Omdat je realistisch moet zijn, en het onmogelijke moet eisen.
“If there is no struggle there is no progress. … Power concedes nothing without a demand. It never did and it never will.” –Frederick Douglass, 1857.
Enkele verdiensten van de strijd
De strijd om de toekomst van de sociale woningen in de Bernadettestraat zette (on-)betaalbaar wonen op de (Gentste) agenda. Aanvankelijk was het een alliantie van krakers, activisten en sociale huurders die de kat de bel aanbond. Er was reeds verzet vanuit de wijk vanaf het moment dat de sociale huurders te horen kregen dat de wijk ontruimd zou worden en gesloopt (juni 2020). Vanaf dat moment volgde de ene na de andere actie elkaar op tot een sterftegeval het verzet wat deed afnemen…
En dan was er de kraak op de kerstdag van 2020. ‘Een kerstgeschenk’, aldus Christian Pijcke. De krakers gingen meteen aan de slag om met de buurt in dialoog te gaan en een emancipatorisch proces op gang te zetten. Om te zien hoe ze solidariteit en zelf-emancipatie in de praktijk konden brengen. Elke zondagnamiddag was er een buurtbijeenkomst, georganiseerd door krakers en enkele activisten, waarbij er op een bottom-up manier gediscussieerd werd over wat de volgende stappen waren in het behoud van de Bernadettewijk. Er werd een wekelijkse flyer gepubliceerd, het idee van een alternatief planbureau werd uitgewerkt, acties werden op poten gezet, mensen hun stemmen werden versterkt.
De krakers gingen meteen aan de slag om met de buurt in dialoog te gaan en een emancipatorisch proces op gang te zetten
Er werd in eerste instantie geluisterd naar mensen die ons tot voor kort onbekend waren. Dat is wat je doet als je solidariteit praktiseert en uitgaat van zelf-emancipatie[i]. Beiden zijn keerzijden van dezelfde medaille. Als je solidariteit praktiseert met sociale huurders (als kraker), maak je jouw strijd ondergeschikt aan de strijd voor het behoud van de wijk. De zelf-emancipatie van álle bewoners van de wijk komt voorop te staan. Dialectisch gezien maakte die zelf-emancipatie van alle bewoners uiteindelijk ook dat de krakers als volwaardige bewoners van de wijk werden opgenomen en dat de solidariteit naar krakers en mensen in woningnood versterkt werd.
Doorheen de rechtszaak om de krakers van Bernadette Blijft! eruit te zetten kozen uiteindelijk dertien mensen om zich burgerlijke partij te stellen opdat de krakers in de wijk konden blijven: solidariteit. Krakers werden wijkbewoners, wijkbewoners werden krakers/activist (of gingen toch zo ver om in een rechtbank te willen gaan pleiten waarom de bezetting deel uitmaakte van hun strijd).
Blok per Blok
WoninGent was niet gediend met de kraak en koos direct voor criminalisering. In concreto probeerden ze de krakers direct via gerechtelijke weg uit te zetten. De eerste krakers hebben steeds opengestaan voor dialoog en overleg met WoninGent, met het oog op belangenverdediging van de nog aanwezige huurders. Met het oog op een alternatief plan voor de wijk. Waarbij rekening gehouden werd met de kennis die de huurders hebben over hun wijk. Een wijk waar velen al veel langer woonden dan dat Heughebaert in dienst was van WoninGent. Een alternatief plan dat ecologischer was, betaalbaar, menselijk en sociaal. Een links bestuur hoor ik u zeggen? Verre van.
Doorheen dat proces van wekelijkse zondagen werden de lijven en stemmen van de aanwezigen versterkt en werden acties democratisch gepland. Iedereen was steeds welkom. Bij de krakers van Bernadette Blijft is er nooit een intellectualistische tendens geweest waarbij sommigen meer ´waard´ waren, in tegenstelling tot de these van Feuerbach over de splitsing van de maatschappij in twee delen (zoals bijv klasse-maatschappij); “This doctrine must, therefore, divide society into two parts, one of which is superior to society.The coincidence of the changing of circumstances and of human activity or self-changing can be conceived and rationally understood only as revolutionary practice.” Omdat solidariteit, zelf-organisatie en zelf-emancipatie geen holle praktijken zijn voor sommigen.
WoninGent en het stadsbestuur deden veeleer neerbuigend over de mogelijkheid dat sociale huurders en krakers zélf kunnen nadenken en organiseren
WoninGent en het stadsbestuur deden veeleer neerbuigend over de mogelijkheid dat sociale huurders en krakers zélf kunnen nadenken en organiseren. In dat kader van neerbuigend zijn over het feit dat sociale huurders en krakers kunnen weten, denken, praten,… kunnen we ook spreken over epistemologische onrechtvaardigheid. Epistemologische onrechtvaardigheid omdat de manier hoe de werkelijkheid gekend werd door de huurders en activisten systematisch ontkend werd of verdraaid, en op die basis is er nooit sprake geweest van een dialoog. Eerder van negeren, repressie, betweterij, … in elk geval: het bestuur van WoninGent wist beter wat goed was voor haar huurders dan haar huurders zelf. Over paternalisme gesproken.
Voor een dialoog moet je met twee zijn
Dat proces van in dialoog treden viel van in het begin in dovemansoren. De zaak rond de ´schimmel-´wijk was in de aanloop naar de verkiezingen in 2018 gemediatiseerd en gepolitiseerd geraakt en de wijk platsmijten was hetgeen waarover een politiek akkoord was bereikt (in de politieke meerderheid na de verkiezingen in datzelfde jaar). De zaak was beklonken. En ondanks alle strijd is er nooit enige politieke openheid gecreëeerd om die beslissingen terug in vraag te stellen. Het punt van Bernadettte Blijft! is echter: deze beslissingen in vraag stellen is tot op het laatste moment mogelijk geweest. Men koos voor de harde hand. Rechters, deurwaarders en de gewapende arm.
Even recapituleren naar de eisen die Bernadette Blijft stelde aan WoninGent. Wat met het gegeven dat er nooit antwoord kwam op onze vraag voor een nieuwe onafhankelijke haalbaarheidsstudie waarbij het scenario van een blok per blok renovatie ook werkelijk onderzocht werd? Wat met onze kanttekeningen over de haalbaarheidsstudie die met haken en ogen aan elkaar hing? Bijvoorbeeld: wat met het gegeven dat er niemand van de aanwezige sociale huurders een onderzoeker over de vloer heeft gehad om de vochtigheid en leefbaarheid van de woningen op te meten? Dat het onderzoek gebaseerd bleek op enkele lukraak geplukte woningen? Wat met het feit dat een blok-per-blok renovatie ecologischer en goedkoper zou zijn geweest? Om maar te zwijgen over de menselijke en sociale kant van het verhaal? Wat met de erfgoedwaarde van de wijk? Wat met de betaalbaarheid voor sociale huurders? En: moet dergelijk democratisch debat niet iets zijn waar het stadsbestuur ons dankbaar moet voor zijn? Dat dergelijk debat gevoerd werd door activisten en sociale huurders die allemaal belastingen betalen? Want daar gaat het over. Dit is gemeenschapsgeld. Waarde lezer: le patron, c’est vous!
Maar kritische vragen stellen over waar belastingsgeld naartoe gaat lijkt niet iets wat burgers in dank wordt afgenomen. Kritisch burgerschap is schoon op papier, maar werkelijk aan ´burger´ politiek doen bekoop je met rechters, deurwaarders en in laatste instantie de gewapende arm. Althans, dat blijkt in de Bernadettestrijd.
Verschillende types krakers of toch gewoon een uitzettingsbeleid?
De les die activisten kunnen trekken uit de strijd in de Bernadettewijk is niet dat er verschillende types krakers zijn, zoals Marc Heughebaert betoogt in een artikel op vrt nws. De oorspronkelijke groep krakers (Bernadette Blijft!) zat in woningnood, net als de groep krakers die er recent woonde.
Dat er op het einde ook andere motivaties om te kraken en problematieken aanwezig waren zal niemand ontkennen. De oorspronkelijke krakers van Bernadette Blijft! hadden de strijd verder kunnen zetten door na de rechtzaak het proces verder te zetten en te solidariseren met nieuwe krakers en misschien, vrij waarschijnlijk, had dat tot een ander resultaat geleid… Jammer genoeg koos WoninGent er niet voor om in dialoog te gaan en een bezetting ter bede toe te laten (dat had perfect gekund) maar liet ze de wijk verkommeren om dan argumenten te meer te hebben om tot uitzetting over te gaan. Kraken is gebruik maken van je woonrecht én van leegstand.
Kraken is gebruik maken van je woonrecht én van leegstand
Wij, verworpenen, moeten ons niet laten verdelen door de gevestigde orde. Het middenveld bleef opvallend afwezig. Was het niet deels een doelpubliek (sommige roma-families woonden er, sans-papiers, daklozen, er was een drugsproblematiek,…) waar ook het middenveld aansluiting bij kon vinden? Hadden we niet samen kunnen strijden voor het behoud van een wijk waar ondertussen terug een 200-tal mensen hun onderdak in hadden gevonden? Zegt dit niet genoeg over de schrijnende onrechtvaardigheid en waar de prioriteiten van dit stadsbestuur liggen? En bij uitbreiding: het middenveld?
Men zal starten met de sloop zodra de uitzetting afgerond is. Om in vier jaar te starten met de bouw van sociale woningen. Wat met die tussentijd? Hadden in tussentijd sociale woningen geen dienst kunnen doen als tijdelijke woonst? Iedereen weet het antwoord. Je moet gewoon je nek uitsteken. Maar dat bleek opvallend moeilijk voor o zo velen. Men mag zoveel opbouwwerkers en subsidies vrijmaken, als concrete woningnood opgelost wordt door zoiets als kraken dan heb je weinig aan een opbouwwerker die achteraf komt vragen hoe het met je gaat als je op straat gezet bent.
Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral.
Embers is een schuilnaam.
Bibliografie
https://www.marxists.org/glossary/terms/s/o.htm
https://www.marxists.org/archive/marx/works/1845/theses/theses.htm
Warp & Weft. Psycho-emotional health, politics and experiences. Lisa Fannen (p.84 over epistemologische onrechtvaardigheid), 2021, Active Distribution:
https://fliphtml5.com/qsuwb/qczo