Als onderwerp is urgentie niet los te zien van een gekozen perspectief. Lessen in urgentie klinkt als een abstracte titel die doelt op een ‘les’ zonder dat je aan school denkt. Een schoolles heeft op zichzelf wel urgentie maar die wordt niet letterlijk benoemd. Toch is het de titel van een echte les, met studenten, een docent (Lieven de Cauter) en een lokaal.
Urgentie als hoofdonderwerp heeft de invulling van de voorwaarden wel noodzakelijk gemaakt. Noodzakelijk is misschien niet het juiste woord. De mogelijkheid om de noodzakelijke voorwaarden van het begrip ‘les’ anders te denken, ontstond door na te denken over urgentie. De eerste les vond plaats op het RITS en er kon gekozen worden uit 3 opties. Melancholie wordt in het aangrenzende lokaal gegeven aan een stampvolle klas met 30 Master (radio, film, theater, etc.) studenten. De klas is zo vol dat er een extra stoel gehaald moeten worden in het andere lokaal. Een docent en een student zitten daar en steken samen schril af tegen dat getal. Melancholie: 30 – Urgentie: 1. De jongen die de stoel haalt, doet even de hoop opleven, maar hij zit bij melancholie, het klinkt verontschuldigend. Dan komt er nog een jongen binnen en de docent wil hem al verwijzen naar de melancholie als hij aan de docent vraagt: ‘welk vak is dit?’ Zonder hoop, bitter bijna spuwt hij: ‘Lessen in urgentie, melancholie is hier naast.’ De jongen denkt even na lijkt het en gaat dan zitten met de woorden: ‘That will work. alles beter dan hiernaast.’
Het kleine getal maakt het enorme lokaal ineens overbodig en een beetje obsceen. Maar waar zet je een les voort als het niet in school is? De 3 gaan naar een café en praten op het terras in de zon, urgentie is dan niet zo populair, relaxed is het wel. Om 9.30 in het centrum van Brussel begint de les. De Apocalyps, de teloorgang van de ervaring en al het mogelijk denkbare in onze tijd blijkt urgent. We spreken over science fiction als mogelijk middel om over urgentie te praten, maar waarom precies is nog niet duidelijk. Urgentie is met toekomst verbonden, we komen er later wel op terug. De diverse thema’s in combinatie met (schijnbare) machteloosheid en het zonovergoten terras zorgen ervoor dat er iets niet helemaal klopt. Er mist nog iets. Als alles urgent is dan is dat woord eigenlijk niks meer waard. En iedereen vindt zijn ding het urgentste, dus zonder een weten wat onze invalshoek is, weten we nog niks. De impasse die voortkomt uit de overvloed van urgentie die omslaat in passiviteit is de eerste uitdaging van de groep. Dat er dingen urgent zijn, staat niet ter discussie. De wandeling naar de ‘Guerilla Garden’ groentetuin van een van de studenten zorgt voor uitkomst. Langs het kanaal, over de grote weg en de toeterende auto’s die niet snappen wat die 3 in de berm bij dat hek doen, staat de tuin. De groentetuin is onderdeel van het kraakpand ‘La parfumerie’. Een vrijplaats in de stad. Een van de bewoners Farzad nodigt iedereen uit naar binnen en het is duidelijk: we gaan niet meer naar school. Lessen in urgentie worden nu op maandag voor de 3e jaars (iets meer, maar nog steeds de kleine luis vergeleken met de ongezonde enormiteit van de melancholie) en dinsdag voor de 2 [intussen 4, straks 5] masters.
Binnen aan de keukentafel gaat het gesprek verder in het Engels en binnenin dit enorme fabriekspand veranderen de regels van het spel. Sprekend met de Iraanse kraker van in de 50 en de andere bewoners lijkt de scope veranderd. Het gebouw, gekraakt van de gemeente dat het wil slopen, en het verhaal van collectief wonen veranderd ontegenzeggelijk het gesprek over urgentie.
Naast breed en theoretisch, begint ook het hier en nu zijn kop op te steken. Wonen in de stad. Asielbeleid en de invloed die de economie, de politiek en grote macro-schaal hebben ons beïnvloed. Er is een strijd gaande tussen enerzijds de ideologisch activistische instelling (hier en nu, actie) van de mensen in het kraakpand en de theoretische agenda van Lieven, de docent. Hij heeft een boek geschreven en hij wil die theorie integreren. Uit het schoolgebouw komt de vraag wat school is en kan zijn. In de ‘freezone’ van het kraakpand heeft de docent nog wel macht want hij geeft het cijfer, aan de andere kant hebben we besloten dat wij bepalen wat urgent is, niet een boek.
Urgentie is een begrip dat een bepaalde noodzaak suggereert die niet te scheiden is van actie. Als iets echt urgent is, bekijk je de mogelijkheden tot handelen. Handeling en theorie zijn met elkaar verbonden in de ervaring. Theorie komt voort uit ervaring. Die ervaring is uit een handeling voortgekomen. Denken en schrijven zijn net als kijken, handelingen, omgezet in theorie. Die theorie zet mensen ook weer aan tot handeling en daar komt weer nieuwe theorie uit. In het kraakpand spreken we over politiek en wetenschap en de noodzaak tot verandering en handelen. Praten is handelen, maar de urgentie vereist meer dan praten, meer dan theorie. Onze lessen in urgentie leren ons dat we niet alles kunnen blijven benoemen, we moeten een keuze maken en daar iets mee doen. De keuze valt zwaar omdat de urgentie zo groot is dat we niet weten wat we er mee moeten. Oorlog en klimaat en alle ellende zijn zo groot dat we geen eenheid hebben om het vast te pakken.
Accepteren is onderdeel van het leren. Niet alles kunnen we kennen en we zijn beperkt. We zien het perspectief van de theoreticus en dat van de activist en van de student, en buiten school zoeken we naar een eenheid die te pakken is. Urgent is als het ons allemaal iets brengt. We trekken lijnen en ergens in het midden ligt ons plan. Iets bijdragen vanuit onze kunde en iets wat nodig is, voor onszelf en anderen. Als we dat kunnen laten samenvallen, is het plan geslaagd. Op school gaat het eigenlijk nooit echt over de ander, wat die nodig heeft. Naar school gaan doe je in eerste plaats voor je toekomst en pas daarna volgt de rest. Wat je wil worden is bepaald door je eigen dromen, je mogelijkheden en het aanbod is voor de meesten van ondergeschikt belang. Dat klinkt cynisch maar het is zo. Urgentie is ook aanvaarden dat je persoonlijk dingen moet vervullen en pas daarna kan kijken naar de meerwaarde voor de rest.
We praten over de grote vraag van de politieke filosofie of de mens goed of slecht is en dat veel mensen hun politieke ideeën baseren op basis van de keuze voor een van de twee. Ons neoliberale systeem op de slechtheid en de aanname dat als egoïsme de norm is, iedereen aan zijn trekken komt. Ayn Rand, de grote ideologe van het egoïsme, geloofde dat niemand geeft uit altruïstische overwegingen. Dus wie dat wel zegt te doen, manipuleert en liegt. Altruïsme is van de duivel omdat het is gebaseerd op de leugen dat de mens goed is; en samenwerking en broederschap idealiseert. Dat is de basis van bijvoorbeeld het communisme. Die getraumatiseerde vrouw heeft haar Russische roots in haat omgezet. De mens is niet goed, en dus slecht.
Lessen in urgentie is een bewuster worden van onze individuele en collectieve geografie, wie en waar. Het inzien van positie en perspectief. Proberen te begrijpen en zo tot een keuze komen. Wat de impact van ons gedrag zal hebben, is nooit zeker en objectief. Theorieën en ideologieën helpen ons bij keuzes en bij de analyse van de gevolgen. Onzekerheid is ondragelijk en de waarheid helpt ons bij het bepalen van de urgentie. Zonder absoluut dogma, zonder hiernamaals of horizon, zweven we. De vraag naar urgentie is een teken dat ideologie in vraag wordt gesteld. We weten het niet meer en het paard waar we op hoopten, hinkt. Onze lessen in urgentie zijn niet los te zien van de maatschappelijke twijfel. Daarom is ook iedereen welkom. In het kraakpand waar eigen wetten gelden, zoeken we iets. een middelpunt, om vanuit daaruit verder te denken. Theorie en handelen zijn beiden nodig als we maar niet te absoluut denken.
Tijd is onderdeel van onze geografie, tijdelijk en in het heden. De urgentie verschuift met de tijd en het kennen van de ontwikkeling helpt ons te plaatsen waar de golf gaat en leert ons dat we moeten zwemmen in de richting die de stroom gaat. Mensbeelden op basis van of/of goed of slecht en alles of niets hebben ons spanning en ontspanning gegeven. Domineren of juist niet. Het kennen van de geschiedenis is net zo urgent als de toekomst.
Op scholen lijkt altijd alles hetzelfde en alleen de student is van voorbijgaande aard. Maar docenten komen en gaan, theorieën zijn populair of juist niet meer. De vraag naar urgentie is onlosmakelijk verbonden met de school. Is de school urgent? Kunst en media en de huidige ontwikkelingen komen die nog samen in de school? Welke ideologie krijgen wij eigenlijk mee? Of is dat onduidelijk? Kunstonderwijs is niet het leren produceren van kunst. Het is de taak om in vraag te stellen. Waarom? Het bevragen en discussiëren van onze keuzes. De keuze van de school moet ook kunnen worden bevraagd. Inzicht in processen en keuzes en de mogelijkheid van inspraak zijn essentieel. De efficiëntie zit in ons maar zit in de weg en heeft ons van de reden om te leren vervreemd. Leren is iets slaafs geworden. Thomas vatte de essentie samen: niemand gelooft dat ze iets kunnen veranderen. Jongeren geloven niet dat ze bestaande machtsstructuren kunnen beïnvloeden. Alles is noodzakelijk en je voegt je maar. Kunstonderwijs moet juist leren dat niet te doen en opstand en verzet doceren. Inspraak en inzicht in keuzes zeer belangrijk. De vraag is hoe jongeren weer perspectief krijgen op een eigen invulling. Transparantie is helaas niet compatibel met de managers- efficiëntie van vandaag. Studeren moet snel, inspraak is lastig.
Een van de doelen van aankomende weken is het zoeken naar een werkvorm die zelf is vormgegeven. Proberen elkaar te helpen en dingen te leren. Daarbij niet tegengehouden door bestaande structuren. We proberen dit in beeld te brengen en te beschrijven. De zoektocht naar urgentie kan een prototype zijn van een vak dat iedereen volgt en als belangrijkste parameter geldt dat je het zelf samenstelt. Een aantal gedachten zijn de mogelijkheid een vrij vak als groep in te vullen. Alles voor te bereiden. De zoektocht naar het samenvallen van de groep en de individuele voorkeur staat centraal.
De les kan dus bijvoorbeeld het organiseren van een reis naar een bepaalde stad zijn en daar samen iets te maken. Het jaar na de reis begeleid de oude groep de nieuwe. Zo kan de ervaring worden gedeeld. De documentatie die ze van zichzelf maken, dient als materiaal voor de volgende groep. Intrinsieke motivatie, buiten structuren denken en het maken van eigen regels en een groep beslissingen laten nemen, en ook lesgeven zijn vaardigheden die nu zijn onderbelicht. En dat maakt onderwijs star. De mogelijkheid zelf een deel van de opleiding in te kunnen vullen in combinatie met het doorgeven de kennis door eerdere ervaringen zouden vernieuwend kunnen werken.
School 2.0. Is een poging kunst&media-onderwijs een nieuwe impuls te geven. Door in vraagstelling van het instituut en de bestaande structuren. Hoe kan het onderwijs stimuleren dat kennis niet enkel de studenten, maar meer mensen bereikt? Kunnen we via een project iets in gang steken dat kennis teruggeeft aan de mensen in de stad? Een common place voor de kennis. Waar de uitwisseling onderdeel is van het leren. Een utopisch toekomstbeeld, en een praktisch project voor de klas. Lessen in urgentie leidt naar kennis over jezelf en de wereld. Waar je je positioneert. De noodzaak die kennis in vraag te stellen. Kennis voor wie? Media en publiek zijn met elkaar verbonden.
Schole betekende vrije tijd voor de Grieken. School is nu op de eerste plaats een voorbereiding die je klaarstoomt voor het beroepsleven. Kennis is overal tegenwoordig, via het internet zijn duizenden lezingen te vinden. Er is behoefte aan iemand die een selectie maakt. School als een zich verplaatsend instituut, de leden zijn docent en leerling. School 2.0: the Common School of Brussels accepteert iedereen. Wat wordt gedoceerd is afhankelijk van de groep. Mensen bieden hun kennis aan, daar schrijf je je op in. Een school die mensen van alle leeftijden en statussen accepteert. Het onderzoek hoe de kennis zich verspreidt over de klas. De vertaalslag is intrinsiek onderdeel van de les. Bijvoorbeeld: stadswandeling met een specialist op het gebied van globalisering. De stad, de mensen en de kennis verbinden. De voorwaarden scheppen dat mensen bij elkaar kunnen komen. Theorie en handeling met elkaar verbinden in de ervaring. Dat is School 2.0.
Post scriptum.
Concreet? De realiteit is dat we met een diverse groep zijn, en we willen dat ook. Leeftijd, studie, ideologie, er zijn veel verschillen. Wat is urgent voor de een, is dat niet voor de ander. Toch zou je kunnen beweren dat urgentie niet alleen individueel wordt beleefd, maar ook als gedeelde stem van de groep of zelfs van een nog grotere eenheid (stad, mensheid). Ontdaan van de urgenties van school en de haar dwingende functies, kunnen we nu kijken wat we willen maken; zelf, als groep en bijvoorbeeld voor de stad. De (vooronder)stelling is: waar de urgenties van verschillende groepen overeenkomen – dat is het urgentst. Betekent dus dat de wereld redden onmogelijk wordt, te ver van ons af.
Ik zou het volgende voorstellen: we documenteren ons proces in een gezamenlijk gemaakte film. In die film onderzoeken we of we vanuit urgentie denkend, rekening houdend met de de beperkte tijd, iets met impact kunnen verwezenlijken. Ik vind persoonlijk dat we door van locatie te wisselen, en andere mensen in de les toe te staan, we een hervorming onderzoeken. onderwijs zelf indelen, vanuit eigen interesses mensen uitnodigen, een manier vinden om onze bevindingen te communiceren. Dat is een soort science-fiction in het heden. Kennis niet als individueel bezit, maar het doorgeven van kennis (mensen uitnodigen, de praktische vertaling binnen de groep en dan vervolgens dat proberen viral te krijgen in de media) als onderdeel van wat kennis is. Van zodra dat lukt en een enigszins tastbare, zichtbare vorm krijgt, dan dan bestaat de common School of Brussels al een beetje.
Thijs van de Loo.
