet wordt aangevallen en vervolgens verkozen kan worden.”

“De keuze is tussen een rechtse partij en wat traditioneel centrumlinks wordt genoemd, de sociaal-democraten, die nu naar rechts opschuiven. Hoe dan ook, terwijl de samenleving uiteenvalt, wordt rechts sterker omdat mensen bang zijn en geen hoop zien. Volg je me?”

“Het is hartverscheurend. Maar wat interessant is, als je de twee landen vergelijkt, is dat jouw sociaal-democratische partij failliet is gegaan, toch? Hollande is verdwenen. Wie belichaamt vandaag de dag links? Mélenchon, terwijl wij, de Sociaal-Democratische Partij van Groot-Brittannië, zeer snel zullen verdwijnen. Wij zijn afgezakt. Jeremy Corbyn was een echte linkse leider, dat wil zeggen dat hij een linkse sociaaldemocraat is. Ik veronderstel zoals Mélenchon. Hij zou een einde hebben gemaakt aan de privatisering van de openbare diensten en de gezondheidszorg en het publiek bezit van het openbaar vervoer hebben hersteld, gas, elektriciteit en water hebben teruggenomen. Ze zouden weer openbaar eigendom zijn geworden, hij zou het minimumloon hebben verhoogd en in één dag syndicale rechten hebben verleend aan elke arbeider. Elke werknemer zou vakantie- en ziektegeld hebben ontvangen, in tegenstelling tot deze ‘Uber economie’, waarin je per dag wordt betaald en op afroep wordt aangenomen: de werkgever die je elke dag één dag kan laten werken met een onmogelijk aantal werkuren en dan de volgende dag niets, zonder enig zicht op de lange termijn.”

“Bij de verkiezingen van 2017 won Corbyn ei zo na. Het zou een enorme aanval zijn geweest op het bedrijfsleven, op het kapitaal, door te zeggen dat je geen geld kunt verdienen met gezondheid. Met treinen kun je geen geld verdienen. Aan benzine kun je geen geld verdienen. Het water en de elektriciteit die van jou waren, zijn weer in het bezit van de bevolking. En hij werd kapotgemaakt door de staat, door de rechtervleugel van zijn eigen partij. Ze gebruikten de gewone tactiek: hem beschuldigen van antisemitisme. Zelfs ik ben ervan beschuldigd. Oh ja!”

Dit is ook wat er trouwens in Frankrijk gebeurde. Toen Corbyn naar Frankrijk kwam en ons parlementslid Danièle Obono ontmoette. Zij werd beschuldigd van antisemitisme, met een hele lynchcampagne in de media.

“Hetzelfde ziekelijke procédé. Echt ziekelijk.”

Mevrouw Loach: “Ze zeiden dat Ken een antisemiet was!”

Ken Loach: “Ja, daar werd ik van beschuldigd, maar Corbyn vielen ze heel hard aan omdat hij links was, omdat hij de rijkdom zou hebben herverdeeld onder de precaire klassen en een einde hebben gemaakt aan de greep van de kapitaalmarkt, en ook vanwege zijn steun aan Palestina. Hij zou de staat Palestina hebben erkend, wat hem represailles van Israël opleverde. Veel linkse groepen steunen de staat Israël, en van daaruit kwamen de beschuldigingen van antisemitisme en de druk op alle mensen die hem steunden … Het was een echte heksenjacht.”

Toen Corbyn de Labour Party overnam, telde deze 200.000 leden. In 2017 had de partij 600.000 leden, ze was erg populair toen Corbyn bij de verkiezingen dicht bij de overwinning kwam. Op een paar duizend stemmen na zou hij ze hebben gewonnen. Toen begon de staat, met de hulp van media als de BBC en de van oudsher linkse krant The Guardian, hem af te maken, waardoor de nieuwe partijleden werden ontmoedigd. Het is betreurenswaardig dat deze informatie in Europa niet meer circuleert, althans in Engeland bestaat ze niet meer. Sinds hij de leiding van links heeft verloren, is het alsof hij verdwenen is: we horen hem niet meer op de radio of op tv, geen artikelen meer in de papieren pers. Alsof hij nooit heeft bestaan. Weet je, het is een Coup d’état, zoals jullie het noemen. Alleen dat het deze keer een Coup de Gauche  is!

Inderdaad, dat kunnen we maar al te goed begrijpen, omdat we hier met hetzelfde probleem te maken krijgen: alle massamedia zijn eigendom van de superrijken die over het algemeen een nauwe band hebben met de machthebbers en het samen zo regelen dat de media hun respectieve kleine achterkamerafspraakjes niet verstoren.

“Maar de meest interessante kwestie is de BBC, omdat het een staatszender is. De BBC wordt gecontroleerd door de staat, niet door de politieke partijen. Kijk wie ze de leiding hebben gegeven: de BBC-bestuurders. Dat is de diepe macht van de staat. Het is niet alleen de partij die aan de macht is, maar de diepe macht van de staat. Ze werken voor het grootkapitaal. En door deze controle zijn ze erin geslaagd Corbyn uit te schakelen. Het was absoluut buitengewoon om te zien, binnen een paar maanden was hij weg en bestond hij niet meer. Het is al te gek! En vandaag de dag gaat dat nog steeds zo door. Dit is een demonstratie van de vaardigheden van de Britse heersende klasse waar de Europese linkerzijde geen weet van heeft. Dat is gewoon onbekend. Heb je ooit van Corbyn gehoord?”

Natuurlijk, maar dat is helaas niet het geval voor de meerderheid van de Fransen die blijven steken bij de propaganda van de 24-uursnieuwskanalen en niet de moeite doen om zich tot een alternatieve oppositiepers te wenden.

“Het gebrek aan toegang voor de bevolking tot de internationale media is een politieke zwakte van links: wat heeft het voor zin om de Internationale te zingen als we niet weten wat er in de buurlanden gebeurt? Alle linksgezinden in alle landen moeten elkaar steunen en elkaar ontmoeten. Ik ken de voorstellen van Mélenchon niet in detail, maar hij is waarschijnlijk de beste vertegenwoordiger van links die je hebt, met een publieke aanwezigheid en een mediabelangstelling waar maar weinig linkse leiders op kunnen bogen. We moeten allemaal achter hem staan ​​en zijn programma uitdragen. In mijn stad op het marktplein, als ik naar de markt ga, ga ik naar een Franse kaasmaker en ik praat met hem over politiek, hij is erg links, een gauchist zoals jullie zeggen. (lacht)”

Terugkomend op uw film, The Old Oak, zijn we getuige van de aankomst van Syrische migranten in een quasi verlaten stadje, maar uit de fragmenten die we hebben kunnen zien, hebben we de indruk dat dit samenleven verteld zal worden vanuit het oogpunt van de lokale bevolking. Kunt u ons vertellen of onze indruk juist is?

“Ja grotendeels wel, ook een beetje van dat van de Syriërs. Maar dat is hoe de twee gemeenschappen elkaar ontmoeten, omdat het een dorp is in het noordoosten van Engeland, een mijndorp met een koolmijn. Het was een groot mijngebied. Er waren veel koolmijnen, weet je. En in de jaren 1980, eind jaren 1980, 1990, werden alle koolmijnen door Margaret Thatcher gesloten, wat leidde tot het einde van vele kleine dorpen. Toen de mijnen sloten was er niets meer over. Er was geen werk meer. Mensen vertrokken en men liet degenen die achterbleven gewoon wegrotten, men liet hen werkelijk uitsterven.”

“Vastgoed is daar erg goedkoop. Je kunt er momenteel een huis kopen voor 5.000 euro. Dat is niks! In Londen wordt een huis van vergelijkbare grootte nooit voor minder dan 1 miljoen pond verkocht. Winkels zijn gesloten. De werkgelegenheid is weg. Scholen zijn gesloten. Je moet ergens anders heen. De kerken gingen dicht. Alle mijngemeenschappen zijn uiteindelijk vertrokken omdat de huizen goedkoop waren. De regering heeft meer Syriërs in deze dorpen ondergebracht dan waar dan ook. Overal in het land is het vrijwel hetzelfde liedje. Dat betekende dus dat de Syriërs niets hadden. Ze waren in oorlog geweest. Weet je, er zijn mensen vermoord, verminkt, gemarteld, in een radeloze toestand geraakt.”

“Te midden van degenen die niets hadden, hadden zij evenmin iets.  Er zat niets anders op dan te vertrekken om te kunnen overleven.”

“Dat is natuurlijk wat rechts doet gedijen, want rechts is sterk als mensen geen hoop hebben. Weet je, als ze geen geld hebben en daarvoor een schuldige zoeken, zijn migranten de zondebok. Migranten zijn altijd schuldig. Er bestaat dus altijd een risico dat er sprake zal zijn van racisme tussen beide. Hoewel dat zo is, is er ook de traditie van de oude mijnwerkersgemeenschappen, namelijk solidariteit. Solidariteit, weet je. Toen we in 1984 een grote mijnwerkersstaking hadden, kwamen de mijnwerkers uit Frankrijk en Italië om hun grote solidariteit te betuigen. Ondanks het racisme is deze internationale solidariteit niet vergeten. Solidariteit strijdt tegen racisme en het is deze strijd waar de film over gaat: deze mensen hebben niets meer, ze hebben alles verloren, ze spreken de taal niet. En dus kunnen we in heel dat samenspel tussen de inwoners, de migranten en de migrantenhulporganisaties aanvoelen en inzien dat er hoop is in deze donkerste aller tijden. Of er enige hoop is? Dat is waar deze film over gaat.”

We duimen voor u en u kunt erop rekenen dat wij bij onze terugkeer in Marseille zullen doen wat nodig is om iedereen uit te nodigen om hem te gaan bekijken.

“Ik hou echt van dat soort verhalen. De regering herbevolkt deze dorpen met migranten,  waarvan de meeste Syriërs zijn. In de film zijn de personages fictief, maar de verhaallijn berust op feiten. We deden onderzoek en enquêtes naar de gemeenten die migranten verwelkomden en de ngo’s die hielpen in die Schotse, Engelse en Welshe steden, waarvan er één ons uitnodigde om de film op te komen nemen. Dit zijn kleine steden die erg gastvrij zijn geweest en die een nieuwe jeugd hebben gevonden.”

Die link met de realiteit is in bijna al uw films terug te vinden. We lezen dat u met niet-professionele acteurs werkt?

“Een beetje van beide, professionals en amateurs.”

Dat doet me aan iets terugdenken, 22 jaar geleden was ik scholier in het middelbaar en zag ik een van uw films Sweet Sixteen, ik heb trouwens het bioscoopticket van toen bewaard en ik wou graag weten of u contact hebt gehouden met de niet-professionele acteurs? Wat is er van hen geworden?

“Natuurlijk, Martin [Compston] bijvoorbeeld werd een beroepsacteur. Hij heeft een geweldige acteercarrière, ik werk trouwens vaak opnieuw met hen samen, zoals het geval is met Dave Turner, die een kleine rol speelde in Sorry We Missed you of voordien figurant was in I, Daniel Blake. Hij verblijft in dit hotel, hij is een geweldige kerel. Wist je dat hij brandweerman was?”

“Hij is ook vakbondsleider, zo heb ik hem ook ontmoet. Ik gaf hem een ​​kleine rol in Daniel Blake,  en voor The Old Oak vonden we hem de ideale acteur. We hebben hem voor dit project wat tests laten doen, hij was geweldig, echt briljant en we hebben hem de hoofdrol laten vertolken.”

Hoe vindt u meestal uw acteurs?

“We kijken wat rond en als we specifieke profielen zoeken, zoals vakbondsleden dan gaan we naar lokale vakbonden, voor kinderen naar scholen, voor arbeiders naar fabrieken, maar we zijn erg ontvankelijk voor mond-aan-mondreclame, voor advies dat ons wordt gegeven en soms krijgen we hulp van plaatselijke vakbondsleden. David Dai Bradley vonden we trouwens op een school, die is nu 65 jaar oud.”

“Maar vertel eens, hoe doen jullie dat op het terrein, campagne voeren in Marseille?”

Lokaal worden de acties van la France Insoumise georganiseerd via actiegroepen die het lokale leven van la France Insoumise bevorderen en die overal in de stad aanwezig zijn om te bussen, affiches te kleven, bijeenkomsten te organiseren: gezien het aantal districten is er bijvoorbeeld in Marseille minstens één actiegroep per district. 

Het mooie eraan is dat wanneer er grote mobilisaties zijn, de groepen over het algemeen erin slagen om samen te werken om zoveel mogelijk activisten en medeburgers te mobiliseren.

En uiteraard hopen wij u in Marseille te mogen uitnodigen om ons uw nieuwe film The Old Oak te komen presenteren. We hebben een bioscoop en een publiek, het enige wat ontbreekt is de film en u!

“Dat zou geweldig zijn.”

Dit interview verscheen op l’Insoumission.