Boekrecensie -

Paul Verhaeghe: Houd afstand, raak me aan

In het essay: "Houd afstand, raak me aan" buigt Paul Verhaeghe, doctor in de klinische psychologie, psychoanalyticus en hoogleraar aan de universiteit van Gent, zich niet over een individuele patiënt maar analyseert hij de toestand van onze huidige samenleving. Langs de alomtegenwoordige coronapandemie daalt hij af naar onze leefwereld om het politiek-economisch beleid te onderzoeken.

maandag 3 augustus 2020 14:57
Spread the love

 

Het boek is opgedeeld volgens drie vragen (1.Wat kunnen we weten? 3.Wat mogen we hopen? 4.Wat moeten we doen?) van Imannuel Kant, waaraan de auteur nog een vierde vraag (2.Wat moeten we vrezen?) toevoegt.

 

Onze levenswijze

1. Voor Verhaeghe is het duidelijk dat de uitbraak van het coronavirus er kwam omwille van de door onze levenswijze geoogste milieuproblematiek. De uitbundigheid waarmee de mens de afgelopen decennia naar grondstoffen delfde en telkens de grenzen van het biologisch toelaatbare overschreed, zorgde voor een enorme schade aan het milieu en hypothekeert vandaag het menselijk leven.

De gevolgen van de onaantastbare gewaande economische tijdsgeest, lees de adoratie van economen en politici voor de groei(cijfers) en winstmaximalisatie, die sinds enkele decennia over de planeet rondwaart, vormt voor de auteur de ernstigste bedreiging voor het menselijk leven, niet covid-19. Toch zou de maatschappelijke stilstand die het virus ons oplegt, kunnen resulteren in handelingen om het veel dreigendere klimaatprobleem aan te pakken. Of niet?

Feodaal tijdperk

2. Verhaeghes grootste vrees is dat alles hetzelfde blijft en dus erger wordt. Voor hem betekent dit dat het antwoord op de economische crisis, die de coronapandemie met zich meebrengt, opnieuw nog meer groei zal heten. Zonder dat men de gevolgen ervan (meer vervuiling, verdere verarming, nog grotere kloof tussen arm en rijk, …) correct inschat, en dat de wereld langzaamaan verandert in een plaats waar een groeiend aantal totalitaire regimes het leven van de bevolking bepaalt[1].

Om u een beeld te geven van de angst van de auteur laten we hem zelf even aan het woord: “Wat ik vrees is een evolutie naar een nieuw feodaal tijdperk, met één procent ‘overlords’ die niet langer in een kasteel maar wel in ‘gated communities’ of op ‘private islands’ wonen. Die een deel van de negenennegentig procent inhuren voor de bediening van een grotendeels gerobotiseerde economie en een nog groter deel om als ‘warrior cops’ met behulp van ‘robodogs’ hun klassengenoten op afstand te houden.” (p.66-67)

Great Transformation 2.0

3. Betekent de auteur zijn vrees dat zijn boodschap pessimistisch kleurt? Nee, want waar hij zich ontegensprekelijk gefundeerde zorgen maakt over de huidige situatie, blijft hij optimistisch en hoopt hij op niets minder dan een Great Transformation 2.0. Hierbij wordt de economie opnieuw ten dienste van het goede leven van de samenlevingsleden gesteld.

Om dit te bereiken, grijpt Verhaeghe naar enkele progressieve instrumenten. Onder andere de herwaardering van het werk, een kortere werkweek (begeesterd door de commons-gedachte (lees: medebeslissingsrecht)) en het basisinkomen moeten ons helpen bij de maatschappelijke transformatie.

Bewust dat de huidige politici, aangestuurd door de financiële elite, deze bijsturing niet zullen lusten, hoopt hij eveneens op een andere overheid, ander leiderschap en niet te versmaden, andere burgers. Deze laatsten moeten daadkrachtiger via burgerparlementen het politieke beleid (mee)sturen en de particratie moet op de schop! Dames zoals Jacinda Ardern (Nieuw-Zeeland) en Katrin Jakobsdottir (Ijsland) belichamen het gewenste nieuwe leiderschap.

Juiste midden

4. Om de klimaat – en economische problematiek te counteren moeten, we volgens Verhaeghe onze geïnterioriseerde groei-obsessie inruilen voor duurzaamheid. Dit kan door het Aristotelesiaanse juiste midden op te zoeken. Ook op persoonlijk vlak betekent dit inbinden; minder vlees, minder vliegreizen, minder schoenen, …

Bovendien dienen de nieuwe burgers hun nek meer uit te steken en politieke medezeggenschap op te eisen. Want de rijken en machtigen van vandaag hebben er alle belang bij om de status quo te bewaren. Het onderwijs en de opvoeding vormen volgens de auteur de sleutelinstrumenten om een goede samenleving op te bouwen.

Houd afstand, raak me aan is een vlot geschreven en goed onderbouwd essay. Het schetst de contouren van mogelijke antwoorden op de huidige milieu- en politiek-economische problemen. Tegelijkertijd maakt het duidelijk dat de constructie van een rechtvaardigere maatschappij heel wat van de nieuwe burgers en leiders zal vergen.

 

‘Houd afstand, raak me aan’ verscheen bij uitgeverij De Bezige Bij, telt 136 bladzijden en kost 14,99 euro. Het e-book koopt u voor 6,99 euro.

 

Note:

[1] Voor de duidelijkheid, Nederland en België ziet de hoogleraar niet onmiddellijk in een totalitaire staat veranderen.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!