In de media lees ik dat minister Geens nu beslist heeft tot het bestaan van twee taalcolleges binnen het EMB. Voor mij niet gelaten, hoor, maar voor zover me bekend, bestond die toestand in de praktijk al een hele tijd en verwoordt de minister wat bestond. Dat kan natuurlijk nooit kwaad. Ik lees verder dat het de minister van onderwijs is die in het ontstaan van zo’n Europese islam veel zou kunnen inbrengen. Nou ja, dat zal wel waar zijn… maar dan moet je wel eerst het zogenaamde LEF-vak invoeren en dat zal – denk ik – slechts in mindere mate afhangen van het gewicht van het Moslimexecutief… Wat ik hieronder wil brengen, is een korte opsomming van wat ik enkele ‘basics’ denk te zijn, die men klaarblijkelijk nogal gemakkelijk vergeet tijdens de hitte van het debat. (zie ook De Standaard, 23.01.2016)

Vrijheid en erkenning van godsdienst

De Belgische Grondwet voorziet uitdrukkelijk in vrijheid van godsdienst. Op 4 maart 1870 is er dan een wet gekomen die het beheer van het ‘tijdelijke’ van elke ‘erkende’ eredienst regelt. Een erkende godsdienst is een levensbeschouwing die vanwege de staat bepaalde rechten op het vlak van materiële bijstand bij wet toegezegd krijgt. Bemerk: ook de georganiseerde vrijzinnigheid geniet die status. Maar, de vrijheid van godsdienst blijft inhouden, ook voor de erkende godsdiensten, dat de staat niet het recht heeft om de inhoud van de levensbeschouwing te sturen, tenzij waar ze tegen de openbare orde ingaat.

Aanspreekpunt

Om afspraken te maken rond de materiële bijstand, heeft de staat een aanspreekpunt nodig bij de erkende godsdiensten. Daarover zegt de Raad van State op 9 oktober 1985: de regering heeft niet het recht om zelf een lichaam in het leven te roepen, dat de moslims in België zou vertegenwoordigen. Daarom heeft het van 1989 tot 1999 geduurd om in België tot een Executief van de Moslims van België (EMB) te komen. Over hoe zo’n EMB er moest uitzien, moest immers de grootst mogelijke consensus gevonden worden. Dat de gevonden ‘algemene consensus’ haar grenzen heeft, is nogal duidelijk. Terloops, als in andere godsdiensten een ‘leider’ aangeduid wordt, is de consensus ook zelden algemeen, hoor.

Was het dan niet beter om geen EMB te hebben? Wel, dan was het probleem dat er weliswaar wettelijk verplicht lessen islamitische godsdienst gegeven moesten worden (nl. sedert 1974), maar dat er geen inspectie op die lessen mogelijk was. Vervolgens kon er ook geen onderscheid gemaakt worden tussen erkende en niet erkende moskeeën. Sedert 1999 kan dat wèl. Of er nu best een onderscheid gemaakt wordt tussen een Vlaamse en een Franstalige Executieve, is een zaak die de moslims zelf moeten beslissen, tenzij er van overheidswege een beslissing komt die voor àlle levensbeschouwingen geldt. M.a.w. als de overheid wil, kan ze vanaf 1999 ernstig beleid terzake voeren, wat echter niet gebeurd is.

Bevoegdheid

Het EMB heeft ontdekt, terecht, dat ze enkel een bevoegdheid had voor materiële zaken, niet voor zaken van geloofsinhoud. Daarom zijn er in haar schoot drie raden gesticht: een raad van theologen, een arbitrageraad en een coördinatieraad van islamitische instellingen. In principe kan enkel de raad van theologen geloofsadviezen geven, al dan niet bekend gemaakt via het EMB. De facto weet men dat de coördinatieraad van islamitische instellingen erg veel gewicht inneemt.

Representativiteit

Het EMB wordt sedert 2013 niet meer samengesteld via algemene verkiezingen onder moslims, maar door de 282 moskeeën die zich bereid verklaard hebben elk een kiesman aan te duiden voor een algemene raad van 52 leden die er 10 coöpteren (5 mannen en 5 vrouwen), raad die dan 17 leden kiest voor het Executief, onder wie er 15 uit het moskeewezen komen en 2 gecoöpteerd worden. Binnen die structuur wordt deels geregionaliseerd gewerkt. Om de 6 jaar wordt een nieuwe algemene vergadering samengesteld en om de 3 jaar kan het EMB zelf vernieuwd worden. Toch zo gek slecht niet?

Werkt dat systeem?

Wie neen zegt, zal terecht opmerken dat er met de regelmaat van een klok geruzied wordt en dat hij zich niet vertegenwoordigd voelt door het EMB. Wie ja zegt, zal terecht opmerken dat er momenteel 700 leerkrachten islamitische godsdienst werkzaam zijn, begeleid worden door een inspectie, dat er 20 erkende en gesubsidieerde imams aangesteld zijn en dat er 9 islamconsulenten in de gevangenissen werken. Voordien was het allemaal veel minder.

Spanning open- versus gesloten-islam binnen de EMB

In de jaren 90 hadden de moslimbroeders ongetwijfeld veel te zeggen binnen de algemene raad en zelfs binnen de EMB zelf. Zij waren nu eenmaal veruit het best georganiseerd. Echter, daarbinnen zijn onmiskenbaar ontwikkelingen gebeurd. Kort gezegd: er is vandaag een onuitgesproken Turks dispuut aan de gang, dat eerder met pro- en anti-Erdogan te maken heeft, en een pro- versus los-van-broederschap dispuut aan Marokkaanse kant. En daarnaast zijn er de anderen… Wat me opvalt, is dat dit dispuut de overheid slechts interesseert als haar waakzaamheid gewekt wordt om redenen van internationale politiek, of zoals nu door het jihadisme. Weerom, een ernstige beleidsvisie en -handelen ontbreekt totaal.

Wat zou een Europese islam kunnen zijn?

Mij lijkt dat vrij duidelijk… Het gaat om een duidelijk, eensgezind standpunt over wat jihad vandaag betekent, nl. pro grote jihad (persoonlijke vroomheid) en contra kleine jihad (dus: schrappen van heilige oorlog, want daterend uit pre-VN-tijden) en duidelijk schrappen van het islamitisch strafrecht dat compleet achterhaald is (zoals ook het strafrecht uit het bijbelse Oud Testament achterhaald is). Echter, het komt noch een niet-moslim noch een seculiere overheid toe om de raad van theologen binnen het EMB tot die stap te dwingen. Ik kan me voorstellen dat enkele mensen die bij de broederschap-ideologie aanleunen dat afremmen.