Hedgefondsmanager John Paulson gokte in 2007 op de ineenstorting van de Amerikaanse huizenmarkt en verdiende zo 15 miljard dollar voor zijn aandeelhouders. Hij trok zich dus niets aan van de ratingbureaus à la Standard and Poor’s die tot vlak voor de crisis AAA-ratings gaven aan de rommelkredieten.
U ziet het, ook als de beurzen een diepe duik nemen, kan u als speculant schatrijk worden. Dat vraagt wel stalen zenuwen. Vergeet dus de goedehuisvaderaandelen. Laat de aandelen van producenten van consumptiegoederen links liggen.
Aandelen stijgen als de verwachte waarde stijgt. Maar de economische groei valt stil en het is niet meteen duidelijk hoe die groei terug aangezwengeld kan worden. Sinds de jaren ’80 groeien de lonen onvoldoende om de consumptie op peil te houden.
Alleen de rijksten werden rijker
In de VS bijvoorbeeld steeg het inkomen tussen 1979 en 2004 wel met 27 procent, maar een derde van de groei ging naar de 1 procent topverdieners. De laagste 60 procent verdient nu zelfs iets minder dan in 1979. Alleen de 5 procent grootverdieners profiteerden van de groei. Zij zagen hun inkomen met 50 procent stijgen. Door die groeiende ongelijkheid hebben de 0,1 procent rijksten nu een inkomen vóór belastingen dat groter is dan het inkomen van de 120 miljoen armste Amerikanen.
Dankzij belastingvoordelen gaan de rijksten er nog meer op vooruit. Mochten de 25 machtigste hedgefondsmanagers evenveel belastingen betalen als hun secretaresses dan zou dat de Amerikaanse overheid jaarlijks 4 miljard dollar opleveren. Gemiddeld krijgen die managers dus een jaarlijks belastingcadeau van 160 miljoen dollar.
Verdeel die miljoenen over gewone gezinnen en die rennen meteen naar de winkel. Maar aan de consumptiedrift van miljardairs zijn er grenzen. Paris Hilton kan elke dag een bad pakken in champagne, maar geen twee keer per dag.
Je kan dat wel een tijdje maskeren door mensen op krediet te laten kopen, maar ook daar komt ooit een einde aan, zoals de kredietcrisis van 2007 liet zien.
Het Duitse model
Het ziet er niet naar uit dat er snel een koerswijziging komt. Integendeel, binnen de Europese Unie wil men het zogenaamde Duitse model opdringen aan alle lidstaten. Dat betekent overal loonmatiging en de inperking van werkloosheidsuitkeringen. Tussen 2005 en 2009 kwamen er in Duitsland 2,6 miljoen armen bij. De lage lonensector telt ondertussen al 6,5 miljoen werknemers. Zij werken hard voor nettolonen tussen 4 en 6 euro per uur.
Dat leidt niet meteen tot de creatie van een stabiele interne markt. Duitsland kan dat alleen volhouden door massaal uit te voeren naar de andere landen in Europa. Maar dat lukt niet langer als Merkel en Sarkozy overal in Europa de lonen matigen.
In de VS zie je hetzelfde verhaal. Het resultaat is dat bedrijven niet meer investeren. Zij zijn al enkele jaren in staking. Amerikaanse bedrijven zitten op een berg cash van 1900 miljard dollar.
Vergeet dus die langdurige beurshausse. Voortaan zijn er enkel nog luchtbellen (tijdelijk irrationele stijgingen van bepaalde aandelen zoals de Amerikaanse en Spaanse huizenmarkt of de internetzeepbel eind jaren ’90).
Van dat laatste kan u als speculant tijdelijk profiteren, maar zorg dat u op tijd weg bent. Waar zitten er wel nog mogelijkheden? Volg het geld. Toen de banken in 2008 crashten door hun eigen onverantwoord gedrag, moesten de overheden te hulp schieten met miljarden euro’s en dollars belastinggeld.
Overheden in het rood
Dat sloeg diepe bressen in de overheidsfinanciën. De Belgische schuld was net voor de crisis gedaald tot 84 procent van het BNP. Ondertussen zitten we al opnieuw aan 100 procent.
Dat zorgt voor ongeziene mogelijkheden. Voor de Europese banken bijvoorbeeld. Zij kunnen bij de Europese Centrale Bank goedkoop geld loskrijgen in ruil voor een onderpand (Bankia, de grootste spaarbank van Spanje gaf vorige maand de voetballers Cristiano Ronaldo en Kaká als onderpand). Met dat geld kunnen ze dan obligaties kopen van diezelfde overheden die hen een tijd geleden nog met belastinggeld moesten redden van de ondergang.
Maar ook gewone speculanten kunnen profiteren van de gigantische interesten op sommige obligaties. Op Griekse overheidsobligaties van tien jaar kon je in juni 17 procent incasseren. Ook nu – één reddingsplan later – is dat nog altijd 15 procent. Vergelijk dat maar eens met de interest op een spaarboekje.
Als u een teer hart heeft, kan u u ook laten verzekeren tegen een mogelijk faillissement van Griekenland. Dat doet u met een credit default swap. U betaalt dan een verzekeringspolis en als Griekenland failliet gaat, krijgt u uw geld terug.
Verzeker u tegen brand bij de buren
Het kan nog leuker. Om credit default swaps in uw portefeuille te hebben, hoeft u niet eens overheidsobligaties te kopen. “Het is toch maar normaal dat je geen verzekering kan nemen op het huis van je buurman om het dan in brand te steken zodat je de premie kan opstrijken”, zei de Griekse premier Papandreou een tijd geleden.
Dat is nochtans precies wat je met credit default swaps wel kan doen. Je stopt een boel van die verzekeringspolissen in je portefeuille zonder dat je overheidsobligaties hebt en dan begin je te speculeren tegen die landen. Dat doe je door bijvoorbeeld de interesten de hoogte in te jagen. Als die maar hoog genoeg zijn, komen zelfs de sterkste economieën uiteindelijk in de problemen. Dat is wat speculanten momenteel uittesten bij Spanje en Italië. En Italië, dat is nog iets anders dan Griekenland. Italië is de zevende grootste economie van de wereld.
Ja, de Europese Centrale Bank biedt aardig weerwerk. Die koopt massaal Italiaans en Spaans staatspapier op. In september wordt die rol overgenomen door het noodfonds ESFS. Alleen zit daar maar 440 miljard euro in. Om Italië en Spanje te beschermen tegen speculanten is heel wat meer nodig. Naar schatting wellicht 2000 miljard euro. Maar voorlopig zijn de regeringen niet van plan om zoveel geld op te hoesten.
Overheden en nationale banken hebben het voordeel dat ze geld kunnen bijdrukken. Dat kan op termijn wel tot inflatie leiden (hogere prijzen dus doordat er teveel geld in omloop is). Maar speculanten hebben een ander voordeel. Zij kunnen speculeren met aandelen die ze niet hebben. Shorten heet dat. U verkoopt aandelen die u zelf geleend hebt in de hoop ze later aan een lagere koers terug te kopen. U kan zelfs naakt shorten: aandelen verkopen die u zelf niet hebt in de hoop ze later te kopen aan een lagere koers. Met een kleine som kan u zo grote stromen kapitaal in beweging brengen.
Tegen zoveel creativiteit kunnen zelfs de sterkste overheden niet op. Ja, ze kunnen naakt shorten even verbieden, maar de financiële lobby is sterk genoeg om er voor te zorgen dat politici dergelijk verbod niet lang volhouden.
U ziet het: als u binnen enkele maanden niet schatrijk achterover leunt, ligt dat volledig aan u zelf. Het is niet omdat het spel van de speculanten niet elke dag wordt uitgelegd op het journaal, dat het niet bestaat. U hebt dus de keuze: met zijn allen Grieken worden of de John Paulson van de schuldcrisis worden. U kan natuurlijk ook een einde maken aan die speculantenwaanzin, maar dan zal u de volgende keer op politici met meer moed moeten stemmen.
