Om rijk te blijven, moeten we de ratingbureaus de deur wijzen

Er gaat zelden nog een dag voorbij zonder dat iemand waarschuwt dat we hard moeten inleveren op onze welvaart vóór Standard & Poor’s of een ander ratingbureau oordeelt dat wij Belgen – zoals de Grieken, Portugezen, Spanjaarden of Italianen – onze schulden duurder zullen moeten betalen.

Anderen zuchten de hele tijd dat het toch niet kan dat zulke onverkozen én onbekwame beoordelaars zoveel macht hebben, zelfs de macht om volledige samenlevingen bijna tot de bedelstaf te veroordelen.

Of ze klagen over het misbruik dat van hun mogelijke strengere oordeel wordt gemaakt om allerlei maatregelen te bepleiten of te forceren die er telkens op neerkomen dat de welvaart ongelijker wordt verdeeld, altijd maar in het nadeel van gewone mensen met gewone inkomens.
Zij zouden hun index – en dus de welvaartsvastheid van hun inkomen – moeten afstaan, of pensioenrechten inleveren, of de belastingen ophoesten om bodemloze bancaire putten te vullen, of de publieke dienstverlening zien inkrimpen… terwijl er geen remmen zijn op de hoogste inkomens, geen wil is om kapitaal fair te belasten, geen ambitie om grote bedrijven om een redelijke fiscale bijdrage te vragen, zelfs niet om de verschuldigde belastingen van vele bedrijven ook effectief te innen.

Hoe afraken van de chantage van Standard & Poor’s?

Meest merkwaardig van alles is wel dat er niemand vertelt hoe we af kunnen geraken van de chantage van de ratingbureaus. Want wij Belgen kunnen wel degelijk foert zeggen tegen Fitch, Moody’s en Standard & Poor’s. Wij kunnen dat, en als we rijke Belgen willen blijven, moeten we dat ook doen: foert zeggen.

Hoe kan dat dan, concreet?

Wel, wij Belgen hebben zowat de grootste spaarquote. Wij zijn met andere woorden ongeveer de grootste spaarders ter wereld. Wij sparen zoveel dat we zelfs onze – inderdaad – te grote schuld toch helemaal zelf zouden kunnen financieren.

Dus hoeven we helemaal geen beroep te doen op de internationale kapitaalmarkten, nog voor geen halve euro… en als we zo tewerk zouden gaan, dan mogen die kredietbeoordelaars nog zo hard roepen, veroordelen en dreigen als ze willen, we zijn er gewoon immuun voor. Want we financieren in dat geval volledig zelf uit onze eigen grote spaarpotten de schulden van het volledige land. We kunnen met andere woorden – binnen de Belgische huishouding – ons eigen geld lenen.

Een huizenhoge gemiste kans om ons immuun te maken voor ratings

De financiële crisis van 2008 was twee dingen tegelijk.

Ten eerste heeft het ons ontzettend veel geld gekost om onze drie systeembanken – Fortis, Dexia en KBC – te redden. Dat vele geld samen met de economische terugval die is veroorzaakt door de financiële crisis, is er trouwens de oorzaak van dat de Belgische schuldenlast opnieuw de hoogte inschoot in verhouding tot ons gezamenlijke nationaal inkomen.

Ten tweede was die crisis een schitterende kans of opportuniteit – zo heet dat tegenwoordig – om deze systeembanken opnieuw in veilige handen te krijgen, namelijk in onze handen, de handen van de samenleving, in de vorm van overheidsbanken en coöperatieve banken.
Dat zou ons trouwens op dat ogenblik, door de stommiteiten van de privébankiers zelf, ontzettend weinig geld hebben gekost. En meteen hadden we collectief de instrumenten om de financiële crisis te lijf te gaan op een efficiënte wijze, om te investeren in een ecologisch en sociaal verantwoorde economie…

en vooral dus om de spaarquote van ons land in onze eigen grote spaarbanken te beheren; en dat spaargeld deels aan te wenden om onze collectieve schuldenlast  – van de gezamenlijke overheden van dit land – zelf te financieren.

In dat geval zouden we geen enkele boodschap meer hebben aan eventuele onheilsberichten van die pottenkijkers van de ratingbureaus, die kunnen ons niet raken.

Soit, voorlopig hebben we die performante overheidsspaarbanken en grote coöperatieve spaarbanken nog niet – dat komt misschien wel na de volgende financiële crisis.
Maar moeilijker gaat ook, er zijn wel meer manieren om ons vele spaargeld in te zetten voor onze eigen behoeften en vooral niet meer te lenen op buitenlandse kapitaalmarkten.

Let op, geen vrijbrief voor te veel schulden

De luxe van een hoge spaarquote en de kans die zoiets biedt om als samenleving de nodige investeringen en onvoorziene kosten te financieren, is echter geen vrijbrief om al te veel schulden te maken.

Het blijft natuurlijk waar dat we iets moeten doen aan onze schuldenlast. Die is opnieuw groter dan honderd procent van ons nationaal inkomen, en dat is toch wel te hoog.

Het zou echter veel helpen indien de politieke kasten in dit land de publieke dienstverlening op een hoger peil zouden brengen; indien ze dus de fiscale inkomsten van dit land veel efficiënter zouden gebruiken zodat bijvoorbeeld justitie of de fiscus – om het daar bij te laten – die naam echt waardig zijn, dat Belgen zoals in elk behoorlijk functionerend land kunnen rekenen op een rechtspleging die geen jaren uitblijft (of door verjaring zelfs helemaal wegblijft) en op een fiscus die er min of meer in slaagt om iedereen zijn of haar faire bijdrage aan de inkomsten van de samenleving te laten betalen.

In dat geval kopen we dus met hetzelfde belastinggeld – of zelfs met minder – veel betere dienstverlening… en hoeven we daarvoor zeker geen extra schulden te maken.

Kiezen voor zelffinanciering, een juiste keuze, zeker ook in een globaliserende wereld

Sommigen menen te moeten opmerken: “Maar in een één wordend Europa midden een voortrazende globalisering moet je al deze problemen toch niet oplossen op het nationale niveau?”

Wel, toch is dat nodig, om meer dan één belangrijke reden.

Want wie is er zeker dat Europa ons hier goed dient? De euro staat onder druk, het financieel beleid heeft nog altijd geen ernstige lessen getrokken uit de crisis – laat staan die lessen omgezet in strikte regels voor banken en financiële markten- en van een sociale politiek is geen sprake, evenmin van een sturend economisch beleid dat duurzame welvaartsproductie en -verdeling nastreeft… In zulke omgeving hebben samenlevingen en hun verantwoordelijke politici – naast aan te dringen op een ernstig Europees sociaal, economisch en ecologisch beleid – ook de plicht hun lot in eigen handen te nemen.

En waar zou het globale bestuur dan wel zijn op al die terreinen? Juist ja, dat staat quasi nergens. Je kunt er dus evenmin op vertrouwen, nog minder dan op Europa, voor bescherming tegen onverantwoorde grillen en grollen van financiële markten en ratingbureaus.

Er is nog een belangrijke derde reden. Zelfs wanneer we morgen een goed Europees en mondiaal bestuur zouden kennen, dan nog is het de verantwoordelijkheid van elke samenleving om haar toekomst zelf in handen te nemen.

De zin van schulden

Want wat zouden schulden moeten zijn? In de eerste plaats zijn die het resultaat van verstandige investeringen die een goede samenleving mogelijk maken, investeringen in een ecologische ombouw van onze al te olieafhankelijke economie, in sociale woningbouw, in publiek transport, in elektronische snelwegen voor iedereen, noem maar op. Al die zaken zal niemand in onze plaats doen, vergeet dat maar. Al die goede zaken kun je financieren van ons gezamenlijke spaargeld, in ruil voor een faire vergoeding. Wat Fich of Standard & Poor’s daarvan mogen denken, dat doet er zelfs niet toe.

Zeg foert tegen Fitch

Elke samenleving die foert wil zeggen tegen Fitch, zal dus moeten weten – en het meestal opnieuw leren want we zijn het in de voorbije decennia gaandeweg vergeten – hoe ze zelf, op eigen kracht en met eigen financiële middelen, een welvaartsmachine bouwt en laat draaien die voortdurend in staat is om alle burgers goed te laten leven.

Dirk Barrez is auteur van ‘Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving‘