Onlangs hebben de Belgische media bericht over fraude in België. De Standaard kopte “Belastingen ontduiken, dé nationale sport”. De Morgen koos met “Belgen frauderen uit frustratie over het systeem” een subtielere titel. In de PIGS-landen (Griekenland, Portugal, Italië en Spanje) ligt de fraude nog hoger. In Italië staat belastingsontduiking al veel langer bekend als ‘dé nationale sport’. Belastingontduiking is er een gewoonte, maar als het van Mario Monti afhangt, is dat binnenkort verleden tijd.

door Gunther Malin

In zijn boek ‘Berlusconi en de Italianen‘ schrijft de Italiaanse journalist Beppe Severgnini het volgende: “In Italië eist men niet – gezamenlijk en met klem – een nieuw, correcter en rechtvaardiger belastingstelsel. Men omzeilt het bestaande stelsel”. Hij citeert eveneens voormalig eerste minister Silvio Berlusconi, die in 2004 het volgende verklaarde: “Als de staat vijftig procent of meer van mij eist, voel ik dat dat een oneerlijk verzoek is. Ik voel mij moreel gerechtvaardigd om zo veel te ontduiken als ik kan”.

“Reçuutje? Laat vallen”

Een mooi voorbeeld van belastingontduiking in Italië is de creativiteit waarmee handelaars omspringen met hun omzet en de BTW. Een cliënt krijgt normaal gezien steeds een scontrino, of ontvangstbewijs, bij een aankoop. Dat ontvangstbewijs zou een officieel document moeten zijn en dient als bewijs dat een handelaar correct gehandeld heeft.

“Hun geweten wordt gesust door de overtuiging dat iedereen het doet; en zo niet iedereen, dan in elk geval velen”

Uit een onderzoek door de krant La Stampa blijkt dat in de realiteit winkeliers vlot omspringen met de scontrini. Vaak geven zij een reçuutje dat sterk gelijkt op het officiële ontvangstbewijs, maar waar onderaan subtiel vermeld staat dat het documentje niet geldig is voor fiscale doeleinden. Indien zij de klant kennen, en dus weten dat hij geen belastinginspecteur is, deinzen ze er niet voor terug om een lagere prijs te factureren en geen scontrino af te drukken.

Ondertussen bestaan er zelfs gratis programma’s waarmee handelaars gemakkelijk valse ontvangstbewijzen kan aanmaken en afdrukken. Het meest populaire is ‘Custom receipt maker’. Het programma kent zo veel succes dat er al een versie bestaat voor de iPhone, eveneens gratis. Vooral winkeliers die leveren aan huis of online verkopen hebben baat bij dit soort technologische snufjes.

Beppe Severgnini gaat in zijn boek nog even verder over de “overgeorganiseerde wetteloosheid” in Italië en zegt: “Hun (de Italianen) geweten wordt gesust door de overtuiging dat iedereen het doet; en zo niet iedereen, dan in elk geval velen”.

Regering gaat strijd aan

Naast besparingen zal de regering-Monti ook inzetten op de strijd tegen fiscale fraude. In tijden van economische crisis en een hoge overheidsschuld kan die strijd veel geld opleveren. Vorig jaar heeft de regering bijna 12 miljard euro aan ontdoken belastingen gerecupereerd. De komende jaren moet dat nog meer worden.

“De strijd tegen fiscale fraude is enorm zwaar, maar begint haar vruchten af te werpen. Dankzij de controle van de bankrekeningen, rekenen we op een grote ommekeer vanaf de lente”

Een belangrijke hervorming in de fiscale wetgeving is de directe inzage van de fiscus in de bankrekeningen van de Italianen. Dankzij dat extra wapen hoopt de directeur van de Agenzia delle Entrate, de Italiaanse belastinginspectie, op een ommekeer: “De strijd tegen fiscale fraude is enorm zwaar, maar begint haar vruchten af te werpen. Dankzij de controle van de bankrekeningen, rekenen we op een grote ommekeer vanaf de lente”, meldt Attilio Befera aan La Repubblica.

Begin januari hield de Guardia di Finanza, de Italiaanse financiële politie, grootschalige controles in onder andere Genova. Ze controleerde handelaars en ging na of zij de verplichte scontrini afdrukten en meegaven. De controles veroorzaakten een heftige discussie onder de verschillende politieke partijen.

De Lega Nord eiste meteen een parlementaire onderzoekscommissie. De partij meende dat Befera de rijkere steden in het noorden viseerde. De Popolo della Libertà vond dat de directeur van de Agenzia delle Entrate zijn boekje te buiten ging. De christendemocratische partij Udc bood de twee partijen wederwoord. “Diegenen die voortdurend de Agenzia delle Entrate en directeur Attilio Befere aanvallen, verdedigen op die manier belastingontduikers. Op die manier verzwakken ze de strijd tegen deze plaag van de fiscale fraude”, reageerde de partij.

Zware cijfers

In een persbericht van januari 2012 maakt de Guardia di Finanza de balans op voor 2011. De cijfers zijn duidelijk. Vorig jaar is er meer dan 50 miljard euro aan inkomensbelastingen achtergehouden voor de fiscus. De regering is daar bovenop ook nog eens 8 miljard euro aan BTW-inkomsten misgelopen.

Het totale cijfer van niet-ontvangen inkomsten door fiscale fraude zou 120 miljard euro bedragen. Dat cijfer ligt een pak hoger dan het bedrag dat Mario Monti de komende jaren wil besparen. De Guardia di Finanza is er vorig jaar wel in geslaagd om meer dan 12.000 fraudeurs op te pakken en tot bijna 12 miljard euro te recupereren.

Overheidscampagne tegen belastingontduiking

Vorig jaar heeft de Agenzia delle Entrate een spotje gelanceerd waarin ze belastingontduiking veroordeelt. Ze noemt de belastingontduiker een parasiet van de samenleving, omdat hij “op kosten van iemand anders leeft”. De spot vertelt de Italiaanse burger ook dat het in zijn voordeel is om de strijd tegen fiscale fraude aan te gaan. “Vraag altijd een scontrino of een fiscaal bewijsje”, raadt de spot aan.