Het gaat om een dik boek met meer dan 500 pagina’s over de arbeidswetgeving. “Een juridische houvast in begrijpbare taal”, zo omschreef Stefaan Decock, algemeen secretaris van de LBC-NVK, de turf toen hij de auteurs in de bloemetjes zette. Dit boek is een handig hulpmiddel voor vakbondsvertegenwoordigers die hun leden en achterban juist willen informeren. Het gaat om een gezaghebbend werk, dat heel populair is bij menig arbeidsrechter en bij advocaten die zich specialiseren in arbeidsrecht. Op 22 september werd de nieuwe editie met enige luister voorgesteld bij de LBC-NVK in Antwerpen.
Het hoeft geen betoog dat ons arbeidsrecht onder druk staat. Werknemers krijgen de vraag om flexibeler te werken en hebben in sommige gevallen ook zelf wensen op dit vlak. Is een beschermende arbeidswet vandaag nog relevant? “Beschermend arbeidsrecht voor de economie van morgen”, luidde dan ook de ronkende titel van het panelgesprek in september. Een aantal deskundigen gaf een heldere analyse van het belang van de arbeidswet in de 21ste eeuw. Advocate en actrice Lien Van De Kelder leidde de avond in goede banen.
Onbeschermd werken betekent meer ongelijkheid
Alle panelleden stonden kritisch tegenover hyperflexibel werken. Econoom Glenn Rayp toonde in een glasheldere grafiek hoe flexibel en onbeschermd werken ongelijkheid in de hand werkt. Rayp doceert aan de Universiteit van Gent en is gespecialiseerd in internationale handel en inkomensongelijkheid. Het valt op dat er geen beschermend arbeidsrecht bestaat in landen met weinig of geen vakbonden. Een sterke vakbond die de werknemers organiseert en collectief onderhandelt, zorg ervoor dat de lonen beter de stijgende productiviteit volgen.
Stan De Spiegelaere, onderzoeker bij het ‘European Trade Union Institute’, breekt eveneens een lans voor beschermend arbeidsrecht: “Flexibel en onbeschermd werken is concurreren op basis van arbeidsvoorwaarden. Delhaize concurreert op basis van service en kwaliteit, Aldi op basis van arbeidsvoorwaarden. Willen wij in België een Delhaize of een Aldi zijn?”
Ook Jan Buelens, advocaat bij Progress Lawyers Network, is voorstander van een stevig beschermend arbeidsrecht in de 21ste eeuw. Hij merkt wel op dat tegenwoordig minder werknemers in aanraking komen met de vakbond. Bij Uber worden werknemers opgeroepen met een ‘app’. Ze werken individueel en hebben geen formeel werknemersstatuut. Hetzelfde geldt voor een groeiende groep vrijwillige en onvrijwillige freelancers. Ook zij moeten kunnen genieten van een beschermend arbeidsrecht, een belangrijke uitdaging voor vakbonden in de komende jaren.
IJskoffie: uitgevonden door een gelukkige werknemer
Op de vraag of werkgevers iets te winnen hebben bij een beschermend arbeidsrecht was het antwoord eensluidend. “Een beschermde werknemer is een gelukkige werknemer, en gelukkige werknemers zijn productiever”, verklaart Rayp. Onderzoeker Stan De Spiegelaere laat zich inspireren door ijskoffie: “Bij Starbucks in Californië stelde een werknemer vast dat mensen er geen koffie drinken omdat het veel te warm is. Hij vond de ‘frapuccino’ uit, ijskoffie. Innovatief personeel krijgt een bedrijf pas wanneer de werknemers werkzekerheid hebben en zich goed voelen in dat bedrijf. Als werkgever heb je veel te winnen bij een beschermend arbeidsrecht.”
Advocaat en docent Buelens gaat een stapje verder en wijst op het bredere plaatje: “Ons arbeidsrecht bestaat binnen een economisch model dat erop gericht is winst te maken. Als je ons arbeidsrecht gaat afmeten aan wat ondernemers erbij kunnen winnen, zullen de werknemers en het arbeidsrecht uiteindelijk de verliezer zijn.”
Buelens illustreert zijn visie met een verwijzing naar TTIP, het omstreden handelsakkoord dat Europa en de VS willen afsluiten. “Als het in zijn huidige vorm passeert, krijgen multinationals een internationale rechtbank op hun maat. Zo zouden ze bijvoorbeeld België kunnen aanklagen omdat we bepaalde regels invoeren die werknemers beschermen maar werkgevers geld kosten. Dat zou natuurlijk een enorme druk zetten op alle bestaande en toekomstige beschermende arbeidsregels.”
Is de flexi-job een job?
“Is flexibiliteit altijd slecht? Waarom geen flexibiliteit op maat van werknemers?”, vroeg Lien Van De Kelder. Geen van de panelleden was resoluut tegen. Onderzoeker Stan De Spiegelaere maakt wel een onderscheid tussen hoog- en laaggeschoolden. De eersten zijn vaak vragende partij voor een flexibele werkweek op maat, de laatsten niet. Laaggeschoolden blijken vaak de slachtoffers van meer flexibiliteit.
Dat hooggeschoolden een erg variabele werkweek wensen, geldt zeker niet algemeen, merkte Buelens op. Vaak voelen ook zij de nadelen na een aantal jaren werken in een flexibel regime. De drie panelleden waren het erover eens dat een flexibele arbeidsmarkt geen politieke prioriteit kan zijn in tijden van hoge werkloosheid en crisis. Een ‘soepele’ arbeidsmarkt heeft nog nooit meer mensen aan het werk gezet. “Een flexi-job is uiteindelijk ook maar een klein contractje toegevoegd aan een vier vijfde overeenkomst, geen echte bijkomende arbeidsplaats”, aldus Jan Buelens.
Volgens advocaat Buelens mag het voor vakbonden géén prioriteit zijn om te onderhandelen over individuele flexibiliteit voor werknemers. “De regering-Michel zet collectieve arbeidsovereenkomsten onder druk, en dat kan snel gaan. In het Verenigd Koninkrijk zagen we in de voorbije tientallen jaren dat het aantal werknemers, beschermd door cao’s, kelderde van 82 naar 20 procent. Met alle negatieve gevolgen van dien voor de loon- en arbeidsvoorwaarden.
Historisch gezien kregen onze individuele rechten pas body toen ze collectief werden afgedwongen. Het belang van vakbonden mag daarbij niet worden onderschat. We moeten ervoor zorgen dat we in de toekomst nog rechten collectief kunnen afdwingen.”
“En wat nu?”, vroeg Lien Van De Kelder. “Een tegengewicht voor deze regering zijn. Anders zal het arbeidsrecht zoals we dit kennen iets van het verleden worden”, klonk het niet mis te verstane antwoord van professor Glenn Rayp. Alle panelleden waren het eens over het nut van een vakbond op de werkvloer, aan de deuren van de Wetstraat en nabij de Europese instellingen. Van De Kelder concludeerde dan ook in sappig Antwerps: “Collectief komt ge beter aan uw gerief!”
Wouter Parmentier
Dit verhaal verscheen in het vakbondsblad Ons Recht van november 2016. Ons Recht is het ledenblad van de vakbond LBC-NVK, onderdeel van het ACV. Ontdek meer over de LBC-NVK op www.lbc-nvk.be en via www.facebook.com/vakbondlbcnvk