????? ???? ???????? – de
eerste keer links – zo luidde het zondagavond in Athene. Met 26,58 procent van de
stemmen achter zich, een voorsprong van 3,87 procent op de regerende partij Nea
Dimokratia heeft SYRIZA een historische overwinning behaald. Bij de vorige
Europarlementsverkiezingen stond de teller nog op 4,70 procent.
Stabiliteit versus
chaos
De strijd voor de stembusslag was bitsig.
Kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie en voorzitter van SYRIZA, Alexis
Tsipras, had verklaard dat de Europarlementsverkiezingen een test zouden worden
voor premier Samaras en het besparingsbeleid dat hij volgt. Hij voegde eraan toe dat hij nationale parlementsverkiezingen zou eisen als zijn partij als
winnaar uit de bus kwam.
Het regerende Nea Dimokratia reageerde met een campagne
waarin Europa niet aan bod kwam, maar waarin premier Samaras fungeerde als de
man die Griekenland uit de crisis had getrokken en die er persoonlijk voor zou
zorgen dat “anderen” het land niet opnieuw decennia terug in de tijd zouden
sleuren.
De partij ging zo ver om de privételevisiezenders die in
handen zijn van rijke Griekse oligarchen (reders en aannemers) in te schakelen
om de boodschap over te brengen. Zaterdagavond,
op de vooravond van de verkiezingen, luidde het op het journaal van de zender ANT1
dat kiezers dienden op te passen. Een ondoordachte stem (tegen de
regering) zou namelijk jaren van hard werk op één nacht ongedaan kunnen maken.
Ook stemmen buiten Griekenland leken mee te werken aan een campagne om premier
Samaras te steunen.
Twee dagen voor de verkiezingen liet Wolfgang Schäuble
weten dat er een Grieks politicus was die in 2012 met het idee van de Grexit
speelde. Zijn naam: Alexis Tsipras, die door de Duitse media als één van de
gevaarlijkste mensen was gebrandmerkt. Dezelfde dag besloot het ratingbureau
Fitch om de kredietwaardigheid van Griekenland te verhogen naar B, met een
stabiel vooruitzicht. Maar wel met dien verstande dat een onbetrouwbaar
kiespubliek die stabiliteit niet in het gedrang zou brengen.
Geen legitimiteit
meer
Het mocht niet baten. SYRIZA haalde het, en Nea Dimokratia
moest een verlies incasseren van 9 procent in vergelijking met de
Parlementsverkiezingen van 2009. Alexis Tsipras stapte maandag naar de Griekse
president om nationale parlementsverkiezingen te vragen omdat de huidige
regering geen legitimiteit meer heeft op basis van de verkiezingsresultaten.
Vice-premier Venizelos haastte zich om Tsipras ervan te
beschuldigen dat hij het parlementaire systeem vervalste met zijn vraag, die
bovendien ook nog eens ongrondwettelijk was. Hij scheen vergeten te zijn dat
hij net hetzelfde had gevraagd in 2009 toen zijn partij PASOK het veel beter
had gedaan in de toenmalige Europarlementsverkiezingen, dan het regerende Nea
Dimokratia. Zijn eigen partij staat trouwens 29 procent lager dan vijf jaar geleden.
De Griekse regering ligt echter nog niet in de touwen :
de beide partijen die er deel van uitmaken, haalden samen 30,73 procent, wat een
meerderheid is. En dat getal wordt aangehaald om te bewijzen dat er geen nood
is om de Grieken opnieuw naar de stembus te laten gaan. Coalitiepartner PASOK
kwam niet op onder eigen naam, maar was onderdeel van een coalitie die zichzelf
Elia, ofwel Olijfboom, noemt, en die de Griekse socialisten verenigde met een
aantal onafhankelijke kandidaten (voornamelijk parlementsleden die uit PASOK
waren gegooid nadat ze tegen de talrijke besparingsmaatregelen hadden gestemd).
Elia deed het beter dan voorzien, wat zoveel betekent als dat de schade
beperkt bleef.
Zenuwachtigheid
Toch is er sprake van zenuwachtigheid in de Griekse
regering. Er wordt in de media melding gemaakt van een regeringsherschikking.
En beide coalitiepartners zijn van plan om te praten over een aanpassing van de
kieswet. Die geeft op dit moment een bonus van vijftig zetels in het parlement aan
de winnaar van de verkiezingen. SYRIZA heeft dit systeem al jaren aangeklaagd
en ijvert voor een systeem van analogie, iets waar dus nu zal worden over
gepraat.
Dat lijkt te wijzen op het feit dat de coalitiepartners voelen dat het
niet onmogelijk is dat SYRIZA mogelijke parlementsverkiezingen kan winnen. Maar
bij dergelijke verkiezingen ziet het er niet naar uit dat de partij een
absolute meerderheid kan behalen. De score in de Europarlementsverkiezingen
ligt namelijk ongeveer even hoog als in de parlementsverkiezingen van 2012, wat
sommigen doet geloven dat SYRIZA op zijn hoogtepunt zit. Gezien het feit dat
het besparingsbeleid zo onpopulair is, zou je verwachten dat een
oppositiepartij veel meer zou moeten halen, zo luidt de redenering.
Zowel PASOK als Nea Dimokratia zijn deze week ook aan het
kijken of ze hun basis kunnen verbreden. PASOK heeft al een aantal
parlementsleden die de voorbije jaren uit de partij zijn gezet, weer aan de
borst gedrukt. In het Europese Parlement zal To Potami (De Rivier), een nieuwe
partij die nog geen politiek programma heeft en bestaat uit mensen die geen
politieke carrière hebben gemaakt, in dezelfde fractie als PASOK zitten. To
Potami haalde 6 procent. Voormalig coalitiepartner DIMAR (Democratisch Links) werd in
de Europarlementsverkiezingen afgestraft. De partij haalde 1,2 procent en voorzitter
Fotis Kouvelis is opgestapt. De rest van de partij zal wellicht ook onderdak
vinden bij PASOK.
Nea Dimokratia kijkt verder naar rechts en lonkt naar
LA.O.S. Deze extreem rechtse partij heeft nog deel uitgemaakt van de regering
onder technocraat Papadimos en verloor nadien de meeste van haar
parlementsleden aan Nea Dimokratia. Die bepalen nu mee het beleid en sommigen
houden belangrijke ministerposten in het kabinet van premier Samaras. Het
opnemen van LA.O.S. zou de bezegeling zijn van het feit dat diezelfde Samaras
wekl heel erg ver naar rechts is getrokken, wat kan verklaren dat de
traditionele kiezers van de partij hebben afgehaakt.
Ondertussen schijnt voormalig premier Papandreou, die nog
steeds deel uitmaakt van de parlementaire groep van PASOK, zo een beetje zijn
eigen koers te varen. In een interview met Deutsche Welle gaf hij te kennen dat
hij zijn schouders wil zetten onder een grote centrum-linkse samenwerking waar
ook SYRIZA deel van zou kunnen uitmaken.
Generaals op rust
naar Europees Parlement
Dit mogen allemaal wel ontwikkelingen zijn die de Griekse
politiek de komende tijd kunnen sturen, maar ze kunnen de aandacht niet
afleiden van het feit dat Gouden Dageraad in de Europarlementsverkiezingen meer
dan 9 procent van de stemmen wist te halen. In 2009 haalde partij niet eens de
kiesdrempel in die verkiezingen. En ondanks het feit dat leden van de partij
bloed aan hun handen hebben, dat hun partijleider en nog een aantal andere
parlementsleden van de partij in de gevangenis zitten, en dat er een
gerechtelijk onderzoek tegen hen is gestart om na te gaan of het inderdaad om
een criminele organisatie gaat, haalt Gouden Dageraad in deze verkiezingen even
veel stemmen (iets meer dan 450.000) als in de Griekse parlementsverkiezingen
van 2012. Ook in de gemeenteraadsverkiezingen scoorde de partij goed.
Tot nu toe had Gouden Dageraad enkel afgevaardigden in het Griekse
parlement. Ondertussen zit de partij in de gemeenteraden van zowat alle
Griekse steden en is ze ook nog eens goed voor drie europarlementsleden. En die
zijn niet de eerste de besten: het is niet duidelijk of men in Brussel en
Straatsburg beseft dat twee van de drie parlementsleden generaals op rust zijn
van het Griekse leger. Het gaat om Luitenant-Generaal op rust Eleftherios
Synadinos, voormalig bevelhebber van de speciale Griekse troepeneenheden. De andere figuur heet Georgios Epitideios.
Die was stafofficier bij SHAPE (Supreme Headquarters Allied Powers
Europe), het centrale commandocentrum van de NAVO; bij IMS (Navo’s
Internationale Militaire Staf), en hij was ook nog eens de directeur van het
department van crisinterventie en lopen operatie van EUMS
(European Union Military Staff).
Of Gouden Dageraad zal samenwerken met de andere extreem rechtse
afgevaardigden in het Europese Parlement, moet nog afgewacht worden. De
grootste fractie, die van Marine Le Pen, heeft beweerd dat ze niet met de
Grieken in zee wil gaan.
En de andere kandidaten
Samen met de voormalige
militairen stuurt SYRIZA onder andere Manolis Glezos en
Konstantina Kouneva naar het Europarlement. Glezos wordt 92. In mei 1941 haalde hij samen met een
vriend de Nazivlag met de swastika van de Akropolis. Hij werd door de
Duitse bezetters zwaar gemarteld. Kuneva is
een Bulgaarse vrouw die vakbondsleidster was van de schoonmaaksters. In
december 2008 raakte ze zwaar gewond nadat een man midden in de nacht op
straat, toen ze terugkwam van haar werk, haar aanviel en zwavelzuur in haar
gezicht gooide, en haar dwong om een deel van het vergif te drinken. Sindsdien
is Kouneva blind aan een oog, en kan ze nauwelijks nog zien uit het andere.
Haar stembanden en slokdarm zijn zwaar verbrand. De aanval werd in verband
gebracht met haar vakbondsactiviteiten en volgde op een reeks van aanvaringen
die de vrouw had met haar werkgevers.
Elia (PASOK onder een andere naam) stuurt de
polticus die verantwoordelijk was voor de sluiting van de openbare omroep ERT.
En Nea Dimokratia stuurt onder meer twee journalisten die jarenlang gewerkt
hebben voor bevriende zenders en kranten.
De andere partijen sturen minder bekende
figuren, maar niemand die echt politiek gewicht van enige betekenis in de
schaal zal kunnen werpen.
En het besparingsbeleid in Griekenland? Dat gaat
gewoon verder, hoewel de Griekse Raad van State een uitspraak heeft gedaan
tegen de privatisering van de Atheens watermaatschappij. Ondertussen heeft de
regering 110 stukken land, waaronder heel wat mooie stranden (waarvan er één op
de Natura 2000 lijst staat) in het portfolio van het privatiseringsfonds
gestopt. Sinds 28 mei is de toegang tot een strand in de streek Messinia
afgesloten voor het publiek. En dat soort acties zal het verzet tegen het
gevoerde beleid alleen maar aanwakkeren.