Misschien heeft het met de kerstdagen te maken, of misschien wordt de heisa rond Johnny Thijs me gewoon teveel, maar ik ben het stilaan moe om dingen te moeten lezen in de krant die proberen recht te praten wat fundamenteel krom is, of naar betogen te moeten luisteren die bol staan van de “zwarte gaten” of korte termijndenken.
Ik ben het bijvoorbeeld zat om op 6 pagina’s coverage & zogenaamde “analyse” over het vertrek van Thijs getrakteerd te worden – waarbij redacteurs er eens te meer in slagen om aan de mening van ‘captains of industry’ een veelvoud van de ruimte toe te kennen dan aan die van de ‘man of vrouw in de straat’, wiens mening er blijkbaar veel minder toe doet, terwijl in de reactie van pakweg Harry Rogge in DS vandaag veel meer waarheid/wijsheid staat dan in alle gespin en ideologisch gebeunhazel, vermomd als ‘de wetten van de markt’, van baron Buysse & andere Karel Vincks samen.
Het bericht over Amazon’s weinig stichtende “kerstmanoeuvre” in een vestiging in Duitsland is dan weer welgeteld één artikel waard in de ochtendkrant, en, toegegeven, een commentaarstuk van Bart Brinckman. Te belangrijk om te negeren, maar meer dan wat voorzichtige kritiek formuleren op ons economische systeem ligt toch blijkbaar moeilijk in een mainstreamkrant. Terwijl zowat elk akkefietje (want dat is het vertrek van Thijs toch uiteindelijk, een individu dat zich niet langer kan vinden in de behandeling van zijn werkgever, terecht of onterecht) terzelfdertijd opgeklopt kan worden tot enorme proporties, als de zogenaamde ‘wetten van de media’ dat vereisen. De ombudsman van DS zal er ongetwijfeld wel weer een doorwrochte analyse over schrijven, als hij terug is uit vakantie, waarom de zaak Thijs veel méér is dan de waan van dag, en een diepere trend reflecteert. En hij zal zelfs niet helemaal ongelijk hebben in dit geval.
Terzijde, ik ben het ook meer dan moe om te moeten lezen dat wie vragen durft stellen bij de zaak-Thijs onmiddellijk bedacht wordt met termen als afgunst, populisme, en dergelijke meer. Om in de kerstsfeer te blijven, dan was Jezus ook een populist van het ergste soort. Dat heeft de nieuwe paus goed begrepen.
Ik ben het ook beu dat het op de pagina’s die er toe doen in een krant aldoor gaat om “meerwaarde” gecreëerd voor de overheid (waarmee de journalisten uiteraard geld bedoelen, in dit geval, 800 miljoen Euro door Thijs bij Bpost), of meerwaarde gecreëerd voor aandeelhouders (zie Carlos Brito), waarna we die lieden blijkbaar met zijn allen op het neoliberale schild moeten hijsen (dat heeft iets jaren ’30-achtigs, vindt een vriend van me, en hij heeft overschot van gelijk), en geen vragen mogen stellen over de vergoeding die ze daarvoor krijgen, ook al is die al lang de waanzin voorbij. Geldt niet alleen voor het bedrijfsleven, uiteraard, Gareth Bale en co kunnen er ook wat van.
Terwijl het zo weinig gaat om de zaken die er echt toe doen in het leven. Zoals, hoe probeer je kinderen op te voeden, in een samenleving die de jongste decennia veel meer neoliberale en commerciële druk op hen uitoefent dan hen aanleert om die andere aspecten van menszijn te koesteren, zoals empathie voor wie het minder goed heeft, verbinden en zorgen voor elkaar. Mocht Bond Zonder Naam nu nog moeten beginnen, ze werden weggelachen. Vandaag las ik dat trendwatcher Fons Van Dyck vindt dat de Music For Life actie van Studio Brussel dit jaar ‘miljoenen heeft laten liggen’ wegens te weinig focus, en dat het tijd wordt dat de VRT zich beraadt, “anders doet de concurrentie het wel”. Neoliberaal denken, toegepast op solidariteit. Sterk bezig, Fons.
Velen vinden dat Paul Verhaeghe overdrijft, sommigen schuwen zelfs het woord ‘charlatan’ niet op Twitter, maar ik merk in mijn omgeving dat nogal wat mensen zich meer dan een beetje herkennen in zijn pessimistische analyse. Zelf vind ik het opvoeden van een kind bijvoorbeeld vechten tegen de bierkaai, bij momenten. Het is een constante reality check, en eentje die me hardhandig met de neus op de realiteit duwt. Je probeert zo’n kind te wapenen zodat het niet de slaaf wordt van kapitalisme, en denkt dat consumeren de zin van het bestaan is, maar je faalt vaker wel dan niet. Je moet echt sterk zijn om kinderen op te voeden in deze tijd, en ik vrees stilaan dat ik niet uit het goede hout gesneden ben.
Ik ben het ook grondig beu om beleidsmakers overal ter wereld (met die in de ontwikkelde landen op kop) en economen (zoals J Van Overtveldt in een interview met DS van een paar weken geleden), struisvogelgewijs, te zien blijven hameren op het creëren van groei in een wereld die eindig is, of het verzekeren van ‘financiële stabiliteit’ ten koste van zowat alles wat Europa menselijk maakte. Ik begrijp dat velen denken volgens de frames waarmee ze zijn opgeleid, en hun mening is overigens, net als die van mij, vaak ingegeven door opgroeiende kinderen voor wier toekomst (en die van hun generatie) ze vrezen (zie JVO). Waarvoor alle respect. Maar de schema’s waarmee ze pleiten voor zogenaamd ‘economisch herstel’ zijn niet alleen vaak harteloos, ze zullen – als iedereen die copieert – uiteindelijk ook de planeet vernietigen. Kunnen hun kinderen en kleinkinderen toch ook niet echt gelukkig mee zijn, me dunkt.
Ik kan er ook niet bij dat, verblind door de schema’s waarin hij denkt, J Van Overtveldt in dergelijk interview het volgende uitkraamt over waarom mensen blijven sparen in deze tijden (in een paragraaf waarin hij kritiek uit op mensen als De Grauwe en Krugman): “De mensen zijn echt niet dom. Als de overheid de economie vandaag zwaar stimuleert en zware begrotingstekorten opbouwt, zoals zij willen, zijn er heel wat gezinnen en bedrijven die terecht denken: op een bepaald moment zullen wij de rekening gepresenteerd krijgen. En dus bereidt men zich daar op voor. Het is toch alleen dat mechanisme dat kan verklaren dat mensen, hoewel de rente haast gelijk is aan nul, tóch steeds meer sparen?” Terwijl hij de voor de hand liggende conclusie niet trekt, zelfs als ik uitga van een logica die de mijne niet is (en die tot nader order overigens ook die van De Grauwe en Krugman is, helaas), nl. dat mensen terug met zijn allen moeten consumeren om de economie terug aan de praat te krijgen: zou het niet kunnen dat mensen in onze contreien sparen, omdat ze niet echt betrouwen dat het met die euro uiteindelijk goed gaat aflopen, terwijl JVO nota bene zelf in zowat elk artikel van de jongste jaren waarschuwde voor een mogelijk eind van de euro ? Ik hoor zelfs bij potentiële N-VA kiezers dat ze de geruststellende woorden van Van Rompuy en Barroso over de euro weinig overtuigend vinden… Dat een man met een phd in de economie dat niet vermeldt in zo’n interview, daar is mijn verstand te klein voor. Ook al is het allicht rationeler om, als je vreest voor het voortbestaan van de euro, net te gaan diversifiëren, en o.m. in goud en andere deviezen te beleggen, de meeste mensen doen dat niet. We zijn nu eenmaal niet allemaal zo rationeel als JVO of Lorin Parys, en sowieso kost het moeite om oude gewoontes te veranderen.
De kranten staan dus tegenwoordig bol van een discours gekenmerkt door zwarte gaten, korte termijndenken, en artikels die bij momenten zelfs ronduit recht proberen te praten wat gewoon krom is. Misschien is dat van alle tijden, maar ik heb toch de indruk dat het anno 2013 erger is dan ooit. Willy De Wit van de denktank WorkforAll moet zowat de ongekroonde koning in het genre zijn, maar hij is slechts de karikatuurversie van wat andere, meer gereputeerde commentatoren, neer durven te schrijven.
Ik vermoed dat ik niet alleen sta met dit aanvoelen, en het wijst allicht op het einde van een tijdperk. De schema’s en denkpatronen die we vroeger hanteerden, zoals ‘de koek moet eerst groter worden voor je ‘m kunt verdelen’, doen het duidelijk niet meer. Veel journalisten begrijpen dat ongetwijfeld ook, allicht is het daarom dat ze hun echte mening vaak voorbehouden voor een ironische of zelfs ronduit sarcastische column.
Maar het is maar als we zonder ironie en cynisme kunnen schrijven over thema’s die er toe doen, dat de wereld echt ten goede zal veranderen, vrees ik.
