Koen Van Kerkhoven, Secretaris-generaal van de Christelijke Onderwijscentrale (COC), praat ons bij: “We proberen al jaren tot een loopbaanpact te komen, een heleboel afspraken over wat het werk en de loopbaan van een leraar moet zijn. Dat is onder minister Crevits niet gelukt. De huidige minister, Ben Weyts, heeft ervoor gekozen om een aantal losse maatregelen te nemen om het lerarentekort op te lossen. Hij heeft gezegd dat de sociale partners, de werkgevers en de vakbonden, daar niet in slagen. Daarom heeft hij de opdracht doorgegeven aan een onafhankelijke commissie, de zogenaamde Commissie der Wijzen”
Opvallend: de onderwijsvakbonden maakten zelfs geen deel uit van de commissie. Zij mochten een toelichting geven aan de commissieleden, maar kregen het rapport pas te zien toen het aan de pers werd voorgesteld. De socialistische bond ACOD Onderwijs was snel om te reageren dat voor hen de onderwijsexperts diegenen zijn die het elke dag voor de klas waarmaken. Hun collega’s van COC organiseerden kort na het vrijgeven van het rapport een reeks ontmoetingen met leerkrachten om hun standpunt samen te bepalen.
Koen Van Kerkhoven (COC)
Krachtige schoolbesturen
Dirk Van Damme zelf noemde het rapport van zijn commissie een noodzakelijke opfrissing van het statuut van de leraar. De decreten over de rechtspositie van het onderwijspersoneel dateren van 1991, en zijn intussen zo vaak aangepast dat ze onleesbaar geworden zijn. Daarom verzamelde hij een groep experts om voorstellen te doen, waarvan hij zelf verwacht dat er twee beleidsperiodes nodig zullen zijn om ze allemaal uit te voeren.
Van Damme wil een vereenvoudiging van het statuut, met krachtigere schoolbesturen die meer verantwoordelijkheid kunnen opnemen. Hij wil dat leerkrachten meer nascholingen volgen, en dat al hun taken gevalideerd worden. Zo komt hij tot een 38 urenweek, wat nieuw is in het onderwijs. Tegelijkertijd stelt zijn commissie voor om de vaste benoeming in grote lijnen te behouden.
Geen oplossingen voor werkdruk
Koen Van Kerkhoven heeft zijn twijfels: “De 38 urenweek, of een jaaropdracht als je het zo wil noemen, dat is een misleidende manier om te zeggen dat het aantal uren dat je voor de klas staat voortaan niet meer in een decreet of omzendbrief vastligt, maar vrij door het schoolbestuur gekozen mag worden. Bovendien zitten er in die 38 uur ook vast vier uur ‘instellingsgebonden taken’, zoals toezichten, vervanging van afwezige collega’s of projecten die met lesgeven niet veel te maken hebben. Vier uur, dat is een halve dag per week!”
Maar 38 uur, daarmee zou de leerkracht in totaal toch minder uren per week werken dan vandaag het geval is?
“Ja, maar Van Damme heeft eigenlijk geen enkele oplossing in huis zodat je als leraar effectief minder zou werken. Het tijdsbestedingsonderzoek toonde immers aan dat de gemiddelde leraar 42 uur per week werkt. Verschillende commissieleden hebben in de media ook toegegeven dat er meer werk blijft voor de leerkrachten dan 38 uur per week.”
Wat stellen jullie voor om werkdruk te verminderen?
“De kernopdracht van de leraar, dat begint met de lesvoorbereiding. Vervolgens geeft de leraar les. De leraar doet ook aan nazorg, remedieert, evalueert de leerlingen, en bespreekt de resultaten met leerling en ouders.”
“Het zijn de scholen die moeten herbekijken welke taken ze nog moeten opnemen. En wat er echt nodig is, dat moet eerlijk verdeeld worden. Toezichten, dat blijft nodig. Maar de vraag is of het leerkrachten dat moeten blijven doen. Wij zeggen van niet. Focus op de kerntaken.”
“Vereist bekwaamheidsbewijs garandeert dat je je vak kent”
Het rapport van de Commissie der Wijzen schrapt nogal wat wettelijke bepalingen, zoals de lijst met bekwaamheidsbewijzen die bepaalt wie welk vak mag onderwijzen. In plaats daarvan krijgen schoolbesturen meer autonomie.
Koen Van Kerkhoven: “Het evenwicht tussen rechten en plichten van de leraar is helemaal zoek. Het is een aanval op het statuut van de leraar. Het vergroot de macht van de werkgever en verkleint de mogelijkheden van de leraar. Op basis van dit rapport kan je geen debat voeren over het lerarenberoep.”
De vaste benoeming blijft toch behouden? Of toch niet helemaal?
“Voor ons niet voldoende. De bestaande voorwaarden voor de vaste benoeming lijken in het rapport van de Commissie der Wijzen te verdwijnen en aan willekeur onderhevig te worden. Voor je vastbenoemd wordt, krijg je volgens de voorstellen van Van Damme een contract van onbepaalde duur. Daarna beslist het schoolbestuur wanneer je uiteindelijk benoemd wordt. Dat lijkt mij een grote vorm van vrijheid voor de schoolbesturen, en onzekerheid voor het personeel”
“Voor de directeurs wordt de vaste benoeming trouwens wel afgeschaft. Directeur is voortaan een mandaat, dat wordt toegekend en kan afgenomen worden door het schoolbestuur, zonder evaluatie. Ook daar zijn we het niet mee eens. Een directeur moet autonoom kunnen werken. Die mag geen marionet worden van het schoolbestuur.”
Het systeem van de bekwaamheidsbewijzen afschaffen, wat vind je daarvan?
“Wij vinden dat behoorlijk choquerend. En de onderwijskoepels lijken het daarmee eens te zijn!”
“De afschaffing van de bekwaamheidsbewijzen is een groot verlies aan onderwijskwaliteit. Zeggen dat een directeur achter zijn bureau zelf kan beslissen wie welk vak mag geven, dat is prehistorisch. Het vereiste bekwaamheidsbewijs garandeert dat je je vak kent, dat je een vakdidactische opleiding hebt gehad en dat je de competenties hebt om goed les te geven.”
“Een modern HR-beleid zou juist de mensen moeten aanmoedigen om zo snel mogelijk een vereist bekwaamheidsbewijs te behalen.”
Er gaat wel veel verantwoordelijkheid naar de directies. Zijn die daar klaar voor?
“Dat is een pertinente vraag”
Adjunct-secretaris-generaal Paul Willekens vult aan: “Meer middelen voor het schoolbestuur, dat zou wel eens kunnen leiden tot een cultuur van afgevaardigde bestuurders, die directies rechtstreeks aansturen. Wat ons betreft is dat geen positieve zaak. Het schoolbestuur zou op lange termijn moeten werken, de directeurs houden zich dan bezig met het dagelijks bestuur.”
“Bij elk probleem kijkt men naar het onderwijs”
Vijf jaar Onderwijsminister Ben Weyts, dat is vijf jaar debatteren over de dalende onderwijskwaliteit, plaatsgebrek op school en het tekort aan leerkrachten. Het aantal zij-instromers, mensen die halverwege hun loopbaan de overstap naar het onderwijs maken, nam toe. Maar veel van die nieuwkomers beslisten al snel om het bij een korte passage te houden.
Koen Van Kerkhoven heeft al met al een genuanceerd eindoordeel over de minister: “Ik wil het niet op de persoon spelen. De minister heeft bijvoorbeeld goed met de vakbonden samengewerkt tijdens de coronacrisis, en we hebben een degelijke cao, collectieve arbeidsovereenkomst, voor het onderwijspersoneel kunnen onderhandelen.”
“We waren minder tevreden over een aantal ideetjes om het lerarentekort aan te pakken. Zo zouden er flexi-jobs ingevoerd worden, net als in de horeca. Er is ook een premie ingevoerd voor een beperkt aantal leraar-specialisten. Daar zijn we niet tevreden mee.”
Los van wie minister wordt, welke wensen heb je voor het volgende regeerakkoord?
“De vraag voor een loopbaanpact blijft, maar we moeten het ruimer zien. Volgens mij is het nu tijd voor een pedagogisch pact. Bij elk maatschappelijk probleem kijkt men naar het onderwijs. Leerlingen hebben meer zorg nodig. Er is meer agressie op school. In Antwerpen zijn er 160 leerlingen die geen school hebben. Wij moeten het oplossen en hen opvangen, maar de middelen om dat te doen volgen niet. Dat is wat het lerarenberoep onaantrekkelijk maakt. Leraren zeggen ons: ‘wij krijgen de kans niet meer om gewoon 50 minuten les te geven’. We moeten het gesprek voeren over wat de verantwoordelijkheid van de school is, en wat er op andere plekken moet aangepakt worden.”
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
