Verrassend zijn de twijfel en zelfs spijt waarmee hij terugblikt op zijn rijk gevuld leven. De Myttenaere slaagt erin Jefs levensloop in een vlot leesbare stijl en op een diep menselijke wijze weer te geven. Met “de negen levens” verwijst de auteur naar het uitermate actieve leven van Jef Ulburghs.

In 25 interviews van telkens een uur ondervroeg de auteur een vermoeide Ulburghs op het einde van zijn levensdagen. Jef overleed op 88-jarige leeftijd op 31 augustus 2010, drie maanden voor het verschijnen van het boek.

Het boek is een postume hommage aan deze man van de basis: zijn mijnwerkers, de migranten, de stemlozen. Rode draad in Jefs leven is zijn engagement voor de mijnwerkers, zowel in Wallonië als in Limburg. Hij stond altijd mee vooraan in de vele mijnstakingen en solidariseerde zich met de mijnwerkers. Wat ontbreekt in dit boek zijn dan ook enkele getuigenissen van de mijnwerkers en de machtelozen waarvoor Jef altijd opkwam.

Wallonië

Ulburghs werd als priester eerst uitgestuurd naar Grace-Berleur, een arbeiderswijk in Luik. Zeven jaar later werd hij pastoor in Seraing, waar hij aalmoezenier werd van de sociale werken van de MOC (ACW). De aanpak van kardinaal Cardijn inspireerde hem om zich te engageren voor de KAJ. Hij werd een veel gevraagd spreker op hun bijeenkomsten in binnen- en buitenland. Op het einde van Cardijns leven vroeg hij Jef om hem op te volgen.

Maar bisschop Van Zuylen stuurde hem naar het pas opgerichte bisdom Limburg. Jef bleef zijn leven lang in de voetsporen treden van Cardijn met zijn methode: zien, oordelen en handelen. Eén van de redenen van zijn overplaatsing was zijn deelname aan een bezettingsactie in een school in Seraing, een actie die door de kerkelijke hiërarchie niet werd gesmaakt.

Limburg

Jef kreeg van zijn bisschop de toelating om zijn engagement in Limburg voort te zetten. Hij werd voorzitter van de commissie Rechtvaardigheid en Vrede. Omdat hij te vergaande standpunten innam werd hij vrij vlug al uit deze functie ontslagen.

Samen met enkele medestanders richtte hij in 1970 Wereldscholen op, een sociale beweging die vertrok vanuit de dynamiek van onderuit  en die opkwam voor meer rechtvaardigheid voor onderdrukte groepen in onze samenleving. Op het hoogtepunt van Wereldscholen in 1975 waren over heel Vlaanderen 80 groepen actief. Deze nieuwe beweging ging echter ten onder door een gebrek aan een duidelijke organisatie met een formeel leiderschap en ideologisch geruzie van een kleine groep intellectuelen.

Met zijn rechtlijnig engagement tijdens de mijnstakingen en zijn goede relaties met de maoïstische partij Amada (Alle macht aan de arbeiders) joeg hij katholiek Limburg de gordijnen in. Ook zijn verzet tegen de expressweg A24, die dwars door een natuurgebied dreigde te lopen, zorgde voor veel vijanden, vooral met de in Limburg alom tegenwoordige CVP.

Jef ageerde lokaal maar dacht globaal. Zo kwam hij in 1972 in het wereldnieuws toen hij op de UNCTAD-conferentie in Chili een hongerstaking hield tegen de uitbuiting in de derde wereld. Hij maakte ook vele reizen naar Kosovo en Palestina om er te ijveren voor vrede.
Jef kreeg van het bisdom de toelating om zich als priester te vestigen in een mijncité van Zwartberg.

Hij inspireerde en vormde er buurtwerkers. Hij stond zo mee aan de basis van het buurtopbouwwerk in Limburg. Zijn charisma en zijn geloof in de kracht van de onderdrukte mens stuwden de buurtwerkers vooruit in de Genkse probleembuurten. Zijn credo bestond in het analyseren van de problemen samen met de bewoners en in het zoeken naar oplossingen.

Hij organiseerde vormingsavonden bij hem thuis, waar basiswerkers ervaringen konden uitwisselen. Wanneer er actie moest gevoerd worden om hun eisen kracht bij te zetten, stond Jef altijd achter hen. Het Genkse ACW-bastion keerde zich fel tegen Ulburghs. Voor de machthebbers was hij een rustverstoorder die hun falend sociaal beleid in de mijncités aan de kaak stelde.

Politieke periode

Hij werd nog meer door hen gehaat toen hij met de gemeenteraadsverkiezingen in 1982 als onafhankelijke kandidaat opkwam bij de socialisten. Onder de slogan “christen en toch socialist” haalde hij een overtuigende verkiezingsoverwinning. Dit was voor de kerk de druppel te veel. Jef kreeg verbod nog langer de mis op te dragen en sacramenten toe te dienen. Als antwoord hierop  verlegde hij zijn pastoraal werk naar de Italiaanse gemeenschap die een eigen kerk had, los van het bisdom.

Ondanks de schrik voor excommunicatie door Rome, zette Jef zijn politiek werk verder. Hij bracht de problemen die buurtwerkers in probleembuurten hadden gedetecteerd op de gemeenteraad. De burgemeester probeerde hem monddood te maken door hem publiekelijk belachelijk te maken en zijn agendapunten pas op het einde van de zitting te behandelen, vaak na middernacht, zodat zijn massaal opgekomen achterban vroegtijdig afhaakte. Maar voor hen was Jef een soort priester Daens die opkwam voor de rechten van zij die uitgesloten worden in onze samenleving.

In 1984 werd Jef verkozen in het Europees parlement. Daar vertaalde hij de verzuchtingen van zijn basis in de Europese politiek. Zijn royaal loon als parlementariër stortte hij in een sociaal fonds dat basisprojecten financieel ondersteunde. Hij stelde ook een ploeg van 8 personeelsleden te werk.

Zijn termijn in Europa werd niet verlengd omdat de SP de leeftijdsgrens van 65 jaar inriep. Het was vooral Louis Tobback die hier achter zat, iemand die nota bene op hoge leeftijd nog altijd politiek actief is. Agalev rook zijn kans en overtuigde Jef om over te stappen. Jef werd op hun lijst verkozen in de senaat. Daar pleitte hij voor de oprichting van een onderzoekscommissie naar de praktijken van de Kempische Steenkoolmijnen.

Wat opvalt in het boek zijn de twijfels die Jef uit over de keuzes die hij maakte in zijn leven. “Ik was niet voor een leven als politicus in de wieg gelegd”, relativeert hij zijn politieke periode. Hij spreekt ook erg verzoenende taal naar de politieke tegenstanders van weleer. Ook zijn eigen inzet relativeert hij: “Misschien had ik nog meer mijn best kunnen doen.”

Maar wees gerust Jef, de sporen van jouw leven blijven onuitwisbaar. Jij hebt meer dan één steen verlegd in de rivier op aarde.

Bedankt Jef.

Het boek (159 p.) kan besteld worden via www.solidariteitjefulburghs.be. (klikken op “boeken”). De prijs inclusief verzendingskosten bedraagt 21 euro.