Sinds begin 2022 mogen lokale besturen in Nederland wijken aanduiden waar bij de verkoop van een woning een zelfbewoningsplicht geldt voor vier jaar. Tientallen gemeenten en steden maakten ondertussen gebruik van deze opkoopbescherming bedoeld om beleggers te weren uit de koopmarkt. De overheid wil op die manier meer kansen bieden aan starters en tevens vermijden dat de vaak kapitaalkrachtige beleggers de koopprijzen opdrijven. In Amsterdam bijvoorbeeld geldt het opkoopverbod in de hele stad voor woningen met een verkoopwaarde tot maximaal 533.000 euro.

Uit onderzoek door de universiteiten van Amsterdam en Rotterdam en het Kadaster naar de opkoopbescherming blijkt dat er sinds de invoering landelijk tot dusver reeds 2000 panden verkocht werden aan starters die anders door beleggers zouden opgekocht zijn.. In Rotterdam, waar het verbod in 16 wijken geldt, blijkt dat het aandeel starters dat een woning kocht steeg van vier tot bijna zes op tien. Deze verhoging deed zich niet voor in de andere wijken. Het aandeel beleggers daalde van 35 tot 10 procent. Beleggers mogen overigens nog steeds een pand kopen om te verhuren aan een van hun kinderen.

Omdat beleggerspanden verhuurd worden is de keerzijde van de medaille is dat huurders hierdoor plaats moeten ruimen voor de meer kapitaalkrachtige startende kopers. Kandidaat-huurders hebben gemiddeld 10.000 euro minder inkomen dan starters. De huurtarieven bovendien te stijgen na het opkoopverbod. Onder meer de Organisatie voor Economische Samenwerking (OESO) waarschuwde vooraf voor de nadelige effecten van de maatregel voor de huurder. Omdat de Nederlandse overheid bovendien ook beperkende maatregelen invoerde ten aanzien van de huurprijs stijgt het aantal verhuurders dat hun woning wil verkopen.

Beperkingen opleggen aan kapitaalkrachtige beleggers zoals deze opkoopbescherming is een goede zaak omdat het meer kansen biedt aan starters die een pand willen kopen om er zelf te wonen. Doordat de concurrentie op de koopmarkt afneemt heeft dit ongetwijfeld ook een matigend effect op de koopprijzen. Daarnaast moet de overheid maatregelen nemen om de nadelige effecten voor huurders te verminderen. Hiertoe moet men meer huurwoningen ter beschikking stellen. Naast de bouw van sociale woningen biedt ook de regeling via sociaal verhuurkantoren, het sociaal beheersrecht, het voorkooprecht en dergelijke mogelijkheden.

Luc Vanheerentals is auteur van Betaalbaar wonen in Leuven???!!! (230 bladzijden), een boek dat op regelmatige basis aangevuld wordt met gratis updates. Voor meer info: luc.vanheerentals@telenet.be