Sinds 1991 zijn de temperaturen in Europa zijn aanzienlijk gestegen, met gemiddeld een halve graad per decennium. Daarmee is het volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) de snelst opwarmende regio op aarde.

De voorbije dertig jaar stegen de temperaturen met meer dan het dubbele van het wereldwijd gemiddelde. Die trend, zeker als hij zich doorzet, zal gepaard gaan met meer hittegolven, overstromingen en bosbranden die onze maatschappij grondig zullen dooreenschudden. Dat is de voornaamste bevinding van een rapport van de WMO en Copernicus, het aardobservatieprogramma van de Europese Unie.

Warmste zomer ooit

Het voorbije jaar 2022 werd dan ook gekenmerkt door extreme hitte, droogtes en natuurbranden. Zo was het voor België – net als voor Frankrijk, Duitsland, Ierland, Italië, Luxemburg, Portugal, Spanje, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk – het warmste jaar ooit gemeten. De periode van januari tot en met augustus was in België de droogste sinds 1976, met een zware impact op de landbouw en de energiesector.

Over heel Europa viel er minder neerslag dan normaal. Het was het vierde droge jaar op rij op het Iberisch schiereiland – de waterreserve van Spanje bedroeg op een bepaald moment slechts 41,9 procent van de totale capaciteit – en het derde droge jaar op rij in de de Alpen en Pyreneeën.

Dat alles had een impact op de volksgezondheid. “De recordbrekende hittestress waarmee Europeanen in 2022 te maken kregen, was een van de belangrijkste oorzaken van weergerelateerde sterfgevallen in Europa”, zegt Carlo Buontempo, directeur van de klimaatafdeling van Copernicus.

Geen toeval

Hij merkt op dat dit niet kan beschouwd worden als een uitzonderlijke gebeurtenis of een eigenaardigheid van het klimaat. “Onze huidige kennis van het klimaatsysteem en de evolutie ervan leert ons dat dit soort gebeurtenissen deel uitmaken van een patroon waardoor hittestress extremer en intenser zal worden in de hele regio”, aldus Buontempo.

Volgens het rapport werd de hitte in 2022 meer dan 16.000 mensen fataal. Verder hebben de meteorologische en hydrologische gevolgen van de hitte, voornamelijk overstromingen en stormen, meer dan 156.000 mensen getroffen. De totale economische schade wordt geschat op 1,83 miljard euro.

Ook de Europese wateren warmen aan een rotvaart op. Het oppervlaktewater van zowel de Middellandse, de Baltische en de Zwarte Zee warmt op aan een tempo dat tot drie keer hoger is dan het globaal gemiddelde. Men spreekt van hittegolven onder water, die ertoe leiden dat bepaalde mariene diersoorten wegtrekken of uitsterven, en schadelijke invasieve soorten hun plaats innemen.

Hoop voor de toekomst

Maar het rapport heeft ook “een teken van hoop voor de toekomst” vastgesteld. Vorig jaar werd er namelijk voor het eerst meer elektriciteit opgewekt uit hernieuwbare energie dan uit aardgas, respectievelijk 23 procent tegenover 20 procent.

“Een toenemend gebruik van hernieuwbare en koolstofarme energiebronnen is van cruciaal belang om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen”, zegt Petteri Taalas, secretaris-generaal van de WMO. Hij voegt eraan toe dat bij die overgang rekening moet gehouden worden met het waarborgen van de veerkracht van energiesystemen bij klimaatgerelateerde schokken en het verhogen van de energie-efficiëntie.

Het rapport merkt op dat er in het zuiden van Europa heel wat potentieel is voor zonne-energie. Voor de kusten van Ierland en Portugal, en in de Egeïsche Zee ligt het meeste potentieel voor windenergie.