“De Guinese politieke macht is gegijzeld door de militairen”, verklaarde de Portugese minister van Buitenlandse Zaken Luís Amado (Partido Socialista) woensdag aan het persagentschap Lusa.
“Guinee-Bissau staat voor de keuze: ofwel het pad van stabilisatie en opbouw volgen en op termijn weer een democratische staat worden, ofwel zich verder laten isoleren door militairen en een flagrant voorbeeld worden van een mislukte staat“, aldus de harde kritiek van Amado.
De VN-Veiligheidsraad werd deze week bij het overleg betrokken over de noodzaak om een strategie uit te werken die de veiligheid in het land zou heroverwegen. Vooral Angola, een van de belangrijkste supporters van Guinee-Bissau in de Veiligheidsraad, drong aan op snelle maatregelen tegen de coupplegers.
Bezorgdheid uit Kaapverdië
“We zullen nooit aanvaarden dat het normaal wordt dat militairen om de haverklap de macht proberen over te nemen”, zei de minister van Buitenlandse Zaken van Kaapverdië, José Brito. Kaapverdië onderhoudt nauwe banden met Guinee-Bissau sinds beide landen een gemeenschappelijke bevrijdingsstrijd voerden onder Amilcar Cabral (en zijn partij, de PAIGC – Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde) tegen het Portugese kolonialisme.
Vele Guineërs zijn de laatste jaren naar Kaapverdië geëmigreerd op de vlucht voor de armoede en de onstabiliteit in hun land. Kaapverdië integendeel groeide uit tot een voorbeeld van stabiliteit en gestage ontwikkeling in de regio.
Op 1 april heeft de plaatsvervangende stafchef van de strijdkrachten, generaal António Indjai, een staatsgreep gepleegd waarbij premier Carlos Gomes Júnior een tijdlang werd gearresteerd en admiraal Zamora Induta werd afgezet.
Betrokkenheid van ex-stafchef van de Marine
Een week na de gebeurtenissen wordt hoe langer hoe meer duidelijk dat generaal Indjai gehandeld heeft in coördinatie met een voormalige stafchef van de Marine, admiraal Americo Bubo Na Tchuto. Die had eind vorig jaar zijn toevlucht gezocht tot de plaatselijke vertegenwoordiging bij de VN, sinds zijn terugkeer uit ballingschap uit Gambia.
Generaal Indjai wordt er hoe langer hoe meer van beschuldigd een hand te hebben gehad in de moord op president Nino Vieira op 2 maart van vorig jaar. Hij wordt ook genoemd betrokken te zijn bij allerlei illegale transacties van drugs tussen Latijns-Amerika en Europa.
Volgens woordvoerders van de Partido da Renovação Social (PRS), de grootste oppositiepartij, zou eerste minister Carlos Gomes Júnior betrokken zijn geweest bij de voorbereiding van de zware bomaanslag die op 1 maart vorig jaar het hoofdkwartier van het leger in puin legde. Daarbij kwam de toenmalige legerchef, general Tagmé Na Waie, om het leven.
Onverwacht bezoek aan Angola
President Malam Bacai Sanha, die vorig jaar in juli na democratisch verlopen verkiezingen aan de macht kwam, heeft zich heel uitdrukkelijk van de coupplegers gedistancieerd en gevraagd dat de militairen zouden terugkeren naar de kazernes en de wettelijkheid herstellen. Hij eiste van generaal Indjai publieke excuses omdat die ermee had gedreigd de eerste minister te vermoorden.
Donderdag werd uit Portugese bronnen vernomen dat de president woensdag een onverwacht bezoek heeft gebracht aan zijn Angolese ambtgenoot José Eduardo dos Santos in Luanda. Hij zou daarbij niet alleen economische steun hebben gevraagd, maar ook het sturen van Angolese elitesoldaten hebben besproken. Die zouden de controle in Bissau overnemen en de orde herstellen.
Het hoofd van EU-missie voor de Hervorming van de Veiligheidsdiensten in Guinee-Bissau, de Spaanse generaal Juan Esteban Verastegui, noemde de staatsgreep “een criminele daad”. Hij hoopte dat de regering de wettelijkheid zou kunnen herstellen en dat de opstandige militairen zouden worden gestraft. “De politiek van straffeloosheid heeft al te lang geduurd”, verklaarde hij donderdag op een persconferentie in Bissau. Hij wacht verdere instructies uit Brussel af, maar toonde zich zeer pessimistisch over de slaagkansen van zijn missie zolang de militairen in Bissau de plak zwaaien.
Japan roept rondetafelconferentie samen
Japan, dat deze maand het voorzitterschap van de VN-Veiligheidsraad in handen heeft, kondigde aan in juni een rondetafelconferentie te zullen bijeenroepen in New York om de inspanningen van de donoren voor Guinee-Bissau beter te bundelen. Grondige hervormingen zijn nodig opdat het Guinese leger niet langer een permanente bron van destabilisatie zou zijn.
