Als we aankomen, vraagt een van de twee (beleefd in het Engels) of ik kan helpen met de bagage naar beneden te brengen.
“Ja, zeker” antwoord ik.
“Ah ge spreekt Nederlands”.
“Als Vlaming en Belg doe ik mijn best”, antwoord ik met een knipoog.

De conclusies van de enquête waarover het ging, vind ik persoonlijk niet echt verrassend en ik zal u zeggen waarom.
Ons land, België, kreunt al maandenlang onder een verdelend, separatistisch discours dat ‘wie anders is dan ik’ maar blijft demoniseren. Het is een discours dat niet alleen uit politieke hoek komt, maar ook in de media ongelooflijk veel ruimte heeft gekregen alsof het om vaststaande feiten ging. 

Wij zijn met zijn allen hetzelfde beginnen geloven en dat kan ook moeilijk anders natuurlijk, als we telkens weer hetzelfde verhaal te horen krijgen vanuit media, opiniemakers, politiek, of andere (opeens) bekende figuren.

De promotors van het Vlaams nationalisme zullen niet blij zijn met deze resultaten. Vooral Bart De Wever en zijn N-VA hebben veel tijd en energie gestoken in die “Vlaamse identiteit boven alles”. Bart De Wever heeft nu andere kopzorgen, maar tot kort geleden had hij het vooral over identiteit. Dat was zijn discours waarmee hij de Vlamingen achter zijn project wou scharen. “Identiteit geeft antwoord op de vraag wie behoort tot het volk en wie niet”, stelde De Wever in De Standaard (10-06-10) .

Naar mijn mening kan identiteit onmogelijk een antwoord geven op de vraag wie wel of niet tot het volk behoort. Dit is alleen mogelijk als het om een dominante identiteit gaat die vast is en op voorhand scheidsrechter speelt over wie wel of niet erkend wordt “als spelers van dezelfde ploeg”, zoals De Wever claimt in een ander opiniestuk.

Ik kan het daar moeilijk mee eens zijn, want ik ben niet van mening dat identiteiten onveranderlijk zijn. Er schuilt zelfs een groot gevaar in het promoten van vaste identiteiten. Iemand die een vaste identiteit promoot, is uit op het uitsluiten van mensen en groepen die niet passen bij die vaste identiteit.

Hier ligt het probleem van Bart De Wevers’ visie op identiteit

Waar het hem om gaat, is hoe identiteit kan worden gebruikt voor de nationalistische agenda, voor de creatie van de gemeenschap Vlaams volk. Maar willen nu alle Vlamingen zichzelf op die manier definiëren en identificeren?

Er zijn Vlamingen die hun Vlaamse identiteit willen behouden en versterken, maar moet dit in strijd gegooid worden met andere identiteiten? Moet men de Vlamingen uitsluiten die vandaag niet op dezelfde manier als N-VA of Vlaams Belang denken over ‘het volk’, over het belang en vooral het primeren van de ‘Vlaamse identiteit’?

Moeten alle Vlamingen gedwongen worden om deel uit te maken van ‘dezelfde ploeg’? Als je geen deel bent van deze ploeg die een eigen visie heeft over de Vlaamse identiteit, wil dat dan zeggen dat je geen Vlaming mag zijn? Dat je geen goede Vlaming kan zijn? Dat je geen goede Vlaming bent?

Vlaming zijn, wil niet per se zeggen dat je Vlaams nationalist bent. En als je dat niet bent, moet je dan maar aan de kant gaan voor de Vlaams-nationalistische cavalerie? Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Ik daarentegen ben ervan overtuigd dat identiteiten niet in isolement bestaan, maar in interactie met andere identiteiten in een bepaalde omgeving en situatie. Ze beïnvloeden elkaar en maken deel uit van de samenleving. Dit maakt dat identiteiten dynamisch en meervoudig zijn. En die dynamiek en meervoudigheid van identiteit vindt men niet alleen bij Belgen van een andere origine, maar bij elke Belg, elke mens.

Wij hebben meervoudige identiteiten omdat we in de samenleving meervoudige posities in nemen. Deze identiteiten worden bovendien gestimuleerd door de mensen (o.a. in groepen en organisaties) met wie we interageren. De dynamiek en de gelaagdheid van identiteiten maken dat ze ook complex zijn.

Want, bestaat er zoiets als een Vlaamse essentie? En wat is dat dan? Wat is die Vlaamse identiteit en wat betekent Vlaming zijn? In Vlaanderen heb je witte, zwarte, Marokkaanse, Turkse en zelfs Franstalige Vlamingen. Wij hebben vele identiteiten en dat maakt het ingewikkeld, maar zeker niet onmogelijk.

Het is een verrijking en een uitdaging om met die verschillende identiteiten te leven. Als Brusselaar kan ik hierover meespreken. Je kan van een andere afkomst zijn, Nederlandstalig, Vlaming én Belg. Vaak is het zoeken, maar dat is nu eenmaal hoe het in het dagelijkse leven gaat.

En ja, soms zijn er fricties tussen die meervoudige identiteiten en soms weten we niet welke sterker of zwakker staan. En dan? Zijn er geen fricties tussen onze identiteiten als ouder en werkende mens? Of als werknemer en onze eigen idealen? Die vallen niet altijd even goed samen. Maar we proberen om er het beste van te maken.

Ik wil nog drie punten kort vermelden. ‘Progressieven’ hebben het moeilijk met, om niet te zeggen een afkeer van ‘trots’. Er is niets mis met trots zolang die niet uit is op uitsluiting van de ander. Trots kan zelfs een rol spelen om meer verbondenheid te creëren binnen een gemeenschap.

Een ander cijfer uit de enquête: ‘80 procent van de 18- tot 34-jarigen noemt zichzelf trots en zelfs 90 procent van de studenten’. Nogmaals: niet verbazingwekkend, want jongeren kunnen makkelijker en beter omgaan met meervoudige identiteiten en deze combineren.

Een laatste punt betreft lokale identiteit (bv wijk, stad…). We hebben de neiging om dergelijke identiteiten te negeren en er zelfs op neer te kijken. In deze tijden waar de globalisering steeds meer toeneemt en men het vooral over kosmopolieten heeft, lijken lokale identiteiten in onze ogen achterhaald.

Niets is minder waar, want uiteindelijk is het in de wijken en in onze dorpen en steden dat we met elkaar leven. Het is daar dat we iets kunnen betekenen, daar dat we iets kunnen veranderen. Dat hoeft echter niet in strijd te zijn met een identificatie in een wijdere omgeving. Het is zelfs een must om verbonden en solidair te zijn met mensen overal in de wereld die zich inzetten voor verandering en verbetering.

Bleri Lleshi

Bleri Lleshi is filosoof en mede-redacteur van het boek ‘Identiteit en Interculturaliteit. Identiteitsconstructie bij jongeren in Brussel’. Onlangs verscheen de 2de editie bij VUPRESS.