De VN-Veiligheidsraad heeft ingestemd met een multinationale troepenmacht naar Haïti en heeft een vernietigend rapport goedgekeurd over de betrokkenheid van de elites van het land bij het geweld.
Deze maatregelen worden echter ondermijnd door de onvoorwaardelijke steun voor de huidige regering van Haïti, volgens Frédéric Thomas, doctor in de politieke wetenschappen, in een Opinie voor de Franse krant Le Monde en voor het Centre Tricontinental.
Ondanks een bijzonder intense mondiale context stond Haïti recent toch centraal tijdens besprekingen van de VN-Veiligheidsraad. Op 2 oktober besliste de Raad het sturen van een “multinationale missie ter ondersteuning van de veiligheid” en keurde een eindrapport goed vover sancties tegenover zij die het geweld in het land ondersteunen.
Dit is één manier om de VN-bezorgdheid over het geweld in Haïti te tonen, maar dit optreden verbergt amper de beperkingen en tegenstrijdigheden van de internationale diplomatie.
De instelling van sancties en het verzoek van de Haïtiaanse regering voor de inzet van een gespecialiseerde gewapende troepenmacht dateren al van oktober 2022.
Het duurde bijna een jaar voor de VS, die de touwtjes in handen hebben maar niet het voortouw willen nemen, een kandidaat-land vonden dat bereid is om deze multinationale missie te leiden: dat wordt Kenia. Jamaica, Barbados en Antigua en Barbuda hebben toegezegd om er aan deel te nemen.
Wat de sancties betreft, heeft de groep van experten zijn eindrapport ingediend. Het is een vernietigend rapport, maar wel één dat tegelijkertijd de situatie kritisch analyseert als de omvang en zijn gevolgen verdoezelt.
Opzettelijke sabotage
In de eerste acht maanden van 2023 werden volgens het VN-rapport 3.334 mensen gedood en 1.787 ontvoerd door bendes. Een twintigtal van de grootste bendes zijn gegroepeerd in twee coalities en controleren 80 procent van het grootstedelijk gebied van de hoofdstad Port-au-Prince.
Veel van deze bendeleiders leiders paraderen openlijk met hun rijkdom en immuniteit op sociale netwerken, languit gelegen langs zwembaden, in rapvideo’s of gewoon in het stadscentrum.
Afgezien van te wijzen op deze spectaculaire figuren – de belangrijkste is voormalig politieagent Jimmy Chérizier, alias ‘Barbecue’ – toont het VN-rapport wat de voedingsbodem voor deze gewapende bendes is.
In een toestand van oligopolie[1], waarbij “invoer ongeveer 70 procent van alle goederen vertegenwoordigt die in de officiële economie worden verhandeld”, die bovendien “wordt gecontroleerd door een relatief kleine groep machtige families die hun concurrerende commerciële belangen boven alles stellen”, worden deze bendes volgens het VN-rapport “gingezet door de politieke en economische elite en door hoge ambtenaren”.
Opzettelijke sabotage van het rechtssysteem en van de rechtsstaat garandeert straffeloosheid, terwijl de ondermijning van de douanecontrole en het wegsluizen van openbare middelen getuigen van de “endemische corruptie” (Haïti staat op de 171ste plaats van de 180 landen in de perceptie-index 2022 voor corruptie van de ngo Transparency International).
Het geweld van de gewapende bendes is nog toegenomen als gevolg van en in reactie op de volksopstand sinds 2018 tegen de levensduurte en de roofzucht van de machthebbers. Dat geweld wordt gebruikt om “de mobilisatie van het volk te onderdrukken”, aldus nog het VN-rapport.
Bij gebrek aan een volledig embargo op wapens die voor het overgrote deel uit de VS komen, is de macht van de bendes nog toegenomen. Pas onlangs voerde de VN toch een wapenembargo in.
Onpopulaire, onverkozen figuur
“De invloed van politici en financiële spelers op de activiteiten van bendes is systemisch”, staat verder nog in het VN-rapport. Het wijst op een aantal politieke figuren, waaronder Laurent Lamothe, voormalig premier van 2012 tot 2014, en de Michel Martelly, voormalig president van 2011 tot 2016.
De explosieve impact van deze beschuldigingen – die al lang bestaande beschuldigingen door Haïtiaanse ngo’s bevestigen – wordt echter gedeeltelijk onschadelijk gemaakt door het uitstel dat verschillende leden van de VN-Veiligheidsraad hebben gevraagd.
Ze stellen deze beschuldigingen te willen verifiëren voor deze personen op de VN-sanctielijst worden gezet, terwijl de internationale gemeenschap nog altijd onvoorwaardelijke steun geeft aan de huidige Haïtiaanse regering.
Het is veelzeggend dat dit rapport geen enkele melding maakt van voormalig president Jovenel Moïse, die op 7 juli 2021 werd vermoord. Deze zakenman was ook betrokken bij corruptiezaken, maar werd niettemin door president Michel Martelly gekozen om hem op te volgen.
Deed hij dat om te vermijden dat men Ariel Henry zou naar voren schuiven, die door president Jovenel Moïse net voor hij werd vermoord tot premier was benoemd? Met het risico dat deze onpopulaire, onverkozen figuur met een rampzalige staat van dienst nog verder zou worden gediskrediteerd en hem nog meer zou tonen als de vertegenwoordiger van het Witte Huis in Port-au-Prince in plaats van het Haïtiaanse volk.
Het eindrapport van de experten is kenmerkend voor het eindeloos debat, dat een uiting is van de impasse waarin de internationale gemeenschap zich bevindt.
Hoe valt anders te verklaren dat men Ariel Henry uitroept als ‘de man van de continuïteit van het wanbeleid’ omdat zijn beleid het land in de huidige crisis heeft gestort, terwijl tezelfdertijd de VN-strategie erin bestaat deze regering te versterken?
En hoe kunnen we het houden van verkiezingen (die “hypothetisch” in de nabije toekomst zou worden gehouden), hét leitmotiv van de VN-diplomatie, verdedigen als die, in de huidige politieke en veiligheidsomstandigheden, alleen een katalysator voor een “gangsterstaat” kunnen zijn.
Het erkennen van deze tegenstrijdigheden zou neerkomen op toegeven van zowel het falen van de internationale diplomatie als het voorspelde falen van de komende multinationale VN-troepenmacht.
Bovenal zou het betekenen dat de deur slechts half wordt opengezet voor het alternatief van een trendbreuk, zoals nochtans voorgesteld in het akkoord van Montana van 30 augustus 2021[2], dat een groot aantal actoren uit de Haïtiaanse burgermaatschappij samenbrengt, maar waar de internationale diplomatie niet van wil horen.
Als de Haïtiaanse crisis niet frontaal wordt aangepakt, zullen de sancties en het sturen van een internationale missie de macht van de oligarchie, die aan de basis ligt van de ineenstorting van het land, waarschijnlijk intact laten en – erger nog – zelfs versterken.
Haïti: “L’engagement de l’ONU cache mal les limites et les contradictions de la diplomatie internationale” werd vertaald door Willem Royaard. Frédéric Thomas is dokter in de politieke wetenschappen en onderzoeker bij het Centre Tricontinental CETRI, studiecentrum over ontwikkeling, Noord-Zuidrelaties en de effecten van de mondialisering voor Afrika, Azië en Latijns-Amerika.
[1] Waarbij de economische macht bij slechts enkele (Grieks ‘oligos’) machthebbers geconcentreerd zit, in tegenstelling tot een monopolie waar de macht onder één (Grieks ‘monos’) leider valt. Voor de gewone bevolking maken oligopolie en monopolie weinig verschil. In beide systemen heeft de gewone bevolking geen enkele inspraak.
[2] Na de moord op president Jovenel Moïse op 6 juli 2021 kwamen vertegenwoordigers van de civiele maatschappij en van de politieke partijen in het Hotel Montana in Port-au-Prince overeen een voorlopige regering te installeren en een voorlopige president te laten benoemen door het parlement tot aan het einde van het mandaat van Moïse op 7 februari 2024. Onverkozen en zeer onpopulaire eerste minister Ariel Henry weigert interimpresident Fritz Jean echter te erkennen en blijft regeren zonder het parlement, mét steun van de VN.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
