Tegenwind. In zes afleveringen worden zes wetenschappers aan het woord gelaten die het tijdens de coronacrisis hard te verduren kregen omwille van hun kritiek op het gevoerde beleid. Bekendste zijn Lieven Annemans en Sam Brokken. De reeks werd door de meeste media genegeerd, ondanks de degelijke kwaliteit ervan. Vermoedelijk is de inhoud nog steeds taboe. Het negeren van de reeks werd moeilijk nadat Tegenwind de publieksprijs van de Ultimas had gewonnen met ruime voorsprong.

De media kopte hierover: ‘Hoe Tegenwind de Ultimas kaapte’ (De Standaard), “Complotdenkers hebben de Ultimas gekaapt” (Het Nieuwsblad). Ook VRT kon de negeerstrategie niet langer hanteren en liet fact-check journalist Rien Emmery een artikel schrijven over Tegenwind. Daarin wordt o.a. gesteld dat de voorwaarden erg beknopt waren om deel te nemen aan de Ultimas. Een goed woord voor de winnaars kon er niet af vanwege Emmery. Dat is geen toeval. Emmery lijkt emotioneel erg betrokken in het debat. Zo riep hij via de sociale media op om tegen Tegenwind te stemmen en noemde hij Sam Brokken een waardeloos wetenschapper in een tweet met veel uitroeptekens. Van een journalist bij de openbare omroep zou je toch meer sereniteit mogen verwachten.

De enige verklaring  dat zulke reeks de prijs won is dan ook dat de mensen die daarvoor stemden mis geïnformeerd zijn. Niet dat een deel van de mensen wel openstaat voor alternatieven op maatregelen waaronder zij erg hebben geleden en die weer dreigen bovengehaald te worden ‘indien nodig’. Maatregelen zoals lockdowns, schoolsluitingen, avondklok mondmaskerplicht, quarantaineplicht en de coronapas. Er zijn jongeren voor de rechter gebracht en in de cel beland omdat ze elkaar ontmoette, dit in de naam van de wetenschap.  There is no alternative kon afgelopen twee jaar evengoed van Marc Van Ranst komen dan van Margaret Thatcher. Was/is er echt geen alternatief?

Ondertussen blijkt dat de wetenschap toch niet die zekerheid biedt die we erin zoeken. Zweden heeft het niet slechter gedaan als je naar de oversterfte kijk in vergelijking met andere Europese landen. We lockdown’en het virus weg bleek een mislukking, nog even volhouden tot er een vaccin is geen wonderoplossing. Geen groepsimmuniteit bij 70% vaccinatiegraad, geen 95% efficiëntie na Pfizer vaccin, geen levenslange immuniteit na derde prik. De mens botst op grenzen van zijn kunnen, de mens overschat zichzelf.

Dat kritische stemmen niet gehoord mogen worden maakt ongerust. Volg de wetenschap zeggen ze dan. Maar ‘de’ wetenschap bestaat niet. Er zijn zes wetenschappers aan het woord bij Tegenwind. De ene wetenschapper baseert zich op wetenschappelijk onderzoek A, de ander op onderzoek B. Beide wetenschap, ander resultaat. Men neemt de studie waaruit hun verhaal bevestigd wordt.  Zo zijn er verschillende studies omtrent de efficiëntie van lockdowns en mondmaskers. Daaruit blijkt geen consensus.

Eén waarheid, één boekje, het is een gevaarlijke evolutie die we al eerder zagen, bij totalitaire of fundamentalistische regimes.  Open staan voor kritiek is één van de pijlers van onze cultuur. Laat ons dat deel van onze cultuur niet teniet doen door angst. We zijn mensen, we zijn divers. Leve de diversiteit.

Gedurende de coronacrisis zijn er volgelingen ontstaan van het beleid en zijn wetenschappers en volgelingen van wetenschappers die kritisch stonden ten aanzien van het gevoerde beleid. Tegenwind is een resultaat van die kritische stroming.

Nadat VRT enkel derden over de reeks liet debatteren zonder de betrokkenen aan het woord te laten kropen de mensen achter Tegenwind in hun pen voor een open brief aan de VRT Nieuwsredactie:

Geachte redactie,

Nadat de documentairereeks Tegenwind vorige dinsdag 10 mei de publieksprijs van de Ultimas won lazen we (het stuk van Rien Emmery op de website), hoorden (de duiding van Tim Verheyden op Radio 1) en zagen (De Afspraak) we met groeiende verwondering de uitspraken op de openbare omroep over Tegenwind.

Er werd zinder enige onderbouwing steevast met insinuaties en containerbegrippen als desinformatie, leugens, complotdenkers en antivaxxers gegoocheld.

Van de vier gasten (Dirk Draulands, Tom Lanoye, Stephanie D’Hose en Rik Torfs) in De Afspraak hadden de drie critici van Tegenwind de reeks blijkbaars zelfs niet bekeken. Degene die dat wel had gedaan (Rik Torfs) was dan ook de enige met een uitgebalanceerde mening. Het was alsof je een boek van Tom Lanoye zou recenseren zonder het gelezen te hebben.

De makers van de reeks of één van de 6 wetenschappers die in Tegenwind aan bod kwamen werden noch op radio noch op tv uitgenodigd om hun uitspraken te verklaren en te verduidelijken. Van recht van antwoord was er absoluut geen sprake. Andere principes uit code voor de Journalistiek, zoals waarheidsgetrouw verslag geven, onafhankelijkheid gehouden, fair play hanteren en de menselijke waardigheid respecteren werden met de voeten getreden.

In de voorbije twee jaren heeft er op de diverse VRT kanalen geen degelijk tegensprekelijk debat plaatsgevonden tussen enerzijds de wetenschappers die Tegenwind aan het woord liet, of anderen die gelijkaardige kritieken hadden, en anderzijds de wetenschappers die in België de regering adviseerden.

Wij zijn voorstander om in gesprek te gaan op een serene manier, zonder rancunes, met een open vizier, met kans tot uitspreken, en met wetenschappelijke onderbouwing en referenties. We nodigen jullie uit om dat wetenschappelijk tegensprekelijk debat te organiseren en uit te zenden.

Wetenschap is immers niet gebaat bij het steriele eenrichtingsverkeer en dooddoeners, maar wel bij de ontmoeting van verschillende inzichten.

We kijken uit naar uw antwoord.

Met hoogachting,

Professor dr. Lieven Annemans

Drs. Sam Brokken

Professor dr. Paul De Hert

Drs. Maurice de Hond

Professor Matthias De Smet

Professor dr. Theo Schetters

Alain Grootaerts, journalist

Mark Sanders, regisseur