Zoals u weet ben ik, zoals Hans Achterhuis, Piet Nijs en anderen, geen voorstander van een leven dat strikt de klok als leidraad  neemt. Vandaag meld ik toch graag even de betoging die in Antwerpen doorgaat op deze vier juli in verband met het Pfos schandaal en de “mismeestering” van een en ander door betrokken politici. Om iets na tien las ik thuis het nieuwe opiniestuk van Tom Hannes, onderzoeker in Nederland, huisvader, zenmeditatiebeoefenaar en cutting edge columnist voor diverse media. Het stuk laat ik onderaan volgen, de krant is op zondag bijna nergens meer te koop. Vooraf geef ik mijn persoonlijke en doorleefde bedenkingen die Tom Hannes op zijn profiel op Facebook wel verdiende. Zelf had ik als veteraan van het ecologische- en klimaatrevoltejaar Negentien willen mee betogen, maar dat zal niet gaan.

1. Reactie op Tom Hannes :

“Goedemorgen. Ik las net uw opiniestuk in de krant. Uw oproep om mee te gaan betogen. Een pertinent stuk. Constructief vanuit een soort spottende, wrange boosheid: leuke stijl. Terecht een pleidooi voor wie politici en anderen met macht, tracht te responsabiliseren. Dat is iets dat ik persoonlijk al minstens van 1989 doe, met een eerste opiniestuk in DS.

Interessant ook dat u het concept Parentificatie benut. Een nog te weinig bekend mechanisme. Anderzijds lijkt me dat u het en passant wat te massief negatief inkleurt. Een kind dat de ouders bijstaat, omdat die economisch of intellectueel de zaken niet zelf kunnen bolwerken, misschien is dat toch de eeuwige natuurtoestand? Die ons als Homo sapiens heeft gevormd? Zo een kind zal het niet gemakkelijk hebben. Het krijgt echter wel een krachtige ervaring van de zinvolheid van zijn persoon en leven. Dat zou ik verkiezen boven de huidige afstandelijke ouderschappen, met vrij afwezige moeders, die leiden tot de bekende wachtlijsten in de psychiatrie en tot zelfmutilatie, suicide vanaf de leeftijd van tien jaar, en activiteiten als comazuipen!

Groeten uit Leuven, betoog voor mij mee, ik ben in rouw voor onze moeder die woensdag overleed. En waar ik vanaf de leeftijd van vier jaar steun aan heb geboden.”

2. Het opiniestuk:

Iedereen de straat op!

Tom Hannes

Auteur en filosofisch onderzoeker (Technische Universiteit van Eindhoven).

zaterdag 3 juli 2021 om 3.25 uur

Zodra iemand de schuld krijgt in het PFOS-schandaal, zal de politiek weer overgaan tot de orde van de dag, vreest Tom Hannes. Daarom moeten burgers massaal demonstreren, tot er echt iets verandert.

Neen, ik heb geen tijd om deel te nemen aan de mars voor een gezonde haven en stad, zondag in Antwerpen. Toch zal ik er staan. Het is een te belan­grijke zaak om over te laten aan mijn agenda. Dertien organisaties zetten zich achter de mars naar aanleiding van het PFOS-schandaal dat over de hele regio is gebarsten als een overrijpe puist. Klinkt dat smakeloos? Ik mag het hopen. Want er is geen beeld dat de wansmaak van de situatie voldoende uitdrukt.

Het is verbijsterend hoe milieu­zaken nog altijd botsen op politieke ontkenning (‘Ik wist van niks’), geheimzinnigheid (‘We wisten het allemaal, maar ik kon het niet melden’), geringschatting (‘Laten we er geen Tsjernobyl van maken’), wetenschapsfraude (‘Het is maar een beetje boven de norm’), beledigend gesus (‘Geen nood, we pakken het netjes in’), dreigend gesis (‘Oosterweel vertragen zou een catastrofe zijn’) en een potje vingerwijzen met B-filmtermen als good and bad guys.

Een doofpotoperatie zie ik er vooralsnog niet in. Wel iets ergers. De eerste politieke reacties getuigden vooral van banale onverschilligheid. Alweer. De politieke status van milieu- en klimaat­zaken is vergelijkbaar met die van slaven in een land waarin slavernij de norm is. Moreel probleem? Welk moreel probleem? In die zin is het schandaal over de schadelijke, niet-afbreekbare chemische stof PFOS niet meer dan een symptoom. Ja, er is een parlementaire commissie, maar het is de vraag of die meer zal doen dan de spreekwoordelijke rotte appel met veel bombarie verwijderen. Herinner u de uithaal van voormalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) naar een verbindingsofficier in de onderzoekscommissie rond Ibrahim El Bakraoui, een van de zelfmoordterroristen die betrokken waren bij de aanslag op de luchthaven van Zaventem.

De politieke status van milieuzaken is vergelijkbaar met die van slaven in een land waarin slavernij de norm is

Nu is de PFOS-zaak nog even zweten voor de politieke klasse, maar zodra één iemand de volle schuld krijgt, kan de rest weer overgaan tot business as usual. Misschien wordt de ongelukkige als beloning wel een zitje in het Grondwettelijk Hof beloofd.

Conservatieve reflex

Tegelijkertijd is het niet fair om de onver­schilligheid tegenover milieu en klimaat af te wentelen op deze generatie politici. De onverschilligheid is sinds eeuwen ingeschreven in ons maatschappelijke systeem, in onze cultuur. Maar dat neemt niet weg dat maatschappelijke systemen een ijzeren regel hebben: wie machtiger is, heeft meer verantwoordelijkheid dan wie minder machtig is. In een gezin zijn ouders verantwoordelijker dan kinderen voor de invoering en het behoud­ van de gezinswaarden. In een bedrijf zijn werkgevers verantwoordelijker voor de bedrijfscultuur dan werknemers. In een politieke structuur zijn leiders verantwoordelijker dan leden van de bevolking. En al hoort in een democratie elk lid van de bevolking mee in te staan voor de waarden die een maatschappij ondersteunen, vandaag wordt al te veel op de tengere schouders van het individu geladen. Vind je het klimaat belangrijk? Toon dat dan maar in het stemhokje en in je eigen consumptie­patroon. Dan komt het wel vanzelf in orde. Niet dus.

Als ouders het zodanig laten afweten dat soms nog piepkleine kinderen hun rol moeten overnemen, spreken we van parentificatie. Wat we op maatschappelijk vlak zien gebeuren, zouden we parlementificatie kunnen noemen: de machtsstructuren falen om het wezenlijke belang van onze ecologische bedding te eren, waardoor die rol helaas overgenomen moet worden door piepkleine delen van de bevolking. De twee jaar lange covid-standstill werd in de toplagen alvast niet te baat genomen om goed en grondig na te denken over hoe we het in de nabije toekomst het best aanpakken. De conservatieve reflex heerst alweer over het land: zo snel mogelijk hollen naar de situatie zoals ze was. Bestel een pint, rijd weer met je auto naar je werk, ga op reis en alles komt vanzelf in orde. Niet dus.

Fakkel overnemen

Parlementificatie is even ellendig en onrechtvaardig als parentificatie. Geparentificeerde kleine kinderen krijgen de tijd niet om op normale wijze op te groeien. Geparlementificeerde kleine delen van de bevolking krijgen de tijd niet om een normaal leven te leiden. Vanzelfsprekend zijn volwassen mensen geen kinderen en politieke machthebbers geen ouders. Maar deze gelijkenis is er wel: het gaat om asymmetrische relaties, waarin de machtigste, de hoogst gemandateerde vanzelfsprekend de grootste verant­woordelijkheid heeft en die niet neemt. Dat creëert alleen maar ellen­de en ressentiment. Daar is nog geen enkel gezin en geen enkele maatschappij beter van geworden.

Wat kunnen we daaraan doen? Als individu weinig. Onze persoonlijke consumptie aanpassen is een belangrijke en zelfs zingevende praktijk. Maar het volstaat niet om de machtsstructuren uit hun bewustzijns­vernauwing te lichten. Voorlopig leidt PFOS in de toplagen tot weinig meer dan paniek over het eigen politieke hachje. Daarom moet de parlemen­tificatie helaas worden doorgezet. We zullen in het herwonnen ‘rijk van de vrijheid’ weer massaal op straat moeten komen en de fakkel van de klimaat­marsen van 2019 moeten overnemen. Alleen mensenmassa na mensenmassa na mensenmassa kunnen het verschil maken. Dat was zo in de strijd tegen slavernij. Dat is zo in de strijd tegen etnische, gender- en lgbti-discriminatie. En zo zal het zijn in de strijd voor een maatschappelijk ecologisch ontwaken.

Ja, ik stap mee op vier juli. Niet om te eisen dat de schuldige hangt. Want er is niet één schuldige. Het hele systeem moet op de schop. Hoe? Dat weet ik niet. Maar ik kan wel eisen dat wie de macht draagt ook haar verantwoordelijkheid opneemt, en de omstandigheden creëert om op zijn minst verregaand nieuwe wegen te laten onderzoeken. We hebben dringend een toplaag nodig die doordrongen is van de nood om van ecologisch besef onze maatschappelijke kernwaarde te maken. Daarom loop ik mee. In de vurige hoop dat de parlementificatie snel mag ophouden.”

Verschenen op zaterdag 3 juli 2021

3. Nota Bene/Post Scriptum

In dezelfde editie van De Standaard gaat de hoofdredacteur Karel Verhoeven te keer tegen de militaire wereld. Naar aanleiding van de dood van oorlogsstoker Donald Rumsfeld, lid van de regering van de kleine (junior) president Bush, die destijds iederee meetrok naar Afghanistan; daar werden de Amerikaanse troepen drie dagen na zijn dood definitief en compleet weggetrokken. Verhoeven heeft iets gezien, zo lijkt hij uit te dragen: dat de militaire mens geen lessen trekt. Want Afghanistan heeft geen democratie, zelfs geen einde aan de lokale burgeroorlog opgebracht. Hij heeft natuurlijk gelijk dat het primitief was van die kliek in het Witte Huis om meteen Wraak te zoeken, na de aanslag op het hart van het land in New York. Dat heb ik toen ook overal geschreven, in lezersbrieven, in een brief aan het Witte Huis, die ik als raamaffiche aan de straatkant hing in mijn toenmalige verblijf in de Weldadigheidsstraat 22 in Leuven. Maar het treft mij toch dat Verhoeven ook als hij op dreef is, niet onze diepgang haalt. Ik zou hem willen aanraden eens wat Krijgsgeschiedenis te lezen. Of, want hij zal niet veel tijd hebben, de film “Anzio” uit 1977 over de gelijknamige operatie van de geallieerden in Italië, in 1944, voor de inname van Rome. Met de indrukwekkende Robert Mitchum als oorlogscorrespondent en zoeker. Het militaire zit in de mens. Het is heel naïef er andere opvattingen op na te houden. De militaire actie, met tientallen divisies, die na de veldslagen opnieuw worden aangevuld, en meestal hun naam en faam behouden, en in een volgend strijdtoneel opnieuw worden ingezet, ligt dat niet zeer parallel met de generaties en gemeenschappen van de Homo sapiens, die altijd maar vooruit gaan, de strijd aangaan om te leven en leven door te geven, en die onpersoonlijke Beweging gaat voort, ook nadat de ene na de andere is gesneuveld. Dat zeg ik ook in volle rouw voor onze voorbeeldige moeder met rijke persoonlijkheid en veel in vele landen opgedane wijsheid, die zelf een zware kindertijd had gekend, en die op woensdag laatstleden, dertig juni, in Londen is gestorven.

Afbeelding

Maria Hublou. Heverlee, 19 november 1931   –   Londen, 30 juni 2021